به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا) در قم، نشست نقد کتاب زندان الرشيد دوشنبه شب (13 مهرماه) در مرکز فرهنگي هنري دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم با حضور مرتضي سرهنگي، مدير دفتر ادبيات و هنر مقاومت حوزه هنري، ابراهيم اکبري ديزگاه از نويسندگان كشوري و دبير جشنواره خاطره‌نگاري اشراق و حجت‌الاسلام والمسلمين محمدمهدي بهداروند نويسنده كتاب زندان الرشيد برگزار شد.

کتاب زندان‌الرشيد از سوي حجت‌الاسلام والمسلمين بهداروند تاليف شده و انتشارات سوره مهر آن را چاپ كرده است. اين كتاب خاطراتي از علي‌اصغر گرجي‌زاده در روزهاي اسارت در زندان الرشيد را دربردارد، روايت اين كتاب از چهارم تير سال 67 روز سقوط جزاير و تاثيرگذاري بسيار گسترده شهيد علي هاشمي آغاز مي‌شود و در ادامه سردار گرجي‌زاده و شهيد هاشمي به نيزارهاي جزيره مجنون فرار مي‌‌كنند و با برخورد يك موشك هلي كوپتر بين اين دو سردار جدايي ايجاد مي‌شود و در نهايت گرجي‌زاده پس از 30 ساعت از سوي نيروهاي عراقي اسير مي‌شود.

اين سردار به مدت چهار ماه مسئوليت فرماندهي خود بر قرارگاه سپاه ششم را از نيروهاي عراقي مخفي نگاه مي‌دارد ولي در نهايت پس از آگاه شدن از اين قضيه وي را مورد انواع شكنجه‌ها قرار مي‌دهند و به زندان الرشيد به عنوان ترسناك‌ترين زندان‌ها انتقال مي‌دهند كه به مدت هشت سال در اين زندان در اسارت بوده است.

از جمله بخش‌هاي اين اثر كه از صحنه‌پردازي و روايت جامعي برخوردار است لحظه شهادت علي هاشمي است، زيرا راوي شاهد شهادت وي بوده و از نحوه شهادت وي آگاه است.
 
ادبيات اسارت را مي‌توان انساني‌ترين ادبيات عنوان كرد

مرتضي سرهنگي، مدير دفتر ادبيات مقاومت و پايداري حوزه هنري كشور، در ادامه اين نشست با اشاره به اهميت ادبيات اسارت گفت: ادبيات اسارت را مي‌توان انساني‌ترين ادبيات عنوان كرد، زيرا تعداد محدودي از اسيران خاطرات خود را به رشته تحرير درمي‌آورند، به همين دليل تنها شاهد انتشار 392 عنوان كتاب از خاطرات آنها هستيم.

وي با بيان اينكه خاطرات هر اسير مي‌تواند در قالب يك كتاب منتشر شود، عنوان كرد: تعداد اسرا كم است ولي هر يك داراي خاطرات مخصوص به خود هستند كه مي‌توان از آنها در تاليف كتاب استفاده كرد، زيرا هر يك از آنها از نگاه و زاويه ديد خود خاطرات را بيان مي‌كنند و اين نشان‌دهنده پيچيدگي ابعاد شخصيت انسان است.

مدير دفتر ادبيات مقاومت و پايداري حوزه هنري كشور خاطرنشان كرد: خاطرات اسيران بايد ثبت شود زيرا با بازگويي خاطرات آنها، شرح وقايع افراد ديگر كه با آنها در ارتباط بوده‌اند، نيز ثبت مي‌شود و اگر خاطرات آنها ثبت نشود، به فراموشي سپرده مي‌شوند و اثري از آنها باقي نمي‌ماند.

سرهنگی با تاكيد بر ثبت خاطرات از سوي سربازان گفت: ثبت خاطرات نيز جزئي از جنگ است و اگر اين امر صورت نگيرد، مانند اين است كه جنگ نيمه تمام مانده است. نويسنده كتاب زندان الرشيد به موضوع خنده و طنز در اسارت نيز پرداخته است، زيرا عراقي‌ها با وجود آنكه جسم اسرا را در زندان محبوس می‌کردند ولي روح آنها آزاد بود كه اين امر اميد و نشاط را برای زندانی به وجود مي‌آورد.

وي با بيان اينكه نقل اول شخص اين كتاب سبب شده به داستان نزديك شود، گفت: خاطره واقعي و مستند است ولي رمان ناشي از دنياي تخيل و تصور نويسنده است، اين كتاب در عين واقعي بودن تصويري زيبا در ذهن خواننده ايجاد مي‌كند.

مدير دفتر ادبيات مقاومت و پايداري حوزه هنري كشور معتقد است اگر به خوبي وقايع از ذهن استخراج شود و سپس با تصور آنها در كنار هم قرار گيرد مصاحبه‌اي فعال شكل مي‌گيرد، البته در تاريخ‌نگاري بايد به جزئيات توجه كرد.

وي خاطرنشان كرد: افراد ديگر با مطالعه كتاب‌ها مي‌فهمند افرادي مانند خودشان و انسان‌هاي ديگر در شرايط جنگ ايستادند. بنابراين همان‌گونه كه سربازان و فرماندهان در جنگ حضور داشتند، نويسندگان نيز مي‌توانند در جنگ نقش‌آفريني كنند.

سرهنگي با بيان اينكه با ثبت خاطرات ادبيات جنگ به نسل آينده منتقل مي‌شود، گفت: نويسندگان ايراني به خوبي در حوزه جنگ دست به قلم شده‌‌اند و آثار خوبي از خود به يادگار گذاشته‌اند كه نشان‌دهنده درك آنها از اين حادثه است، اين امر سبب غبطه نويسندگان كشورهاي ديگر شده است.
 
كتاب زندان الرشيد 6 بار بازنويسي شده است

بهداروند در اين نشست بخش کوتاهی از كتاب را براي شركت‌كنندگان خواند و خاطرنشان كرد: سردار گرجي‌زاده در ابتدا با تاليف اين كتاب موافقت نمي‌كرد، 6 ماه طول كشيد تا وي موافقت كرد تا چنين كتابي به رشته تحرير درآيد.

وي عنوان كرد: اين كتاب پس از 6 بار بازنويسي از سوي مرتضي سرهنگي كه عنوان پدر ادبيات جنگ ايران را دارند، پس از دوسال در سال 92 منتشر شد و با حضور محسن رضايي فرمانده سپاه رونمايي شد. اين كتاب واقعيات را بر اساس خاطرات بيان مي‌كند، در حالي كه در كتاب‌هاي ديگر از تخيل به عنوان فاكتور داستان‌نويسي استفاده شده است.

رقابت خاطره‌نگاري با ادبيات داستاني

ابراهيم اکبري ديزگاه، دبير جشنواره خاطره‌نگاري اشراق با اشاره به رقابت ادبيات خاطره‌نگاري با ادبيات داستاني گفت: اننشار كتاب دا عاملي بود كه خاطره‌نگاري بتواند جايگاه خود را نشان دهند و به نوعي از ادبيات داستاني پيشي بگيرد بنابراين پيام انقلاب از طريق بيان خاطرات منتقل مي‌شود.

وي با اشاره به ادبيات كتاب زندان‌الرشيد عنوان كرد: در اين كتاب خاطره در قالب داستان براي خواننده بيان مي‌شود و بازگشت به عقب‌ در اين كتاب از يكنواختي داستان كاسته است.

دبير جشنواره خاطره‌نگاري اشراق خاطرنشان كرد: شخصيت‌هاي اين كتاب واقعي بوده در حالي كه شخصيت‌هاي موجود در رمان تخيلي هستند، آغاز با نقطه اصلي داستان از جمله ويژگي‌هاي مشابه اين كتاب با رمان  است.
 
پاسخ نويسنده به انتقادها

حجت الاسلام بهداروند، نويسنده كتاب زندان الرشيد در پايان نشست خاطرنشان كرد: اين كتاب به طور كامل از زبان يك انسان نوشته شده و از آرمان‌گرايي در آن خودداري شده است تا خواننده بتواند واقعيات جنگ را درك كند به عنوان مثال سردار گرجي‌زاده چندين بار خود را سرزنش مي‌كند و حتي خودكشي به ذهنش خطور مي‌كند كه اين امر ناشي از صداقت وي بوده است. همچنین بخش‌هاي خانوادگي اين داستان حذف شده زيرا بازگوكننده مسائل شخصي بود.