دکتر محمد‌تقی راشد محصل، عضو شورای واژهگزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) درباره ضرورت‌های معادل‌سازی واژگان علمی اظهار کرد: برای درک اصطلاحات و مفاهیم علمی که به‌واسطه توسعه و پیشرفت فناوری‌های نوین وارد زبان فارسی شده‌اند مجبور به معادل‌سازی یا واژهگزینی هستیم؛ به‌عبارتی دیگر برای کاربرد این اصطلاحات ریشه واژه‌ها باید شناسایی شوند.
اهمیت فهم واژگان علمی
وی با اشاره به اِعمال تغییر در واژگان وارداتی به زبان فارسی افزود: هر زبان زنده دنیا بعد از ورود هر واژه برای استفاده تغییراتی را در آن‌ها اعمال می‌کند، یعنی با ضوابط زبانی خود وفق می‌دهد. فارسی‌زبان‌ها حتی واژگان عربی که عیناً وارد زبان شده را با تغییراتی مانند تغییر در معنی مورد استفاده قرار می‌دهند.
این عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، با تأکید بر حساسیت معادل‌سازی در حوزه علوم ادامه داد: فهم واژگان علمی علوم مختلف بسیار بااهمیت است، بنابراین برای غنی کردن زبان فارسی و قابل فهم کردن و استفاده آن در شکل فارسی، باید به معادل‌سازی آن توجه شود.
مقاومت در برابر واژگان پیشنهادی فرهنگستان
راشدمحصل درباره دلایل مقاومت برخی دانشگاهیان در استفاده از مصوبات فرهنگستان زبان و ادب فارسی در تألیف و تدریس کتاب گفت: به‌نظر می‌رسد جامعه دانشگاهی که در استفاده از مصوبات فرهنگستان مقاومت دارند در اقلیت هستند؛ در تفسیر این رفتار می‌توان به انس آن‌ها به واژگان خارجی به‌واسطه تحصیل در خارج از کشور اشاره کرد. ممکن است بهکارگیری واژگان مصوب از نظر برخی دانشگاهیان سخت باشد، البته مقاومت تا حدودی طبیعی به‌نظر می‌رسد.
وی اظهار کرد: ناآشنایی دانشگاهیان با اجزاء واژگان مصوب فرهنگستان و کاربرد آسان‌تر اصطلاحات فرنگی موجب شده تا نوعی مقاومت در استفاده از مصوبات فرهنگستان در این جمعیت قلیل ایجاد شود، اما نباید فراموش کرد که پیش از این زمان زیادی برای رواج معادل‌سازی‌ها در جامعه نیاز بود. به‌عنوان مثال استفاده از واژه «رایانه» برای بسیاری از افراد جامعه ثقیل بود، اما به مرور زمان بهکارگیری این واژه آسان شد.
نویسنده کتاب «واژه‌های گویشی درنوشته‌های ابوریحان بیرونی» با اشاره به فرایند علمی تصویب واژگان در فرهنگستان افزود: واژگان در شاخه‌‌های مختلف طی برگزاری چندین جلسه با حضور استادان مطرح همان رشته بررسی و بعد از عبور از کانال‌های مختلف مانند شورای واژهگزینی و شورای هماهنگی، به تصویب می‌رسند.
تشکیل کار‌گروه‌‌هایی برای اولویت‌بندی واژگان پرکاربرد
راشدمحصل درباره راه‌های تقویت سرعت پذیرش مصوبات فرهنگستان زبان و ادب فارسی در جامعه دانشگاهی گفت: در فرهنگستان با تشکیل کار‌گروه‌‌هایی، واژگان پرکاربرد شناسایی و اولویت‌بندی می‌شوند. اگر این کارگروه‌ها در بیرون از فرهنگستان مانند انجمن‌‌های علمی، دانشگاه‌ها و یا سازمان‌ها تشکیل می‌شوند، با توجه به فرایند طولانی معادل‌سازی و تعداد بالای واژگان نباید انتظار سرعت بالایی در این کار داشت.
این عضو شورای واژهگزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، درباره لزوم وجود ارتباط بین فرهنگستان و سطح جامعه برای ارائه بهترین معادل‌‌ها ادامه داد: فرهنگستان با سطح جامعه برای شناسایی معادل‌سازی که مردم در جریان آشنایی با فناوری‌های نوین انجام می‌دهند، ارتباط دارد. اصطلاحات مربوط به مشاغل در زمان فرهنگستان دوم جمع‌آوری و در مجموعه‌ای منتشر شد. گاهی اعضای شورای واژهگزینی بهصورت فردی با این واژه‌ها آشنا می‌شوند، اما تشکیل گروه‌هایی که به‌طور دائم برای شناسایی این واژگان اقدام کنند، تلاش بسیار سخت و پر هزینه‌ای خواهد بود، بنابراین نمی‌توان از فرهنگستان چنین انتظاری داشت اما چنین ارتباطی بی‌تردید مؤثر است.
مروری بر پرونده
نویسنده کتاب شایسته تقدیر «واژه‌نامه مهندسی داده‌‌‌ها انگليسی ـ فارسی و فارسی ـ انگليسی)» در جایزه کتاب سال، با اشاره به تفاوت واژهگزینی و واژه‌سازی در حوزه علم گفت: این‌کار هر‌چند ممکن است تا حدودی سلیقه‌ای و ذوقی باشد، اما کاری علمی است و در واژهگزینی نباید تعصب داشت. متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار ایبنا با دکتر محمد‌تقی روحانی را اینجـــــــــا بخوانید.
معاون گروه واژهگزینی فرهنگستان زبان وادب فارسی، با اشاره به دیدگاه برخی درباره زبان انگلیسی به‌عنوان زبان علم گفت: انگلیسی، زبان علم نیست، اما هجوم این زبان به دیگر زبان‌ها مشهود است و همه زبان‌هایی که پیشینه تاریخی دارند و برای زبان خود ارزش قائل‌اند در حال مقابله با ورود واژه‌های انگلیسی هستند. متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار ایبنا با دکتر نسرین پرویزی را اینجــــــــا بخوانید.
عضو شورای واژهگزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ضمن تأکید بر توسعه زبان همراه با پیشرفت‌های علمی گفت: مقاومت برخی در بهکارگیری مصوبات فرهنگستان زبان تا حدودی طبیعی است. متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار ایبنا با دکتر محمدرضا افضلی را اینجـــــــــــا بخوانید.
سه‌شنبه ۲۴ شهریور ۱۳۹۴ - ۰۸:۰۰
نظر شما