به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) نكوداشت دكتر نوش‌آفرين انصاري، كتابدار و پژوهشگر، ديروز 20 اسفند در كتابخانه ملي با همت انجمن زنان پژوهشگر تاريخ و با حضور چهره‌هاي فرهنگي مانند دكتر مهدي محقق، توفيق سبحاني، ژاله آموزگار و جمعيت فراواني از مخاطبان برگزار شد.
 
منصوره اتحاديه يكي از سخنران اين نكوداشت بود كه درباره آشنايي خود با انصاري گفت: آشنايي من با خانم انصاري به سي و چند سال پيش باز مي‌گردد. آن زمان من مشغول آماده‌سازي رساله دكتري خود بودم و به خوبي به ياد دارم كه در يك مهماني، با آب و تاب فراوان درباره رساله‌ام صحبت مي‌كردم. خانم دكتر انصاري با اشتياق فراوان صحبت‌هاي من را گوش كردند و تمام اسناد خانوادگي خود را كه جزو حزب اعتداليون بودند، در اختيار من قرار دادند. اين كاري بود كه كمتر كسي حاضر به انجام آن مي‌شد.
 
ايرج افشار نقش مهمي در مرجع‌شناسي داشته است
 
غلامرضا اميرخاني، عضو هيأت علمي سازمان اسناد و كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران، از ديگر سخنران اين مراسم بود كه گفت: خانم انصاري در زندگي علمي و حرفه‌اي خود به شدت تحت تأثير 2 جريان هستند: مرجع و مرجع‌شناسي، و كتابداري كودك. تبلور اين كار در «فرهنگنامه كودكان و نوجوانان» نشان داده مي‌شود. در بحث مرجع‌شناسي، خانم انصاري به شدت تحت تأثير زادگاه خود، هند است. ايشان كاملا گرايش هندي دارد و به همين جهت است كه خود را وقف بخش مرجع كرده‌اند.
 
وي با اشاره سبك امتحان گرفتن استاد خود گفت: معمولا استادان در امتحان‌هاي پايان ترم، حدود 10 سوال را مطرح مي‌كنند. در سال 75 خانم انصاري در امتحان خود فقط 2 يا 3 سوال آورده بودند كه يكي از آنها اين بود: ايرج افشار كيست و چه كار كرده است؟ ما معمولا ايرج افشار را به عنوان يك ايران‌شناسي مي‌شناسيم در حالي كه خانم انصاري، معتقد است كه افشار نقش مهمي در مرجع‌شناسي داشته‌اند.
 
اين مدرس كتابداري با خواندن بخشي از نظرات انصاري درباره مميزي گفت: فرستنده پيام وقتي با سانسور مواجه مي‌شود، يا تسليم مي‌شود يا مقاومت مي‌كند. اگر تسليم نشود، به كنايه و رمز پناه مي‌آورد. در حالي كه درك پيام رمزي گاهي چندان آسان نيست.
 
آشنايي با كتابداري براي تمام مردم و مسولان لازم است
 
دكتر محمدحسن رجبي نيز در اين مراسم گفت: آشنايي من با دكتر انصاري به سال 54  باز مي‌گردد. يعني سالي كه براي كارشناسي ارشد در دانشگاه تهران به تحصيل مي‌پرداختم. خانم انصاري به اقتضاي شغل پدر خود، سال‌ها در كشورهاي گوناگون زندگي كرده‌اند. در سال‌هاي جواني كه خانم انصاري در هند اقامت داشت، آن كشور تازه از استعمار انگلستان رهايي يافته بود. استاد به سرزمين و فرهنگ و تمدن هند عشق مي‌ورزد. زيرا آن سرزمين را محمل رشد صدها عالم و اديب و عارف مي‌داند.
 
اين محقق افزود: روش آزمون گرفتن دكتر انصاري از دانشجويان نه بر اساس محفوظات بلكه بر اساس فهم و خلاقيت بود. ايشان آشنايي با كتابداري را نه فقط براي دانشجويان بلكه براي تمام مردم و مسولان امري لازم مي‌دانست. دكتر انصاري چند نسل از كتابداران كشور را تربيت كرده‌اند كه همه در غناي دانش كتابداري در كشور تأثير داشته‌اند. ايشان با همه دانشجويان جدا از تفاوت‌هاي اخلاقي و باورهاي مختلف، ارتباط خوبي داشت تا حدي كه برخي از آنان حتي مشكلات زندگي خود را براي او بيان مي‌كردند. كلاس‌هاي درس ايشان سرشار از شور و شوق آموختن بود.
 
وي در پايان گفت: دكتر نوش‌آفرين انصاري، شخصيتي اجتماعي دارد و بر خرد و كار جمعي تكيه دارد. او از بانوان برجسته در حوزه كتابداري و گسترش فرهنگ كتابخواني در كشور است. اگر بتوان شخصيت ايشان را در يك جمله خلاصه كرد، مي‌توان گفت: ايشان شخصيتي فرهنگي دارد كه ضمن پايبندي به سنن ملي و ديني و شناخت آگاهانه از ميراث گرانبهاي فرهنگ كشور خويش، شخصيتي مستقل از خويش به نمايش گذاشته است.
 
بزرگترین نکوداشت برای بزرگان این است که راهشان را ادامه دهیم نه راه را به بیراه بکشانيم
 
زهره قائيني، از اعضاي شوراي كتاب كودك، بر اساس متني از پيش آماده‌شده، درباره اهميت كار داوطلبانه گفت: درباره دکتر نوش‌آفرین انصاری می‌توان از جنبه‌های گوناگونی سخن گفت ولي من امروز می‌خواهم درباره کار داوطلبانه او در شورای کتاب کودک آن هم به درازای یک عصر بزرگسالی سخن بگويم. همه ما درباره کار داوطلبانه بسیار شنیده‌ایم یا خودمان درگیر آن بوده‌ایم. اما شاید کمتر فرصت داشتیم که از خود و دیگران بپرسیم که کار داوطلبانه یک وظیفه است یا یک فلسفه؟ بیشتر ما فکر می‌کنیم که کار داوطلبانه یک وظیفه است و بعد براي خود تعریف می‌کنیم که چند ساعتی را در هفته کار داوطلبانه کنیم. افراد در گروه‌های اجتماعی گوناگون، در زندگی خود یک بخش مشخص و محدودی را برای انجام کار به شکل داوطلبانه تعیین می‌کنند و از نظر روحی، شاد و خرسند می‌شوند. دو ساعت در هفته به کهریزک می‌روند که افراد سالخورده را غذا بدهند یا حمام کنند، چند ساعت در هفته به شورای کتاب کودک می‌آیند تا در گروه‌های بررسی کار کنند. البته و بدون شک این‌ها زیبا و ستودنی هستند و به زندگی اجتماعی جامعه ما بار معنایی می‌بخشند.
 
وي افزود: اما در کنار این افراد که بخشی از زندگی خود با ساعت‌های محدودی را بدون دستمزد، وقف فعالیت‌های اجتماعی کرده‌اند، گروه دیگری از انسان‌ها هستند که کار داوطلبانه به عنوان وظیفه را پشت‌سر گذاشته‌اند و از آن فاصله بسیار گرفته‌اند و کار داوطلبانه ‌فلسفه زندگی‌شان شده است یعنی در همه زندگی آن‌ها، چه در گستره و چه در ژرفای آن، ریشه دوانیده است. به سبب آن که کار داوطلبانه به فلسفه زندگی‌ آن‌ها بدل شده است، به طور طبیعی چنین آدم‌هایی دارای بینش هستند، انسان دارای بینش،‌ انسان متفاوتی است، زیرا از جنبه‌ آگاهی از سطح به عمق حرکت مي‌كند و آگاهی را تبدیل به ماده درونی یا بينشي مي‌كند. انسان با بینش، همواره با خود پرسش‌های بنیادینی را مطرح می‌کند و برای پاسخ‌گویی، خود را به چالش می‌کشاند. این گونه افراد باید برای پرسش‌های فلسفی زندگی خود پاسخ‌هایی مي‌یابند و این پاسخ‌ها سمت و سوی زندگی آن‌ها را شکل می‌دهد. سرشت زندگی‌ آن‌ها با چنین پرسش‌ها و پاسخ‌هایی پیوند خورده است.
 
قائيني كه يكي از پايه‌گذاران موسسه پژوهشي تاريخ ادبيات كودكان است، در ادامه گفت: این گروه از آدم‌ها که محرکشان در کار، بینششان است، البته ویژه هستند. همین آدم‌ها بودند که جامعه ما یا دنیای ما را ساخته‌اند. آدم‌هایی که در هر عرصه و به ویژه در عرصه کار داوطلبانه، همه زندگی‌شان را وقف کرده‌اند و منتظر پاداش و قدردانی دیگران نیز نبوده‌اند. عشق این گروه از آدم‌ها در جای دیگری نهفته‌ است و آن عشق و باور به یک کار است که آنها را شیفته خود کرده و بی‌مهابا، بدون حساب و کتاب، بدون اندیشه به این كه از اين کار چه نصیبم می‌شود، مالی یا موقعیتی، ‌به آن می‌پردازند. البته در هر جامعه‌ای شمار این آدم‌ها اندک است؛ هم در جامعه ما و همه در جوامع دیگر، در نهادهایی همچون شورای کتاب کودک هم اندک بوده و امروز هم بسیار اندک‌تر شده است.
 
اين مترجم و پژوهشگر افزود: من نمی‌خواهم این‌جا بزرگنمایی کنم یا از شخصیت‌ها کیش بسازم. زمانه دیگر به من ثابت کرده است که مطلقی وجود ندارد، همه چیز نسبی است. حتی در این وادی نیز یک مطلق وجود ندارد. این جا نیز افراد با درجات مختلفی از برداشت‌ها، کار داوطلبانه را فلسفه زندگی خود می‌کنند و این درجه را جز خود آن انسان، هیچ‌کس دیگر نمی‌تواند تعیین کند. بنابراین، من هم در بزرگداشت نوش‌آفرین انصاری بیشتر از آن که بخواهم از او یک بت بسازم و تعریف‌هایی کنم که شاید خود ایشان هم آن‌ها را نپذیرند، می‌خواهم به فلسفه زندگی او پرداخته باشم تا نسل جوان ما نیز بتواند از این رهگذر توشه‌ای برای خود بردارد. در همین جامعه که به سبب دشواری‌های اقتصادی کمتر افرادی می‌توانند کار داوطلبانه کنند، جوانانی هستند که در مکان‌های گوناگون آماده کار داوطلبانه هستند. بنابراین، روشن کردن این مرزها بسیار مهم است، بدون آن که بخواهیم آن‌ها را سرخورده و ناامید کنیم.
 
وي در ادامه گفت: امروزه انگیزه‌های گوناگونی نسل جوان را به سوی کار داوطلبانه هدایت می‌کند. شماری به نهادهای غیردولتی روي مي‌آورند تا در رزومه خود این سابقه را ثبت کنند تا بهتر بتوانند پذیرش دانشگاه‌های خارج از ایران را به دست آورند یا تخته پرشی شود برای شکار موقعیت‌های بهتر کاری و اجتماعی. البته در این انگیزه، ردپایی از وظیفه هم دیده نمی‌شود. بنابراین، ارزیابی از کار داوطلبانه خود و دیگران بسیار مهم است تا بتوانیم جامعه‌ای سالم‌تر بنا کنیم و نیک‌خواهی و نیک‌پنداری بهتر و گسترده‌تر گسترش یابد. آن گروه از افرادی که کار داوطلبانه را وظیفه دانسته‌اند نیز باید درک کنند، آنان که دگرگونی‌های بنیادین در جامعه به وجود آورده‌اند، تنها توانمند و بااستعداد نبوده‌اند، فلسفه یا بینشی پیش روی داشته‌اند و به آن عمل کرده‌اند. البته دگرگونی‌های اجتماعی تنها با وظیفه انجام نمی‌شود. باید به آن ایمان داشت. ایمان از نوع انسان‌هایی که در حوزه آموزش و پرورش و ادبیات کودکان بسیار می‌شناسیم؛ رشدیه و باغچه‌بان، میرهادی، معصومه سهراب، یحیی مافی، ثریا قزل ایاغ و در اینجا نوش‌آفرین انصاري.
 
وي درباره باورهاي انصاري گفت: انصاری در همه عمر باور داشته است که باید کتابخانه‌های کودک را گسترش داد. در دسترس گذاشتن کتاب برای نسل جوان برای او یک اصل است. او نیاز جامعه را در این اصل دانسته است. او در این مورد، حق کودک یا حق جامعه را بر حق خود مقدم دانسته است. من همیشه و در همه جا گفته‌ام که نسل پایه‌گذاران شورای کتاب کودک از میرهادی‌ها و سهراب‌ها و مافی‌ها و حتا جوان‌ترهایشان انصاری‌ها، در زمانی که شورای کتاب کودک را پایه‌گذاری کردند،‌ خود دارای موقعیت‌های اجتماعی خوبی بودند و نیاز به کسب موقعیت در شورای کتاب کودک نداشتند. آن‌ها آمدند تا با کار داوطلبانه، باورهای عمیق خود در دگرگون کردن جامعه را تحقق ببخشند. بقای نهادهایی همچون شورای کتاب کودک یا هر سازمان مردم‌نهاد بستگی به نوع نگاهی دارد که در آن جاری بوده است. به طور طبیعی زمان از روی ما می‌گذرد، نسلی جای نسلی دیگر را می‌گیرد. مهم این است که نسل جدید چقدر این فلسفه را درک کرده باشد. آیا می‌تواند درک کند که حق جامعه بر حق او مقدم است؟
 
رئيس هيأت داوران جايزه هانس كريستين اندرسون در سال 2010 با اشاره به كار داوطلبانه مرحوم باغچه‌بان افزود: آن‌ها که کار داوطلبانه فلسفه زندگی‌شان بوده است، همواره بی‌نیاز از پول برای گذران زندگی خود نبوده‌اند. باغچه‌بان که همه عمر برای دگرگون کردن سامانه آموزش و پرورش تلاش کرد، برای گذران زندگی خود و خانواده‌اش با دشواری‌های بسیار رو‌به رو بود اما او برای رسیدن به هدف والایش کمتر فرصت می‌یافت که به حساب و کتاب بپردازد. آن‌چه از باغچه‌بان، باغچه‌بان ساخت، بینشی بود که او پیدا کرد. برای رسیدن به این مرتبه باید راه دشواری پیمود. راهی که گام نخست آن از خود و خویشتن گذشتن و به جامعه رسیدن است. گوهر کار داوطلبانه اگر به بینش فرد تبدیل شود، چیزی نیست، جز به فکر سعادت و پیشرفت و رفاه جامعه خود و جامعه جهانی بودن.
 
قائيني در پايان گفت: کسی که یک عمر کار داوطلبانه در کارنامه خود دارد، نیاز به بزرگداشت هم ندارد. چون او اکنون نیز فکر می‌کند. هرآنچه که انجام داده است، ادای دینی است به جامعه‌ای که برای او فرصت زیستن و بهره‌بردن از زندگی را فراهم کرده است. من بزرگداشت نوش آفرین انصاری را بهانه‌ای می‌کنم تا به خودم و به نسل‌هایی که بعد از خودم در این عرصه کوشیده‌اند، بگویم: کار داوطلبانه باارزش و نیکو است. اما از آن با ارزش‌تر و نیکوتر آن است که بیاموزیم از کسانی که این کار را به عمری تلاش تبدیل کرده‌اند و همواره دیگری مقدم بر خود آن‌ها بوده است. بزرگترین نکوداشت برای این بزرگان این است که راهشان را ادامه دهیم نه راه را به بیراه بکشانيم. و در نهایت، در جامعه‌ای که استمرار نهاد، استمرار نیکخواهی، استمرار دنبال کردن یک فلسفه در جهت بارور کردن جامعه، همچون معجزه است، باور کنیم که سخت است گذر از اقیانوسی به مدت یک عمر و در پایان نیز سالم به ساحل رسیدن.
 
 
 
مراسم نكوداشت نوش‌آفرين انصاري، با اهداي هدايا و لوح تقدير به پايان رسيد.