به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) آیین رونمایی و معرفی کتاب تازه سیدقاسم یاحسینی با عنوان «زن بوشهری در جنگ و فرهنگ» چهارشنبه، 28 مرداد 1394 با حضور این نویسنده، الهام ملک‌زاده، عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، زیبا جلالی نائینی، مدیر مسئول انتشارات شیرازه و برخی پژوهشگران در سالن اندیشگاه مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
لهجه تهرانی جنبش فمینیسم
یاحسینی، نویسنده کتاب «زن بوشهری در جنگ و فرهنگ» طی سخنانی گفت: حقیقت این است که جنبش فمینیسم در ایران لهجه تهرانی دارد و صدای زنان دیگر شهرها شنیده نمی‌شود. هر کتاب تاریخ فمینیسم را که ورق می‌زنیم (از نویسندگان داخلی و خارجی) عموماً بر تهران تمرکز داشته‌اند. حال آن‌که برای پرداختن به جنبش فمینیسم با دریایی از منابع مواجهیم و باید چشم‌ها را شست و جور دیگری دید.
وی افزود: حقیقت تلخ دیگری که وجود دارد این است که زنان فرهیخته ایرانی از پتانسیل خودشان استفاده نمی‌کنند و به دلیل سرکوب مردسالارانه در جامعه، نتوانسته‌اند داشته‌های خود را عرضه کنند. درباره زنان نواحی و شهرهای مختلف ایرانی آثاری نوشته نشده است. معتقدم که اگر زنان ایرانی دست به دست هم بدهند، در کنار مطالعات فمینیستی پرشتاب و عمیقی که چند سال اخیر صورت گرفته است، مطالعات تاریخی زنان ایران که مغفول مانده، مورد توجه قرار می‌گیرد.
یاحسینی با تاکید بر این که انبوهی از منابع در این زمینه داریم افزود: باید از این منابع بهره بیشتری ببریم. روش‌های جامعه‌شناسی، مطالعات فرهنگی، تحلیل محتوایی، زبان‌شناسی، نشانه‌شناسی و... می‌توانند در این زمینه به ما کمک کنند.
این پژوهشگر به مذاکره‌های طولانی که با مدیر انتشارات شیرازه داشت اشاره کرد و گفت: قرار است به تدوین دو مقوله آثار درباره زنان ایران بپردازیم. نخست، زیست زن امروز ایران که به شدت دچار خلاء در روایت بی‌تکلف از نوع زندگی آن‌ها هستیم. ما 10 تیپ از زن امروز ایران را برای روایت شیوه زندگی‌شان در قالب تاریخ شفاهی در نظر گرفته‌ایم. دیگر کاری که قرار است با همکاری شیرازه انجام دهیم این است که 30 استان ایران 30 کتاب درباره تاریخ زنانش داشته باشد.
وی تاکید کرد: پروژه‌ای که شروع کرده‌ام، در واقع به شکل پروسه‌ای پیش می‌رود. 14 کتاب اخیراً درباره زنان بوشهر کار کرده‌ام و با توجه به تعدد منابعی که با آن روبه‌رو شده‌ام، کتاب «زن بوشهری در جنگ و فرهنگ» را اثری کهنه می‌دانم.
برتری یاحسینی نسبت به جعفر شهری
الهام ملک‌زاده دیگر سخنران این آیین بود. وی گفت: کتاب «زن بوشهری در جنگ و فرهنگ» برایم اثری جالب است. همیشه وقتی به اثری فکر می‌کردم که در قالب غیر آکادمیک، نکات آموزشی و در عین حال شیرین برای مخاطبانش داشته باشد، کتاب‌های جعفر شهری را به یاد می‌آوردم. این آثار بدون منبع نوشته شدند و مخاطب باید به مؤلف اعتماد تام می‌داشت. در واقع، سند متن خودِ نویسندگان بودند اما کتاب «یاحسینی» در کنار حفظ آن شیرینی، ارجاعات علمی خود را دارد و این باعث دلگرمی محققان و پژوهشگران است. نویسنده از منابع شفاهی، اسنادی و کتبی به طور هم زمان بهره برده است.
عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با بیان این‌که نویسنده بر تجربی بودن کار تاکید دارد، افزود: دوست داشتم به جای شمه‌ای بودن، این کتاب اثری مفصل‌تر می‌بود. در این صورت، پوشش بهتری نسبت به موضوع‌ها داشت. برخی تیترها مثل «بیچاره زنان روستایی بوشهر» با توجه به این‌که محتوای فصل همین موضوع را القا می‌کند اما جالب نیست.
ملک‌زاده تاکید کرد: در عین حال که معتقدم قلم نویسنده و شیوه پرداخت او به موضوع بسیار خوب است اما باز هم به نظر من، این ویژگی زن بوشهری است که یاحسینی توانسته قلم خود را به خوبی در نوشتن «زن بوشهری در جنگ و فرهنگ» به کار بگیرد. کار کردن بر موضوع بوشهر، می‌تواند خوراک اطلاعاتی بسیاری برای ما داشته باشد. به دلایل مسائل مختلف فرهنگی، مذهبی، اقتصادی و... بوشهر شهری جذاب برای پژوهش است.
اکتشاف در یافتن منابع
زیبا جلالی نائینی، مدیر مسئول انتشارات شیرازه در این برنامه گفت: دسترسی به منابع درباره فعالیت‌های زنان در شهرهای غیر از پایتخت ایران، مثل یک اکتشاف است. این اکتشاف را «یاحسینی» به خوبی انجام داده است. از یک نظر او در کتاب «زن بوشهری در جنگ و فرهنگ» افراد و مستندات را در کنار هم قرار داده است و از سوی دیگر نوشتن این نوع کتاب‌ها به شکستن سکوت زنان در شهرهای غیر از پایتخت می‌انجامد.
وی ادامه داد: در واقع پروژه‌ای را برای پرداختن به زنان دیگر شهرهای ایران داریم و از جامعه‌شناسان و محققان علاقه‌مند می‌خواهیم در این زمینه کمک بگیریم. زنان تبریز در این مسیر برای ما در اولویت هستند.
کمرنگی تلاش‌های پرسابقه زنان بوشهر
فیروزه مهاجر، کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی نیز در این برنامه به سیر تاریخی بوشهر در زمینه تحولات فرهنگی و سابقه روزنامه‌نگاری پرداخت و گفت: به نظر می‌رسد تلاش‌های پرسابقه زنان بوشهری در کتاب کمرنگ دیده شده است. «وانسه مارتین» در پژوهشی که بر بوشهر داشته است، سعی کرده طبقات فرودست جامعه را ببیند و زنان روستایی را هم با همین هدف بررسی کرده است. یاحسینی در پژوهش خود به قشر باسواد بوشهر هم پرداخته است و ما می‌بینیم که این شهر در زمانی که 10 درصد از تمام مردم کشور باسواد بوده‌اند، سهم خوبی از باسوادان را داشته است.
این فعال حوزه زنان و مترجم ادامه داد: «مارتین» معتقد است که در جامعه بوشهر زنان محترم بوده‌اند و به رأی و نظر آن‌ها احترام گذاشته می‌شد. در پژوهش یاحسینی درباره روزنامه‌های بوشهر، نمونه‌هایی از روزنامه‌ها یافت می‌شود که غیر مستقیم زنان را به مشارکت اجتماعی دعوت می‌کند. نکته‌ای که در کتاب یاحسینی به چشم می‌خورد این است که یاحسینی اولین بار از مجلس‌های ارمنی‌ها در رابطه با مشروطه و خانم «شوکت سلامی» روزنامه‌نگار بوشهری سخن می‌گوید. یاحسینی چیزهایی را در اثر خود زنده کرد که ما را از تک‌نظری‌های قبلی می‌رهاند.
تاریخ‌نگاری مذکرگونه ایران و نبود ادبیات داستانی
دکتر مسرت امیرابراهیمی، محقق و پژوهشگر مستقل در حوزه زنان به عنوان آخرین سخنران برنامه گفت: مدت‌ها در پی وضعیت زنان در دوره‌های مختلف بودم. این کاری بسیار دشوار بود. تاریخ‌نویسی در ایران بسیار مذکرگونه بود. اطلاعاتی که ما درباره فعالیت زنان داشتیم، منحصر به حوالی دوران مشروطیت بود در صورتی که فعالیت زنان بسیار پیش‌تر از آن هم در جامعه جریان داشت.
وی ادامه داد: علاوه بر مذکرگونه بودن تاریخ‌نگاری در ایران، مشکل دیگر این بود که ما فاقد ادبیات داستانی بودیم تا زمانی که تهران مخوف نوشته شد و تصویری بسیار سنتی از زنان ارائه می‌داد. بنابراین از طریق داستان هم اطلاعاتی درباره زنان به دست نمی‌آمد. از طرف دیگر دانش زنان، به آن‌ها برای خاطره و داستان‌نویسی کمک نمی‌کرد. این کتاب درباره اقلیت و اقلیت‌هایی که در اقلیت بودند، نکته‌های جالبی دارد.
این پژوهشگر با اشاره به این که زنان بوشهری، مرکز کتاب تازه یاحسینی است، گفت: درباره زنان ارمنی نکات زیادی درج نشده است. ای کاش درباره زنان ارمنی هم صحبت بیشتری می‌شد. داستان زنان اروپایی مقیم بوشهر دیگر نکته جذاب کتاب است. نکته‌ای که قبلاً کمتر مورد توجه قرار گرفته بود. یاحسینی بر خاطره‌نگاری یک مادر و دختر انگلیسی که تحت فرمان کنسول آلمان به گروگان گرفته شده بودند، کار کرده است. به خاطره‌نویسی در ایران خیلی توجه نشده است. از این طریق خیلی از نکات روزمره یاد می‌شود. به نظر من «زن بوشهری در جنگ و فرهنگ» کتاب خوبی است و ما منتظر آثار بیشتری از یاحسینی هستیم.
لهجه تهرانی جنبش فمینیسم
یاحسینی، نویسنده کتاب «زن بوشهری در جنگ و فرهنگ» طی سخنانی گفت: حقیقت این است که جنبش فمینیسم در ایران لهجه تهرانی دارد و صدای زنان دیگر شهرها شنیده نمی‌شود. هر کتاب تاریخ فمینیسم را که ورق می‌زنیم (از نویسندگان داخلی و خارجی) عموماً بر تهران تمرکز داشته‌اند. حال آن‌که برای پرداختن به جنبش فمینیسم با دریایی از منابع مواجهیم و باید چشم‌ها را شست و جور دیگری دید.
وی افزود: حقیقت تلخ دیگری که وجود دارد این است که زنان فرهیخته ایرانی از پتانسیل خودشان استفاده نمی‌کنند و به دلیل سرکوب مردسالارانه در جامعه، نتوانسته‌اند داشته‌های خود را عرضه کنند. درباره زنان نواحی و شهرهای مختلف ایرانی آثاری نوشته نشده است. معتقدم که اگر زنان ایرانی دست به دست هم بدهند، در کنار مطالعات فمینیستی پرشتاب و عمیقی که چند سال اخیر صورت گرفته است، مطالعات تاریخی زنان ایران که مغفول مانده، مورد توجه قرار می‌گیرد.
یاحسینی با تاکید بر این که انبوهی از منابع در این زمینه داریم افزود: باید از این منابع بهره بیشتری ببریم. روش‌های جامعه‌شناسی، مطالعات فرهنگی، تحلیل محتوایی، زبان‌شناسی، نشانه‌شناسی و... می‌توانند در این زمینه به ما کمک کنند.
این پژوهشگر به مذاکره‌های طولانی که با مدیر انتشارات شیرازه داشت اشاره کرد و گفت: قرار است به تدوین دو مقوله آثار درباره زنان ایران بپردازیم. نخست، زیست زن امروز ایران که به شدت دچار خلاء در روایت بی‌تکلف از نوع زندگی آن‌ها هستیم. ما 10 تیپ از زن امروز ایران را برای روایت شیوه زندگی‌شان در قالب تاریخ شفاهی در نظر گرفته‌ایم. دیگر کاری که قرار است با همکاری شیرازه انجام دهیم این است که 30 استان ایران 30 کتاب درباره تاریخ زنانش داشته باشد.
وی تاکید کرد: پروژه‌ای که شروع کرده‌ام، در واقع به شکل پروسه‌ای پیش می‌رود. 14 کتاب اخیراً درباره زنان بوشهر کار کرده‌ام و با توجه به تعدد منابعی که با آن روبه‌رو شده‌ام، کتاب «زن بوشهری در جنگ و فرهنگ» را اثری کهنه می‌دانم.
برتری یاحسینی نسبت به جعفر شهری
الهام ملک‌زاده دیگر سخنران این آیین بود. وی گفت: کتاب «زن بوشهری در جنگ و فرهنگ» برایم اثری جالب است. همیشه وقتی به اثری فکر می‌کردم که در قالب غیر آکادمیک، نکات آموزشی و در عین حال شیرین برای مخاطبانش داشته باشد، کتاب‌های جعفر شهری را به یاد می‌آوردم. این آثار بدون منبع نوشته شدند و مخاطب باید به مؤلف اعتماد تام می‌داشت. در واقع، سند متن خودِ نویسندگان بودند اما کتاب «یاحسینی» در کنار حفظ آن شیرینی، ارجاعات علمی خود را دارد و این باعث دلگرمی محققان و پژوهشگران است. نویسنده از منابع شفاهی، اسنادی و کتبی به طور هم زمان بهره برده است.
عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با بیان این‌که نویسنده بر تجربی بودن کار تاکید دارد، افزود: دوست داشتم به جای شمه‌ای بودن، این کتاب اثری مفصل‌تر می‌بود. در این صورت، پوشش بهتری نسبت به موضوع‌ها داشت. برخی تیترها مثل «بیچاره زنان روستایی بوشهر» با توجه به این‌که محتوای فصل همین موضوع را القا می‌کند اما جالب نیست.
ملک‌زاده تاکید کرد: در عین حال که معتقدم قلم نویسنده و شیوه پرداخت او به موضوع بسیار خوب است اما باز هم به نظر من، این ویژگی زن بوشهری است که یاحسینی توانسته قلم خود را به خوبی در نوشتن «زن بوشهری در جنگ و فرهنگ» به کار بگیرد. کار کردن بر موضوع بوشهر، می‌تواند خوراک اطلاعاتی بسیاری برای ما داشته باشد. به دلایل مسائل مختلف فرهنگی، مذهبی، اقتصادی و... بوشهر شهری جذاب برای پژوهش است.
اکتشاف در یافتن منابع
زیبا جلالی نائینی، مدیر مسئول انتشارات شیرازه در این برنامه گفت: دسترسی به منابع درباره فعالیت‌های زنان در شهرهای غیر از پایتخت ایران، مثل یک اکتشاف است. این اکتشاف را «یاحسینی» به خوبی انجام داده است. از یک نظر او در کتاب «زن بوشهری در جنگ و فرهنگ» افراد و مستندات را در کنار هم قرار داده است و از سوی دیگر نوشتن این نوع کتاب‌ها به شکستن سکوت زنان در شهرهای غیر از پایتخت می‌انجامد.
وی ادامه داد: در واقع پروژه‌ای را برای پرداختن به زنان دیگر شهرهای ایران داریم و از جامعه‌شناسان و محققان علاقه‌مند می‌خواهیم در این زمینه کمک بگیریم. زنان تبریز در این مسیر برای ما در اولویت هستند.
کمرنگی تلاش‌های پرسابقه زنان بوشهر
فیروزه مهاجر، کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی نیز در این برنامه به سیر تاریخی بوشهر در زمینه تحولات فرهنگی و سابقه روزنامه‌نگاری پرداخت و گفت: به نظر می‌رسد تلاش‌های پرسابقه زنان بوشهری در کتاب کمرنگ دیده شده است. «وانسه مارتین» در پژوهشی که بر بوشهر داشته است، سعی کرده طبقات فرودست جامعه را ببیند و زنان روستایی را هم با همین هدف بررسی کرده است. یاحسینی در پژوهش خود به قشر باسواد بوشهر هم پرداخته است و ما می‌بینیم که این شهر در زمانی که 10 درصد از تمام مردم کشور باسواد بوده‌اند، سهم خوبی از باسوادان را داشته است.
این فعال حوزه زنان و مترجم ادامه داد: «مارتین» معتقد است که در جامعه بوشهر زنان محترم بوده‌اند و به رأی و نظر آن‌ها احترام گذاشته می‌شد. در پژوهش یاحسینی درباره روزنامه‌های بوشهر، نمونه‌هایی از روزنامه‌ها یافت می‌شود که غیر مستقیم زنان را به مشارکت اجتماعی دعوت می‌کند. نکته‌ای که در کتاب یاحسینی به چشم می‌خورد این است که یاحسینی اولین بار از مجلس‌های ارمنی‌ها در رابطه با مشروطه و خانم «شوکت سلامی» روزنامه‌نگار بوشهری سخن می‌گوید. یاحسینی چیزهایی را در اثر خود زنده کرد که ما را از تک‌نظری‌های قبلی می‌رهاند.
تاریخ‌نگاری مذکرگونه ایران و نبود ادبیات داستانی
دکتر مسرت امیرابراهیمی، محقق و پژوهشگر مستقل در حوزه زنان به عنوان آخرین سخنران برنامه گفت: مدت‌ها در پی وضعیت زنان در دوره‌های مختلف بودم. این کاری بسیار دشوار بود. تاریخ‌نویسی در ایران بسیار مذکرگونه بود. اطلاعاتی که ما درباره فعالیت زنان داشتیم، منحصر به حوالی دوران مشروطیت بود در صورتی که فعالیت زنان بسیار پیش‌تر از آن هم در جامعه جریان داشت.
وی ادامه داد: علاوه بر مذکرگونه بودن تاریخ‌نگاری در ایران، مشکل دیگر این بود که ما فاقد ادبیات داستانی بودیم تا زمانی که تهران مخوف نوشته شد و تصویری بسیار سنتی از زنان ارائه می‌داد. بنابراین از طریق داستان هم اطلاعاتی درباره زنان به دست نمی‌آمد. از طرف دیگر دانش زنان، به آن‌ها برای خاطره و داستان‌نویسی کمک نمی‌کرد. این کتاب درباره اقلیت و اقلیت‌هایی که در اقلیت بودند، نکته‌های جالبی دارد.
این پژوهشگر با اشاره به این که زنان بوشهری، مرکز کتاب تازه یاحسینی است، گفت: درباره زنان ارمنی نکات زیادی درج نشده است. ای کاش درباره زنان ارمنی هم صحبت بیشتری می‌شد. داستان زنان اروپایی مقیم بوشهر دیگر نکته جذاب کتاب است. نکته‌ای که قبلاً کمتر مورد توجه قرار گرفته بود. یاحسینی بر خاطره‌نگاری یک مادر و دختر انگلیسی که تحت فرمان کنسول آلمان به گروگان گرفته شده بودند، کار کرده است. به خاطره‌نویسی در ایران خیلی توجه نشده است. از این طریق خیلی از نکات روزمره یاد می‌شود. به نظر من «زن بوشهری در جنگ و فرهنگ» کتاب خوبی است و ما منتظر آثار بیشتری از یاحسینی هستیم.
نظر شما