به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، پرسش‌هایی از سوی برخی مبنی بر چرایی توزیع بُن‌کارت خرید کتاب خارجی در بخش بین‌الملل نمایشگاه مطرح شد؛ عده‌ای نیز حاشیه و جنجالی پیرامون این پرسش ایجاد کردند. این گروه خاص مدعی‌ بودند که توزیع بُن کارت خرید کتاب خارجی در بخش بین‌الملل بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران باعث کاهش میزان فروش بخش داخلی این نمایشگاه خواهد شد.

خبرگزاری «ایبنا» برای تعیین صحت و سقم این ادعا پای صحبت‌های حامد میرزابابایی مدیر کمیته بین‌الملل بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نشست.

میرزابابایی دراین‌باره گفت: قوانین و مصوبات با موضوع حمایت از حوزه کتاب، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را مکلف به حمایت از نشر می‌کند؛ بدون تردید حمایت از نشر نیز در دو بخشِ «حمایت از ناشر» و «حمایت از مصرف‌کننده» صورت می‌گیرد.

وی یادآور شد: در گذشته در ایران، حمایت از ناشر توسط ارائه کاغذ یارانه‌ای صورت می‌گرفت و همزمان که کاغذ یارانه‌ای ارائه می‌شد، بُن خرید کتاب نیز وجود داشت. به عبارت دیگر، ارائه کاغذ یارانه‌ای به منظور حمایت از "ناشر" و ارائه بُن خرید کتاب نیز برای حمایت از "مصرف‌کننده" کتاب صورت می‌گرفت.

مدیر کمیته بین‌الملل بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در ادامه سخنانش، گفت: در آن زمانی که کاغذ یارانه‌ای و بُن خرید کتاب وجود داشت، در بخش بین‌الملل نمایشگاه کتاب تهران نیز بخشی به نام بخش ارزی وجود داشت؛ این‌جا این سؤال پیش می‌آید که آیا در آن زمان در این بخش، از ناشر خارجی حمایت می‌شد یا از مصرف‌کننده؟ پاسخ این پرسش بدون تردید حمایت از مصرف‌کننده است.

میرزابابایی ادامه داد: به تدریج سیاست دولت به سمت هدفمند کردن یارانه‌ها رفت؛ به این معنا که دولت در بخش حمایت از ناشر، کاغذ یارانه‌ای را در نهایت حذف کرداما همچنان بُن‌کارت خرید کتاب در راستای حمایت از مصرف‌کننده به قوت خود باقی ماند، لیکن به‌تدریج اختصاص ارز در بخش بین‌الملل نمایشگاه کتاب تهران محدود شد و در نهایت بخش ارزی از نمایشگاه حذف شد و با عنایت به این‌که جایگزینی برای آن پیش‌بینی نشده بود دیگر هیچ حمایتی از مصرف‌کننده بخش خارجی وجود نداشت.

وی اظهار کرد: با توجه به سخنان مذکور دو نتیجه می‌گیریم: نخست این‌که بُن خرید کتاب برای حمایت از ناشر نیست بلکه برای حمایت از مصرف‌کننده کتاب است و دوم این‌که زمانی که بخش ارزی نمایشگاه کتاب تهران وجود داشت، از مصرف‌کننده کتاب‌های خارجی یعنی دانشجویان و طلاب و کتابخانه‌ها و مؤسسات علمی و پژوهشی ایرانی حمایت می‌کرد که با حذف بخش ارزی دیگر هیچ حمایتی از ایشان در بخش خارجی وجود نداشت.
 
مدیر کمیته بین‌الملل بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ادامه داد: بعد از این‌که کاغذ یارانه‌ای حذف شد، دولت برای حمایت از ناشر داخلی طرح خرید کتاب را مطرح کرد، اما چون در حوزه بین‌الملل قرار نبود که از ناشر خارجی حمایت شود، با حمایت و همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صرفاً برای حمایت از مصرف‌کننده داخلی تدبیر دیگری اندیشیده شد.

میرزابابایی در ادامه سخنانش، یاد آور شد: متأسفانه در یک برهه کوتاه قیمت ارز رشد صعودی پیدا کرد و به 3 هزار تومان رسید؛ همین موضوع باعث شد که تزریق منابع اورژینال به کتابخانه‌های داخل به شدت کاهش پیدا کند. به عبارت دیگر تزریق منابع اورژینال به کتابخانه‌های داخلی به واسطه نوسانات ارزی، بودجه‌های انقباضی دولت، کاهش توان خرید افراد و حذف بخش ارزی نمایشگاه، چیزی حدود 90 درصد افت پیدا کرد؛ این موضوع مؤسسات و مراکز علمی به ویژه دانشگاه‌ها را نگران کرد چرا که اگر قرار است ایران مطابق با استانداردهای بین‌المللی در عرصه تولید علم و فناوری پیش رود و رتبه نخست علمی را در منطقه کسب کند باید به منابع دست اول و اورژینال دسترسی داشته باشد.

وی توضیح داد: انجمن ناشران بین‌الملل آسیب عدم دسترسی به منابع اورژینال را زنگ خطری برای ایران برشمرد و وضعیت وخیم تزریق این‌گونه منابع به کتابخانه‌های داخلی را برای مسؤولین امر تشریح کرد.

مدیر کمیته بین‌الملل بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ادامه داد: در این راستا با معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد واسلامی چندین جلسه برگزار کردیم؛ در نهایت با این وزاتخانه به این نتیجه رسیدیم که باید تزریق بُن از سطح دانشجویی (فرد) به سمت مؤسسات پیش برود و همچنین باید فرآیند تهیه و توزیع بُن به صورت مشارکتی با سایر دستگاه‌ها باشد. در آن زمان بود که ایده جذب حمایت از سایر دستگاه‌های مرتبط برای خرید کتاب خارجی مطرح شد.

میرزابابایی ادامه داد: در این راستا انجمن ناشران بین‌الملل از مهرماه سال 93 به سراغ وزارت علوم، وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد به منظور جذب همکاری رفت. وزارت علوم در بین راه به دلیل کارشکنی برخی مدیران معاونت پژوهشی جلو نیامد. اما وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد مازاد بر بودجه‌ای که هر ساله برای خرید کتاب (داخلی و خارجی) از نمایشگاه کتاب تهران اختصاص می‌دادند، بودجه‌ای را نیز فقط برای خرید کتاب خارجی اختصاص دادند.

وی اظهار کرد: اجرای این طرح در بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برخلاف ادعای برخی افراد که جنجال‌سازی نیز کردند، به گفته افرادی همچون ابراهیم واشقانی، معاونت پژوهش وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی و دکتر کامران کبیری، رئیس مرکز توسعه و گسترش علوم وزارت بهداشت،نه تنها میزان خرید کتاب از بخش داخلی را کاهش نداد بلکه به این بخش نیز کمک شایانی کرد چرا که مصرف‌کنندگان کتاب می‌توانستند با استفاده از بُن کارت ویژه بخش بین‌الملل که امسال برای نخستین بار در اختیارشان قرار گرفت کتاب‌های خارجی مورد نیاز خود را تهیه کنند و با تمام مبلغ بُن‌کارت خرید کتابی که هر ساله به منظور تهیه کتاب‌های داخلی و خارجی در اختیارشان قرار می‌گیرد، کتاب‌های داخلی مورد نیاز خود را خریداری کنند؛ بنابراین، کاملاً شفاف و مبرهن است که با توزیع بُن کتاب ویژه بخش بین‌الملل، نه تنها میزان فروش کتاب‌های داخلی کمتر نشد بلکه به افزایش میزان تراکنش این بخش افزوده شد ضمن این‌که امسال نیز مانند هر سال در نمایشگاه کتاب تهران بخش دانشگاهی بیشترین تراکنش را به خود اختصاص داد.

مدیر کمیته بین‌الملل بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در پاسخ به این پرسش که «از دیگر جنجال‌هایی که از سوی برخی اقشار با توزیع بُن کتاب ویژه بخش بین‌الملل بروز پیدا کرد، این بود که چرا دولت از ناشر خارجی حمایت کرده است؛ چه توضیحی در این باره دارید؟» گفت: اصلاً با این اقدام، نه تنها حمایتی از نشر خارجی صورت نگرفته است بلکه هیچ‌گونه حمایتی از تولید کننده‌خارجی و ناشر خارجی نیز انجام نشده است بلکه این اقدام در راستای پاسخ به نیاز داخلی و حمایت از کتابخانه‌های داخلی صورت گرفت، فی‌الواقع وزارت ارشاد با مشارکت وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد از واحدهای آموزشی ایرانی و کتابخانه‌ها و دانشجویانی که قرار است ایران 1404 را رقم بزنند حمایت کرده است.

میرزابابایی ادامه داد: در جواب دوستانی که چنین ادعایی دارند و می‌گویند یارانه برای حمایت از ناشر است، باید بگویم که یارانه برای حمایت از مصرف‌کننده کتاب است بنابراین، یارانه در اقدام صورت گرفته، به درست‌ترین شکل ارائه شده است و نه تنها مصرف‌کننده در این طرح محدود نشده، بلکه کاملاً برعکس به اختیار و انتخاب مصرف‌کننده احترام گذاشته شده و در راستای نیازمندی او از وی حمایت شده است.

وی افزود: از طرف دیگر سیاست توزیع بُن کتاب ویژه بخش بین‌الملل سیاستی بوده که در راستای حمایت از طلاب و دانشجویان ایرانی اجرا شد؛ پرسش من این است که چه کسی گفته طلاب و دانشجویان حتماً باید کتاب داخلی بخرند. آیا می‌توان حق خرید کتاب خارجی را از مخاطبان گرفت؟! و آیا می‌توان برای مخاطبان تعیین تکلیف کرد که من برای حمایت از خرید کتاب مورد نیازت به تو بُن می‌دهم اما حتماً کتاب داخلی بخر؟!

مدیر کمیته بین‌الملل بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران عنوان کرد: در پاسخ به برخی اقشار که معتقدند بُن کتاب ویژه، نباید فقط به بخش بین‌الملل بلکه باید به همه بخش‌ها تعلق بگیرد، باید بگویم که مگر بُن کتاب دانشجویی به کتاب کودک و نوجوان یا کتاب آموزشی تعلق می‌گیرد؟! آیا ناشران کودک هم باید اعتراض کنند که چرا دولت فقط از بخش دانشگاهی حمایت می‌کند؟ در نهایت باید بگویم که بخش دانشگاهی نیز باید بکوشد از شهریور ماه امسال با اتخاذ تدابیر جدی، به منظور جذب حمایت، با نهادهای مختلف وارد مذاکره شود و حتی اگر سایر بخش‌های نشر هم بتوانند چنین کنند، اتفاقی خوب خواهد افتاد و نمایشگاه کتاب تهران از حمایت تک‌بعدی خارج می‌شود و رقابت مثبتی برای حمایت همگانی از کتاب آغاز می‌شود.

میرزابابایی در پایان سخنانش گفت: معتقدم باید از معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به منظور اتخاذ تصمیم درست و شجاعانه توزیع بُن کتاب ویژه بخش بین‌الملل در بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران قدردانی و تشکر کنیم چرا که توانست بستری فراهم کند تا کتابخانه‌های داخلی کشور از منابع اورژینال تا حدودی غنی شوند.