
سومین کنگره بینالمللی علوم انسانیِ اسلامی برگزار شد
حجتالاسلام غلامی: تکیه بر علوم انسانی غربی افتادن در مسیر ناکامی است/ «نظریه»؛ کتابی برای نظریههای برتر در حوزه علوم انسانیِ اسلامی
حجتالاسلام والمسلمین رضا غلامی، دبیر سومین کنگره بینالمللی علوم انسانی اسلامی گفت: «نظریه» کتابی در عالیترین سطح علم و تحقیق برای ایجاد یک میدان رقابتی قوی بین پژوهشگران برجسته است. همچنین کتابی است برای هموار ساختن مسیر انتخاب و معرفی مداوم نظریههای برتر در حوزه علوم انسانیِ اسلامی که انتشار آن خود شاهد توفیق اولیه کنگره در این عرصه است.
وی سومین کنگره بینالمللی علوم انسانیِ اسلامی را رخداد بزرگ و کم نظیر علمی در ایران و بلکه جهان اسلام دانست و گفت: این کنگره حاصل زحمات مراکز علمی و تحقیقاتیِ انقلابی و دلسوز اعم از حوزوی و دانشگاهی است که در قالب دهها مقاله علمی و پژوهشی در هفت کمیسیون تخصصی ارائه خواهد شد.
غلامی با بیان این که موضوع تحول مبنایی در علوم انسانی و شکلگیری و تکامل علوم انسانیِ اسلامی، یکی از اهداف جدی انقلاب و نظام جمهوری اسلامی به شمار میآید، افزود: گرچه طی سالهای گذشته، بخش مهمی از مدیران نظام آن طور که سزاوار بوده است، نه درک صحیح و عمیقی از این موضوع فوق مهم داشتهاند، و نه به طریق اولی به این مسأله کلیدی اهتمام جدی ورزیدهاند، لیکن دستیابی به علوم انسانیِ اسلامیِ قوی و تحول آفرین، همواره دغدغه اصلی شمار کثیری از روشنفکران متدین و انقلابی در حوزه و دانشگاه بوده است؛ چنان که باید گفت، این کنگره بزرگ و انواع فعالیتهای اقماری آن، محصول همین دغدغه به شمار میرود.
رئیس شورای سیاستگذاری این کنگره ادامه داد: اهداف الهیِ انقلاب و نظام اسلامی و در رأس این اهداف، خروج از اسارت و بردگیِ نظام سلطه، و پیشرفت همه جانبه و جهشی ایران عزیز، و در گام بعد، رسیدن به تمدن نوین اسلامی که امروز جزو آرمانهای دست یافتنی ملتهای مسلمان به حساب میآید، بدون بهرهمندی از علوم انسانیِ اسلامی تکامل یافته، یعنی مغزافزار کارآمد مدیریت جامعه اسلامی، محققشدنی نیست و جای تعجب است که عدهای از سر کم آگاهی، دستیابی به الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت را خارج از مسیر علوم انسانیِ اسلامی، و یا رسیدن به تمدن نوین اسلامی را، بدون توجه به لازمه اصلی آن، یعنی علوم انسانیِ اسلامی جستجو میکنند.
وی تاکید کرد: تا زمانی که علوم انسانیِ سکولار و غربی از دانشگاهها و محیطهای علمی ایران و همچنین دنیای اسلام اخراج نگردد و برنامه وسیع و خزنده نفوذ و سلطهگری قدرتهای استکباری بر کشورهای اسلامی، از طریق علوم انسانیِ سکولار خنثی نشود، صحبت کردن از پیشرفت حقیقی یا تمدن نوین اسلامی، شعاری بیش نیست.
غلامی یادآور شد: نباید از نظر دور داشت که علوم انسانیِ غربی با مسدودسازی باب آزاداندیشی، ایجاد انحصار در منابع معرفت شناختی و تراشیدن و نصب انواع بتها، و مجبور کردن علماء و مدیران به سجده کردن در برابر این بتها، امکان دیدن واقعیتهای انسانی و اجتماعی را از جامعه علمی ما و کشورهای اسلامی سلب کرده و بین تولیدات علمی و حقیقت، فرسنگها فاصله ایجاد کرده است. علوم انسانیِ غربی در این 37 سال، با ارائه توصیفات و تحلیلهای سطحی و متوهمانه از مسائل انسانی و اجتماعی ایران و پیچیدن نسخههای غلط، کشور ما را بارها از مسیر صحیح منحرف کرده و هم اکنون نیز تکیه کردن به این علوم انسانی، که ناکارآمدی خود را حتی در خود جوامع غربی و عالَم مدرن به وضوح به اثبات رسانده است، چیزی جز افتادن در مسیر شکست و ناکامی نیست.
رئیس سومین کنگره علوم انسانی اسلامی با بیان این که نهایت غلط فهمی است اگر کسانی تصور کنند، علوم انسانیِ اسلامی یعنی کنار زدن مزیتها و نقاط قوت علوم متعارف در قلمروهای حقیقی آن، تاکید کرد: حقیقتاً چه کسی تاکنون علوم انسانیِ اسلامی را این گونه تعریف کرده است؟ آیا این گونه توصیف کردن علوم انسانیِ اسلامی به جز تخریب این علوم و تداوم بخشی به حیات مصنوعی علوم انسانی سکولار، هدف دیگری را نیز دنبال میکند؟ آیا بهتر نیست اصحاب علوم انسانیِ سکولار و اعضاء حلقه بسته روشنفکری سکولار در دانشگاهها، یک بار هم شده به جای تخریب و تکفیر طرف مقابل، عالمانه افکار رقیب خود را به نظاره بنشینند؟
وی در تعریف خود از علوم انسانیِ اسلامی گفت: این علوم، در یک تعریف ساده، عبارت است از علومی که ضمن ابتنا بر جهان بینی الهی، و با استفاده صحیح از دستگاه معرفت شناختیِ جامع و همه جانبهنگر -که شامل استفاده هدفدار و روشمند از تمامی منابع و روشن شناسیها میشود- به شناسایی، تحلیل و حل مسائلِ انسان مسلمان و جامعه اسلامی، آن هم مبتنی بر اصل تقرب به حقیقت، میپردازد.
غلامی در تشریح تعریف خود افزود: در این تعریف، تجمیع دو رویکرد مبناگرایانه و کارکردگرایانه مشاهده میشود. رویکرد مبناگرایانه، با اصالت بخشی به موضوع تقرب به حقیقت و ممکن دانستن آن، بر ضرورت تکیه بر فلسفه و مبناسازی تاکید دارد و حتی روششناسی را به رغم اهمیتی که برای آن قائل است، فرع بر مبناسازیِ فلسفی در نظر میگیرد. البته در قسمی از دیدگاهها، فلسفه صدرایی به دلیل پیوند مناسب با قرآن و سنت، بر سایر فلسفهها ارجیت میباید که در جای خود محل بحث است؛ و در رویکرد کارکردگرایانه، توجه به واقعگرایی با عطف نظر به مثلت جامعه، تاریخ و شریعت، قدرتمند کردن علوم انسانیِ اسلامی برای تولید فرمول های لازم برای پاسخگویی به نیازهای روز جامعه را مد نظر قرار میدهد. بر این اساس، ما با یک مربع چهار ضلعی روبهرو خواهیم بود که فلسفه، شریعت، جامعه و تاریخ اضلاع آن را بهوجود آورده آوردهاند.
وی با بیان این که علوم انسانیِ اسلامی در بستر آزاداندیشی به شکوفایی میرسد و فضاهای بسته و کلیشههای شبه علمی که جریان روشنفکری سکولار با نگاهی کاملاً ایدئولوژیک در به وجود آوردن آن نقشی اساسی دارد، گفت: تنفس علوم انسانیِ اسلامی را با سختی روبهرو میکند. علوم انسانیِ اسلامی نمیخواهد خود را در قفس مدلهای علمیِ تجربی که اغلب گرفتار پارادوکس قانونگراییِ به ظاهر علمی و نسبیگرایی معرفتی میباشند و طبعاً بُرد بسیار محدود و حتی کم بینایی آن ها برای کشف واقعیت و رساندن انسان و جامعه انسانی به گوهر حقیقت بر کسی پوشیده نیست، زندانی کند؛ و لذا تمام تلاش آن، مصروف خلاص شدن از این شرایط سخت و غیرقابل تحمل است. از طرف دیگر، گرچه رشد خطی علم فی نفسه خوب است لکن اگر قرار بر تحمیل کلیشههای علمی به دانشگاهها، آن هم در عرصه علوم انسانی (نه علوم پایه، فنی، مهندسی و پزشکی) و بستن باب آزادی علمی در دانشگاهها باشد، لاجرم باید با عنصر حقیقتجویی در دانشگاهها خداحافظی کرد و به تبدیل دانشگاه به ماشین لوکس نظام سرمایه و سلطه، که در قرنهای اخیر شاهد آن هستیم، کاملاً تن داد.
دبیر سومین کنگره انسانی اسلامی عنوان کرد: اساساً علوم انسانیِ اسلامی قابل تحمیل به دانشگاه ها و محیطهای علمی نیست. نه اینکه ما نخواهیم تحمیل کنیم، بلکه امکان تحمیل آن بر اساس ذات علوم انسانیِ اسلامی وجود ندارد. حرف اساسی در رواج علوم انسانیِ اسلامی، لزوم مجاهدت برای گشودن باب آزاداندیشی است. اگر جریان روشنفکری سکولار که در این 37 سال به رغم قرار گرفتن در موضع اقلیت، همواره دانشگاههای کشور در عرصه علوم انسانی را، علنی یا پنهانی در قبضه خود قرار داده است، دست از مواجهه مستبدانه با علم بردارد و حتی گوشهای از باب آزاداندیشی را باز کند، علوم انسانیِ اسلامی به طور طبیعی در رگهای دانشگاههای کشور جاری شده و به سرعت رشد میکند. بنابراین، امروز مبارزه اصلی، نه برای قراردادن دستوری علوم انسانیِ اسلامی به جای علوم انسانیِ سکولار، بلکه برای گشوده شدن باب آزاداندیشی در دانشگاههاست.
وی یادآورشد: کنگره علوم انسانیِ اسلامی در این سالها نقش خود را نه فقط به عنوان یک مراسم و یک حرکت گفتمانساز، بلکه به عنوان یک طرز تفکر و مکتب علمی و اجتماعیِ روشن پیدا کرده است؛ لذا هم اکنون این کنگره آثار قابل توجهی را در مسیرسازی برای حرکت علمی و حتی تا حدی مدیریتی کشور داشته که مشاهده آن چندان هم دشوار نیست. در عین حال، کنگره علوم انسانیِ اسلامی دارای اقماری است که اهمیت هر یک از این اقمار اگر از این مراسم علمی دوسالانه بیشتر نباشد، کمتر نیست. سرمایهگذاری هدفمند برای ایجاد خط حمایت از جریان نظریهپردازی در عرصه علوم انسانیِ اسلامی در حوزه و دانشگاه که به لطف الهی با توفیقات فراوانی روبرو بوده است تنها یکی از این اقمار به شمار میآید.
غلامی اظهار کرد: کتاب «نظریه» که امروز شاهد رونمایی آن خواهیم بود، کتابی است در عالیترین سطح علم و تحقیق برای ایجاد یک میدان رقابتی قوی بین پژوهشگران برجسته، و همچنین کتابی است برای هموار ساختن مسیر انتخاب و معرفی مداوم نظریههای برتر در حوزه علوم انسانیِ اسلامی که انتشار آن خود شاهد توفیق اولیه کنگره در این عرصه است. همچنین ایجاد مرکز ایدهپردازی و نوآوری به منظور شناسایی و جذب جوانان مستعد و نخبه در جوار مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع) که هرچند در بدو راه است و نهال آن محتاج رسیدگی است، لکن امیدهای زیادی را برای ایجاد خط شناسایی و پرورش نیروی انسانی نخبه بوجود آورده است.
به گفته غلامی امسال، مراسم اختتامیه کنگره نیز مانند دوره قبل با برگزاری آیین اعطاء دومین جایزه جهانی علوم انسانیِ اسلامی پیوند خورده است. پیشبینی شده است، دوازدهم آبان به سه تن از نظریهپردازان برجسته علوم انسانیِ اسلامی جایزه جهانی علوم انسانیِ اسلامی اعطاء خواهد شد. علاوه بر این، در مراسم اختتامیه، از مقام عالیِ علمی و مدیریتی مرحوم حضرت آیتالله محمدرضا مهدویکنی رحمهالله علیه نیز بهویژه به دلیل بنیانگذاری دانشگاه امام صادق (ع) به عنوان نخستین دانشگاه علوم انسانیِ اسلامی در ایران قدردانی کنیم.
نظر شما