به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب «مسجد جامع اصفهان» نوشته ائوجینو گالدیری و ترجمه عبدالله جبل عاملی، عصر امروز چهارشنبه 18 شهریور (1394) با حضور پیروز حناچی، معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی و دبير شورای عالی شهرسازی و معماری، مهدی حجت، مدرس معماری و مرمت بناهای تاریخی در دانشگاه تهران و رئیس هیات مدیره ایکوموس ایران و جمشید کیانفر، رئیس خانه نقد در سرای اهل قلم برگزار شد.

ارزش میراث معماری ایران در نگاه گالدیری
پیروز حناچی در این نشست گفت: ائوجینو گالدیری، معمار و مرمت‌کار برجسته ایتالیایی ارزش میراث معماری ایران را به درستی می‌شناخت. شیوه پژوهش و نوع نگاه وی به میراث معماری ایران بسیار ارزشمند است.

وی افزود: امروزه در بسیاری از منابع معماری و تاریخ هنر موجود در کشور از مسجد جامع اصفهان به عنوان «دایرةالمعارف معماری ایرانی» یاد می‌شود. این مسجد ابتدا بر ویرانه‌های بنایی متعلق به دوران پیش از اسلام ساخته شد و در دوره‌های مختلف اسلامی نیز طرح‌‌های توسعه آن ادامه یافت.

معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی اضافه کرد: به‌طور کل تاریخ تحولات بنای مسجد جامع اصفهان به 6 دوره مختلف تقسیم شده و از هر دوره اثری در بنا وجود دارد و هیچ دوره‌ای اثرهای دوره قبلی را از بین نبرده است. حتی در حکومت کوتاه مدت محمود افغان نیز کتیبه‌های به مسجد اضافه شده است. ما همه این اطلاعات را مدیون پژوهش‌های عالی زنده‌یاد گالدیری هستیم.

حناچی به دیگر پروژه‌های مرمت گالدیری نیز اشاره کرد و گفت: زنده‌یاد گالدیری همان شیوه پژوهشی خود را در مرمت کاخ عالی قاپو و بنای چهلستون در اصفهان نیز به کار برد و مراحل کاری خود را در کتابی منتشر کرد.

ارزش‌های کتاب «مسجد جامع اصفهان»
مهدی حجت، از بنیان‌گذاران سازمان میراث فرهنگی، نیز در این نشست با اشاره به ارزش‌‌‌های کتاب «مسجد جامع اصفهان» گفت: این کتاب درباره مهم‌ترین میراث معماری اسلامی در ایران نوشته شده و ارزش آن در روش پژوهش و همچنین نوع نگاه خاص گالدیری به بنای مسجد جامع اصفهان است.

وی افزود: بیشتر کتاب‌های موجود درباره مرمت آثار باستانی به دلیل آنکه ترجمه از منابع اروپایی هستند و در نتیجه با توجه به سنت و شیوه‌های معماری در آن کشورها نوشته شده‌اند، برای مرمت بناهای ایرانی چندان کارآیی ندارند، اما کتاب «مسجد جامع اصفهان» به دلیل آنکه درباره یک بنای ایرانی نوشته شده به دانشجویان روش‌های مرمت سایر بناهای ایرانی را نیز می‌آموزد؛ به عبارتی روش مرمت گالدیری منحصر به مسجد جامع اصفهان نمی‌شود.

حجت ادامه داد: بسیاری از واژگان و اصطلاحات خاص حوزه مرمت آثار باستانی پیش از شروع فعالیت مرحوم گالدیری در ایران وجود نداشت و وی با کتاب «مسجد جامع اصفهان» برای نخستین بار این واژگان را در ایران مطرح کرد. دکتر جبل عاملی، مترجم فرهیخته و دانشمند این کتاب نیز تمام تلاش و دقت خود را برای برگردان صحیح این واژگان به کار برده است.

باقر آیت‌الله زاده شیرازی عامل موفقیت گالدیری
حجت در بخش دیگری از سخنان خود به ارتباط علمی زنده‌یاد باقر آیت‌الله شیرازی، چهره ماندگار معماری و مرمت آثار باستانی، با گالدیری اشاره کرد و گفت: در زمان شروع فعالیت گالدیری زنده‌یاد آیت‌الله زاده شیرازی ریاست دفتر فنی سازمان حفاظت آثار باستانی ایران در استان اصفهان را بر عهده داشت و در تمام مراحل مرمت مسجد در کنار گالدیری بود.

وی افزود: گالدیری احترام زیادی برای مرحوم شیرازی قائل بود و ایشان را به عنوان یک استاد بزرگ مرمت قبول داشت. به جرات می‌گویم که اگر باقر آیت‌الله زاده شیرازی نبود، گالدیری در کار خود موفق نمی‌شد. همچنین  آیت‌الله زاده شیرازی در مراحل ترجمه کتاب نیز کمک شایانی به جبل عاملی کرد.

گالدیری و انتشار نخستین پژوهش‌های مرمت میراث در ایران
رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی کشور در بخش دیگری از سخنان خود به نقش گالدیری در انتشار نخستین پژوهش‌های حوزه باستان‌شناسی و مرمت میراث معماری در ایران اشاره کرد و گفت: فعالیت در حوزه میراث فرهنگی در ایران در ابتدا فقط منحصر به باستان‌شناسی و آن هم صرفا درآوردن اشیا تاریخی از دل خاک می‌شد. انحصار این کار در دوران قاجاریه فقط مختص به فرانسوی‌ها بود.

حجت اضافه کرد: در دوران پهلوی اول این انحصار شکسته شد، به‌گونه‌ای که در دهه 50 میلادی در حدود 18 کشور در ایران مشغول به فعالیت در حوزه میراث فرهنگی بودند. بر اساس قوانین بین‌المللی در هر کشوری که پژوهش یا کاوشی در حوزه میراث فرهنگی انجام می‌شود، پژوهشگران وظیفه دارند ابتدا نتیجه پژوهش خود را به زبان کشور مبدا و در همان‌جا منتشر کنند، اما بسیاری از گروه‌هایی که در ایران کار می‌کردند هیچگاه نتیجه پژوهش‌های خود را به زبان فارسی منتشر نکردند.

وی در ادامه با اشاره به این نکته که گالدیری نتیجه فعالیت‌های خود را ابتدا به مسئولان ایرانی ارائه می‌کرد، گفت: در میان تمام کسانی که در ایران فعالیت‌های باستان‌شناسی و مرمت میراث فرهنگی انجام دادند، گالدیری یک استثنا بود. وی هرچند که گزارش‌های خود را به زبان فارسی نمی‌نوشت، اما ابتدا نتیجه کار خود را در ایران تحویل می‌داد و از ترجمه و انتشار آن بسیار حمایت می‌کرد. گالدیری حتی دیگر کسانی را نیز که در ایران فعالیت مشابه می‌کردند به انتشار گزارش کارها و پژوهش‌های خود به زبان فارسی ترغیب می‌کرد. وی یک ایرانی تمام‌عیار بود.

«مسجد جامع اصفهان» چگونه کتابی است؟
جمشید کیانفر، رئیس خانه نقد نیز در این نشست به معرفی کتاب «مسجد جامع اصفهان» پرداخت و گفت: «مسجد جامع اصفهان» در اصل یک کتاب سه جلدی بود که ترجمه فارسی آن در یک مجلد به مخاطبان ارائه شده است. جلد نخست و دوم این کتاب به زبان‌های انگلیسی و ایتالیایی و جلد سوم آن فقط به زبان ایتالیایی منتشر شد.

وی افزود: جلد نخست کتاب بیشتر شامل تصویرسازی‌های گالدیری از جز به جز این بنا و همچنین عکس‌هایی از آن است. جلد دوم شامل تاریخ تحولات مسجد جامع اصفهان در دوره‌های مختلف تاریخی است. گالدیری در این مجلد برای نخستین بار به ایرانیان بیان می‌کند که این مسجد در دوران آل‌بویه هم فعال بوده است. جلد سوم کتاب نیز یک گزارش کلی از مطالعات و مرمت مسجد در میان سال‌های 1973 تا 1978 است.

«مسجد جامع اصفهان» نوشته ائوجینو گالدیری با ترجمه عبدالله جبل عاملی در سال 1392، با شمارگان هزار نسخه، 439 صفحه و بهای 39 هزار و 500 تومان از سوی موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن» فرهنگستان هنر، با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان اصفهان، روانه کتابفروشی‌ها شده است.