خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- نفیسه امامی : نوروز، بزرگترین جشن ملی ایرانیان از روزگار کهن تا به امروز است که با آغاز سال همراه می‌شود. نوروز جشن رستاخیز طبیعت و تجدید زندگی، حرکت، جنبش، تکاپو و کار است و نمادی برای به فراموشی سپردن فرسودگی‌ها، کهنگی‌ها، پذیرش تغییرات و دگرگونی‌های و نشانه روز و روزگاری تازه محسوب می‌شود اما این جشن کهن باستانی آداب، رسوم و آیین‌های ویژه‌ای دارد و این رسوم در ایران و کشورهایی که نوروز در آنها جشن گرفته می‌شود، متفاوت است. فاطمه اوجاقلو نویسنده كتاب «عید نوروز در ایران و ملل دیگر» آيين‌ها و نمادهای مربوط به نوروز در ايران و ملل ديگر را به صورت خلاصه مورد بررسی و تحليل قرار داده است. نوروز در روايات اسلامی، پيشينه تاريخی نوروز، آداب و رسوم نوروز در ايران، نوروز در ميان اقوام و ملل ديگر از جمله مباحث اين كتاب هستند. به همین دلیل با فاطمه اوجاقلو، نویسنده این کتاب به گفت‌وگو نشتیم. اوجاقلو این کتاب را که کار تحقیقاتی و پژوهشی بوده در سال 93 منتشر کرده است.
 
خانم اوجاقلو معیار اصلی شما برای نوشتن این کتاب چه بود؟
 
معیار اصلی برای انجام این کار چگونگی برگزاری نوروز در دیگر کشورها بود و اینکه چه آداب و رسومی در آنجا در ایام نوروز انجام می‌شود و رسیدن به پرسش‌هایی مانند اینکه نوروز در ابتدا در کجا شکل گرفته و چگونه به دیگر کشورها راه یافته است؟ همچنین فلسفه چهارشنبه‌سوری و سیزده بدر چه بوده و دیگر کشورها در چند روز عید نوروز را برگزار می‌کنند. من با تحقیقات انجام گرفته متوجه شدم پایه نوروز به ایران نسبت داده می‌شود و رواج آن توسط ایرانیان دوران باستان که به کشورهای دیگر رفته‌ و این آیین کهن را با خود برده‌اند، صورت گرفته است. همچنین در این اثر به نوروز در دوران اسلامی و رسیدن آن به دوران امامت حضرت علی (ع) اشاره کرده‌ام.
 
شما از چه منابعی برای نگارش کتاب خود بهره گرفتید؟
 
من برای نوشتن این کتاب از 24 کتاب به عنوان منبع استفاده کردم که از آن جمله کتاب «آیین و جشن‌های کهن در ایران امروزی» نوشته محمود روح‌الامینی، کتاب‌های «آثار الباقیه» و «آناهیتا» نوشته ابراهیم پورداوود، «جشن‌های آب» نوشته هاشم رضی و «گاه شماری در ایران قدیم» نوشته حسن تقی‌زاده به اهتمام ایرج افشار بودند که از آنها به عنوان منبع و مرجع در نگارش کتاب استفاده کردم. من در تحقیق و پژوهش برای این کتاب از منابع مذهبی هم بهره بردم و به مطالبی مانند اینکه اگر نوروز در روز یکشنبه و یا هر کدام از روزهای هفته باشد، چه اتفاقاتی در آن سال روی می‌دهد، رسیدم.
 
به نظر شما کدام‌ یک از کتاب‌هایی که به عنوان منبع از آنها استفاده کردید، جامع‌ و کامل‌تر از دیگر آثار بودند؟
 
کتاب «جشن‌های آب» اثر هاشم رضی، کتاب بسیار خوب و کاملی است اما از قلم سنگینی برخوردار است. همچنین کتاب «گاه‌‌نامه روز اول فروردین» نوشته امیرفریدون گرکانی و کتاب «نوروز جشن نوزایی آفرینش» از علی بلوکباشی، آثار خوبی بودند.
 
آیا کتاب «عید نوروز در ایران و ملل دیگر» می‌تواند منبعی برای تحقیقات دانشجویان محسوب شود؟
 
بله زیرا کمتر کتابی به آداب و رسوم نوروزی در ایران و دیگر کشورها پرداخته است. من برای این کار تحقیقات زیادی انجام دادم و درنظر داشتم همه مخاطبان کتاب و حتی کسانی‌ که از سطح سواد پایینی هم برخوردارند، بتوانند از این کتاب استفاده کنند.
 
چرا در این کتاب از عکس و تصویر استفاده نشده است؟
 
به علت عجله‌ای که برای چاپ کتاب داشتم از چاپ عکس صرف‌نظر کردم اما بهتر بود که از تصویر در این اثر استفاده می‌شد زیرا یکی از مولفه‌هایی که توجه مخاطب را به کتاب جلب کرده و آن را در ذهن حک می‌کند، تصویر و عکس است.


شما در کتاب خود، درباره نوروزِ کدام یک از کشورها تحقیق و پژوهش انجام داده‌اید؟
 
 کشورهای آذربایجان، افغانستان، ازبکستان، پاکستان، تاجیکستان، قرقیزستان، قزاقستان، ترکیه، ترکمنستان، تانزانیا، عراق، هند و مصر، کشورهایی بودند که درباره نوروز در آنجا تحقیق کردم.
 
شما از چه منابع مکتوبی برای شناخت با این کشورها و آداب و رسوم نوروزی استفاده کردید؟
 
من به طور مستقیم از کتاب‌هایی که در این کشورها درباره نوروز منتشر شده، استفاده نکردم زیرا چنین منابعی به اندازه کافی در دسترس من نبود، اما با دیدن مطلبی درباره کشوری که در آنجا نوروز جشن گرفته می‌شود، تحقیق درباره ‌آن کشور انجام ‌دادم و آن را در کتاب ‌آوردم. به عنوان مثال در هنگام تحقیق درباره نوروز در کشوری به جشن نوروزی در کشور دیگر برمی‌خوردم و پژوهشم به سوی آن کشور هدایت می‌شد.
 
آیا کتاب به اندازه کافی درباره جشن نوروز در کشورهایی که نام بردید، وجود دارد یا خیر؟
 
خیر، کتاب به اندازه کافی درباره نوروز در هیچ کدام از این کشورها وجود ندارد و اگر هم باشد، تعداد آنها بسیار کم است و بیشتر در میان کتاب‌های ادبیات و جامعه‌شناسی درباره نوروز می‌توان مطلبی پیدا کرد در حالی که کتاب مستقل با این موضوع دیده نمی‌شود.
 
آیا از آداب و رسوم دوران باستان در ایران، سنت خاصی در جامعه امروز ما به یادگار مانده است؟
 
بله سنت سبزه سبز کردن که یکی از آداب مرسوم در جامعه امروز ما محسوب می‌شود، در دوره هخامنشیان نیز رواج داشته است. مردم دوران باستان چند دانه مختلف را در آستانه بهار به صورت همزمان سبز می‌کردند و هر کدام از دانه‌ها که بهتر رشد می‌کرد به فال نیک گرفته می‌شد و آن بذر را برای سال جدید به عنوان محصول انتخاب کرده و می‌کاشتند.
 
خانم اوجاقلو شما درباره رسوم نوروزی در چند کشور تحقیق کرده‌اید. به نظر شما رسوم دیگر کشورها تا چه اندازه با آداب کشور ما متفاوت است؟

از مهم‌ترین تفاوت‌های میان رسوم نوروزی در ایران و دیگر کشورها می‌توان به نحوه و مکان جشن گرفتن اشاره کرد. در دیگر کشورها نوروز در خارج از منزل جشن گرفته می‌شود و ایران تنها کشوری است که خانواده‌ها در آن سال تحویل و نوروز را در منزل و در کنار یکدیگر جشن می‌گیرند. به عنوان مثال در کشور افغانستان برای نوروز، جشنی با عنوان «میله گردانی» وجود دارد که در آن یک پرچم یا بیرق آورده می‌شود و افراد حاضر در آن مراسم به زیر آن پرچم می‌روند و حاجت می‌گیرند. سنت سبزه سبز کردن هم در کمتر کشوری وجود دارد و در کشورهای دیگر بیشتر در آستانه بهار گل کاشته می‌شود و در بعضی دیگر از ملت‌ها هم دختر شایسته در نوروز انتخاب می‌کنند.
 
به عنوان سوال پایانی، در پژوهشی که انجام دادید، وجه مشترک سنت‌های نوروزی میان ایران و دیگر کشورها را چه می‌دانید؟
 
چهارشنبه‌سوری، سمنو‌پزان، پختن شیرینی و غسل پاکی که در ایران باستان نیز وجود داشته، از سنت‌های مشترکی است که در میان ایران و کشورهایی که نام برده شدند، وجود دارد.