به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست «نقش زنان و حقوق آنان در انقلاب مشروطه» چهارشنبه 14 مردادماه با حضور دکتر منصوره اتحادیه، تاریخ‌نگار و مدیر نشر تاریخ ایران و دکتر حسین آبادیان، استاد گروه تاریخ دانشگاه خوارزمی در سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد. دبیری نشست نیز بر عهده جمشید کیانفر بود.
اتحادیه در ابتدای این مراسم با بیان اینکه درباره نقش زنان و حقوق آنان در انقلاب مشروطه سند جدیدی در دست نداریم گفت: باید به دنبال منابع جدیدی در این حوزه برویم. کراچی در یکی از آثارش میگوید: «جامعه‌شناسان ادبی یکی از کارکردهای اندرز را، نشان دادن تصویر واقعی جامعه از لابه‌لای اندرزها می‌دانند.» کراچی در 6 رساله که در قالب کتابچه موجود است در این باره نوشته است. از نظر کراچی حضور زنان در دوره مشروطه آغاز یک حرکت است که در آن، آرام آرام ارزش‌های سنتی جامعه به چالش کشیده شده است. این کتابچه‌ها حاصل یک دوره پر تناقض است.
وی ادامه داد: یکی از رجالی که در اواخر دوره ناصری می‌زیسته می‌نویسد: «خط برای زن حرام است، اما خواندن جزئی ایرادی ندارد.» 650 سال پیش خواجه نصیر میگوید: «این طایفه را ناقص العقل می‌دانند.»
تغییر فرهنگ یک جامعه با نصیحت و قانون ممکن نیست و نیازمند زمان است
اتحادیه با بیان اینکه تغییر فرهنگ یک جامعه با نصیحت و قانون ممکن نیست و نیازمند زمان است افزود: دو سال پس از مشروطه روزنامه اطلاعات در مقاله‌ای درباره امکان تحصیل زنان در مقاطع عالی می‌نویسد و میگوید که آیا زنان به این نوع تحصیلات نیاز دارند یا خیر؟
این استاد تاریخ در بخش دیگری از سخنانش به حرکت مختلف زنان در دوره مشروطه اشاره کرد و گفت: در مشروطه داستان‌های مختلفی از حرکت زنان وجود دارد. در این دوره زنان کارهای مختلفی از جمله تاسیس انجمن‌های مردمی، مدارس، مخفی کردن سلاح‌ها، مبارزه و ... انجام دادند.
به گفته وی، حرکت زنان در دوره مشروطه اگرچه به صورت یک اسطوره درآمده اما نه به صورت گسترده و نه به صورت وسیعی به آن پرداخته نشده است. در منابع مختلف درباره حرکت و وضعیت زنان در این دوره مطالبی نوشته شده است. برادر عین‌السلطنه در یکی از خاطرات خود در این باره می‌نویسد: «مد، طرح لباس و ... در این دوره بسیار تغییر کرده است...»
اتحادیه با تاکید بر اینکه در دوره مشروطه بر حق تحصیل زنان تاکید شده یادآور شد: این بدین دلیل بود که معتقد بودند زن بی‌سواد نمی‌تواند پسر وطن‌پرست پرورش دهد. در رمضان سال 1327 یکی از زنان به روزنامه ایران نوین می‌نویسد که برخی از خواتین وطن‌پرست می‌خواهند هم وطنان خود را از تاریکی و ظلمت نجات دهند. او در این مقاله از دختران ترک و روس برای داشتن تحصیلات مثال می‌زند.
وی در ادامه با تاکید بر اینکه باید درباره این موضوع یک گام جلو برویم و به تکرار مکررات اکتفا نکنیم یادآور شد: ما همه می‌دانیم که در آن دوران زن‌ها روزنامه می‌نوشتند و انجمن داشتند. باید موضوعات جدیدی را درباره حرکت زنان در دوره مشروطه مطرح کنیم.
به گفته اتحادیه، می‌توان در این باره به حرکت زنان در کشورهای دیگر مانند مصر، ترکیه، هند و روسیه نگاه کنیم. باید ببینیم زن‌ها در آن کشورها چه میکردند. باید ببینیم در آن دوران در مجاورت ایران چه می‌گذشته است.
مدیر نشر تاریخ افزود: از سوی دیگر باید در نظر داشت که ایران، تهران نیست. زن‌های دیگری در شهرهایی مانند تبریز در دوره مشروطه حرکت داشتند. بنابراین ما باید منابع را از نو نگاه کنیم و دنبال منابع جدیدی برویم. در همین راستا در خاطرات مسائل جدیدی را می‌توانیم بیابیم. ما باید دوباره روزنامه‌ها را بگردیم و ببینیم در آن دوران مردان درباره حقوق زنان چه فکر میکردند و تا چه حد راضی بودند که زن‌ها تحصیل کنند. باید درباره این موضوعات در خاطرات جستجو کنیم و سوال‌های جدیدی را بپرسیم.
مطالبات بانوان در دوره فعلی با دوره مشروطه یکسان نیست
آبادیان نیز در بخش دیگری از این مراسم ضمن اشاره به تحقیق مفصلی که درباره جایگاه حقوق زنان در ایران انجام داده گفت: بخشی از این تحقیق به دوره رضاشاه بر می‌گردد که قرار است در قالب کتابی منتشر شود.
وی ادامه داد: فرضیه اصلی من در این تحقیق این است که تنها قشری از اقشار اجتماعی ایران که خواسته مدنی داشتند و با اصرار به دنبال آن بودند بانوان هستند. مشروطه نتوانست برای ما سندیکا، اتحادیه کارگری و... ایجاد کند اما توانست درباره حقوق زنان برخی مسائل را نهادینه کند. به هر حال با توجه به فرهنگ آن زمان و چارچوب‌هایی که در آن دوره اجازه می‌داد زنان نتوانستند برخی از حقوق خود را پیگیری کنند.
وی افزود: اکنون ما با هیچ یک از کشورهای منطقه در زمینه حقوق زنان قابل مقایسه نیستیم. مطالبات بانوان در دوره فعلی با دوره مشروطه یکسان نیست.
این محقق تاریخ در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه باید در تحلیل حقوق زنان نوع رویکرد به آن را مد نظر قرار داد گفت: در دیدگاه عرفانی که می‌توان آن را در منابعی مانند فتوحات مکیه ابن عربی و... دید نگاه به زن چیز دیگری است. در منظومه‌ها نیز زن و مرد در دو طرف یک موضوع هستند با وجود این جایگاه زنان در این منظومه‌ها مشخص است.
به گفته وی، در دیدگاه شرعی اگر به کتب فقهی نگاه کنیم مطالب زیادی وجود دارد اما مهم این است که در بستر جامعه چه چیزی اجرا می‌شود. این عرف در نقاط مختلف ایران فرق می‌کند.
آبادیان با تاکید بر اینکه زنان در دوره مشروطه مطالبات سیاسی نداشتند گفت: قدیمی‌ترین زنی که در آن دوره توانست درباره حقوق زنان فعالیت کند یک زن ارمنی بوده که بعدها در حزب سوسیال دموکرات ارامنه که تشکیل شد فعالیت داشت. جالب است که در مجلس دوم هم کسی که از حقوق زنان حرف می‌زند میرزا یانس نماینده ارمنی بوده است. در دوره مشروطه هم می‌بینیم که این زنان ارمنی هستند که به خوانندگی مشغولند و یا اینکه در کتاب تاریخ موسیقی آمده که تنها زنان یهودی ساز موسیقی در دست داشتند.
وی اضافه کرد: در این دوره هم تنها یهودی‌ها، زرتشتی‌ها و ارامنه مدارس خاص خود را داشتند و دختران آزادانه در آنجا درس می‌خواندند. بعدها در سال 1282 طوبی رشدیه و خانم بی بی وزیرف مدارسی برای دختران ایرانی ساختند که هر دو تعطیل شدند اما مدارس ارامنه ادامه یافتند.
آبادیان با بیان اینکه مطالبات زنان عمدتاً اجتماعی، فرهنگی و مدنی بوده افزود: در دوره مشروطه زنان انجمن درست کردند. در دوره رضاشاه زنان حق حضور در مکتبخانه را نداشتند اما در دوره مشروطه این سد برداشته شد. زنان در دوره مشروطه با توجه به عرف آن دوره حقوق اولیه خود را مطالبه میکردند. صدیقه دولت آبادی از فعالان آن دوره برای زنان مطلقه و بد سرپرست کارگاه‌هایی برای کمک رسانی تاسیس کرد. دولت آبادی تاکید می‌کند که هدف او آگاهی بخشی به زنان و تشویق آنان به کسب علم و دانش است.
این تاریخ پژوه یادآور شد: به هر حال باید تاکید کرد که زنان در دوره مشروطه نمی‌خواستند نماینده مجلس شوند ولی می‌خواستند مشکل فرهنگی خود را در آن دوره حل کنند چون اصولاً در آن دوره مسائل سیاسی برایشان مطرح نبود. به طور مثال آنها می‌پرسیدند که چرا یک مرد باید زنش را که هر وقت می‌خواهد طلاق بدهد. بنابراین زنان در دوره مشروطه بر اساس موازین شرعی حقوق خود را مطالبه میکردند.
وی در بخش دیگری از سخنانش به ماجرای کشف حجاب در دوره رضاخان اشاره کرد و گفت: برخی فکر میکردند که کشف حجاب برای زنان آزادی می‌آورد در حالی که این طور نبود. من چند هزار برگ سند در این باره دیدم و مشاهده کردم که زنان در سراسر کشور خواستار حجاب بودند.
کسب تحصیلات در دوره مشروطه برای زنان بسیار مهم بوده است
در بخش دیگری از این نشست نیز کیانفر با بیان اینکه کسب تحصیلات در دوره مشروطه برای زنان بسیار مهم بوده است یادآور شد: زن‌ها معتقد بودند با بالا رفتن سطح تحصیلات می‌توان از تحجر و خرافات دوری کرد. اگر هم در آن دوره عده‌ای با نگاه مذهبی مخالف تحصیل دختران بودند به این دلیل بود که فکر میکردند اگر زنان سواد داشته باشند شروع به نامه‌نگاری می‌کنند و نامه‌نگاری برای آنها معنای جالبی نداشت!
بخش پایانی این نشست نیز به پرسش و پاسخ حاضران با کارشناسان نشست اختصاص داشت.
پنجشنبه ۱۵ مرداد ۱۳۹۴ - ۰۸:۰۰
نظر شما