به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)،مراسم بزرگداشت سالروز درگذشت علامه علی اکبر دهخدا، شاعر، نویسنده، روزنامه نگار و سیاستمدار و محمدپروین گنابادی، مترجم، مصحح و لغت‌شناس چهارشنبه 6 اسفندماه در موسسه لغت‌نامه دهخدا با حضور دکترحسن انوری، دکترغلامرضا ستوده، دکترمحمدرضا شفیعی کدکنی، مهدخت معین(فرزند دکترمحمد معین)، علی موسوی گرمارودی و دیگر شخصیت‌های مطرح برگزار شد. همچنین دبیری این مراسم را عمادالدین شیخ الحکمایی، نسخه‌شناس به عهده داشت.
 
گونی فیشی که دهخدا برای آزمودن محمد پروین گنابادی بر دوش وی نهاد
بهرام پروین گنابادی، نوه زنده‌یاد پروین‌گنابادی و عضو بنیاد دایره المعارف اسلامی گفت: زنده‌یاد گنابادی و بدیع الزمان فروزانفر با هم از طرف مادری نسبت داشتند و هردو در مکتب ادیب نیشابوری درس آموخته بودند. همچنان که ملک الشعراء بهار نیز در مکتب این استاد بی‌بدیل از ادبیات بهره‌مند شده بود.
 
وی با اشاره به سخنان تحسین‌آمیز بهار در کتاب «سبک شناسی» اظهار کرد: برای درک بزرگی و توانایی ادیب نیشابوری باید به این سخن بهار در این کتاب اشاره کنم. وی در مقدمه کتاب خود در جمله قابل تاملی نوشته است: «من سبک‌شناسی را از دو بزرگوار زنده‌یاد صيد علي‌خان درگزي و ادیب نیشابوری آموختم.» نگاهی به کتاب‌هایی در حوزه سبک‌شناسی پنجاه سال پس از بهار حاکی از این است که ما در این حوزه حرف جدیدی نداریم و هر آنچه ارائه کردیم، خلاصه‌ای از کتاب سبک شناسی بهار بوده است.
 
نوه زنده‌یاد پروین‌گنابادی با اشاره به پایه‌گذاری دانشکده ادبیات در تهران و مشهد از سوی شاگردان ادیب نیشابوری عنوان کرد: زمانی که دانشکده ادبیات در تهران و سپس مشهد دایر شد، اگر به اساتید این دانشکده‌ها نگاه کنیم شاگردان ادیب مانند فروزانفر در تهران و پروین‌گنابادی در مشهد را مشاهده می‌کنیم. البته در مشهد پروین‌گنابادی ریاست دانشسرای عالی دختران را به عهده گرفت. این مسئولیت در آن زمان نشانه خوشنامی و اعتماد اهل فرهنگ مشهد به وی است. از جمله شاگردان پروین‌گنابادی در این دانشسرا، می توان از قمر آریان نام برد. با این سخنان قصدم اشاره به نفوذ و حضور درخشان شاگردان ادیب نیشابوری در دانشکده ادبیات تهران است.
 
بهرام پروین‌گنابادی درباره نحوه آشنایی پدربزرگش با دهخدا بیان کرد:از طریق مهندس رضوی وی به علامه دهخدا معرفی شد. کسانی که دهخدا را از نزدیک دیده‌اند، در خاطراتشان آورده‌اند وی  زمانی که با فردی آشنا می‌شد، اندکی با دیده تردید و سوءظن با آنها برخورد می‌کرد و برای دریافتن توانایی افراد برای کار در لغت‌نامه آنها را می‌آزمود. نخستین باری که وی با محمدپروین گنابادی دیدار کرد، از وی خواست تا فیش‌های کتاب منتهی‌الیه را تهیه و با خود بیاورد. (زمانی که دهخدا پروین گنابادی را ملاقات کرد، روز چهارشنبه بود و به وی تا شنبه فرصت داد تا فیش‌های موردنظر را تهیه کند.)
 
وی افزود: شنبه صبح دهخدا، پروین گنابادی را در حالی که یک گونی را حمل می‌کرد، مشاهده کرد. با مشاهده این صحنه لبخندی بر لبش نقش می‌بندد و فکر می‌کند که پدربزرگم تکلیف مشخص شده را سرهم‌بندی کرده و می‌خواهد به وی تحویل دهد. بنابراین تمام فیش‌ها را بررسی می‌کند. دهخدا هر بسته‌ایی از فیش‌ها را که بررسی می‌کند چهره‌اش باز می‌شود. بنابراین پس از بررسی فیش‌ها به پروین‌گنابادی می‌گوید کار شما بسیار خوب است. پدربزرگم به دهخدا می‌گوید که کتاب «منتهی‌الیه) غلط‌هایی در متن و ترجمه دارد. دهخدا ادعای وی را باور نمی‌پذیرذ تا زمانی که غلط‌های آن متن را به وی نشان می‌دهد. پس از آن پروین‌گنابادی در کنار دهخدا به تهیه و تدوین فیش‌های لغت‌نامه پرداخت.
 
این عضو بنیاد دایره معارف اسلامی با اشاره به ترجمه مقدمه ابن‌خلدون از سوی پروین‌گنابادی عنوان کرد: نخستین بار پدربزگم بخش زبان این مقدمه را برای استفاده در فرهنگ لغت ترجمه می‌کند. پس از آن دهخدا به چند نفر ترجمه این مقدمه را پیشنهاد کرد، اما بسیاری از افراد این پیشنهاد را به دلیل دشواری زبان عری مغربی آن(عربی شمال آفریقا) نپذیرفتند. بنابراین پروین گنابادی این ترجمه را انجام داد که حاصل کار، ترجمه خوبی می‌شود که به نظر بنده این ترجمه برآمده از مکتب دهخداست.
 
بهرام پروین‌گنابادی در ادامه با اشاره به انتشار کتاب «فرهنگ تاریخی زبان فارسی» افزود: جلد نخست این کتاب در سال 1357 منتشر و جلد دوم آن در اواخر سال همین سال آماده چاپ شد. مقدمه‌ای که استاد محسن ابوالقاسمی پس از درگذشت پدربزرگ بر این کتاب نوشته دو ویژگی دارد. وی ابتدا اشاره کرده که پروین‌گنابادی مرد فاضلی است و دیگر این‌که با وجود تلاش برخی اساتید، وی نقش پررنگتر در تدوین «فرهنگ تاریخی زبان فارسی» را از آن پدربزرگم می‌داند. اثری که آن نیز برخاسته از مکتب دهخداست.  
 
وی با اشاره به برخی دیدگاه‌های اساتید در استفاده از لغت‌نامه در پایان‌نامه‌های دانشگاهی اظهار کرد: بعضی اساتید زمانی که پایان‌نامه دانشجویان را بررسی می‌کنند تا نام لغت‌نامه را به عنوان منبع مشاهده می‌کنند به دانشجو می‌گویند منابع شما ضعیف است. اصلا به چه دلیل از لغت‌نامه به عنوان منبع استفاده کردید؟! این بحث حتی در مقالات فرستاده شده برای انتشار در مجلات نیز پیش می‌آید. یکی از کسانی که در این میان به اظهارنظر در این امر می‌پردازد، بنده هستم و به این اساتید مدعی می‌گویم شما بفرمایید که دانشجو از چه منبعی استفاده کرده است؟ چرا می‌گویید لغت‌نامه نامعتبر است کجای آن نامعتبر است؟! این خرده‌گیری‌های اساتید دانشگاهی در حالی است که هنوز کسی یاد نگرفته از فرهنگ لغت‌ها به درستی استفاده کند.
 
نوه محمد پروین‌گنابادی با اشاره به برخی مقاله‌های لغت‌نامه دهخدا بیان کرد: وی درباره زین‌العابدین مراغه‌ای مقاله‌ای آورده که این مقاله بی‌نظیر است و همچنین مقدمه‌ای که در درباره دیوان حاج حبیب خراسانی از سوی دهخدا در لغتنامه آمده، کوششی قابل تاملی است که تا کنون کسی نتوانسته آن‌را تکمیل کند. مقاله‌ای که در لغت‌نامه درباره این فرد آمده، درهیچ منبع دیگری قابل جستجو نیست. با وجود بی‌اعتنایی برخی اساتید به لغت‌نامه‌، باید از نام‌آوران زبده این مجلس پرسید شما که متن‌های دشوار را تصحیح و ترجمه کردید کدامتان از لغت‌نامه بی‌نیاز بودید؟


 
دفاع آتشین دشتی از انتشار لغت‌نامه دهخدا در صحن مجلس

مهدی ماحوزی، استاد زبان و ادبيات فارسي دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران یکی دیگر از سخنرانان این نشست درباره جنجال تصویب «لغت‌نامه دهخدا» در مجلس شورای ملی گفت: در زمان تصویب لایحه انتشار کتاب فرهنگ لغت دهخدا در مجلس، علی دشتی، نویسنده و نماینده مجلس خطاب به شهاب فردوس که پیشنهادی برای اصلاح طرح تصویب این لغت‌نامه دارد، می‌گوید: یک اشتباهی در تصویب این لایحه صورت گرفته است.  فردوس به دشتی اجازه می‌دهد که طرح اصلاحیه خوانده شود.
 
وی در ادامه با شرح مذکرات دشتی درباره لایحه تصویب لغتنامه دهخدا اظهار کرد: دشتی درباره پیشنهادش می‌گوید: به نظر بنده یک اشتباهی در تقدیم لایحه تصویب این لغت‌نامه رخ داده است و آن این است که دکتر زنگنه که این لایحه را به مجلس ارائه کرد این طرح، وضعیت کتاب و دهخدا را درست تشریح نکرد. در همین زمان زنگنه به دشتی توضیح می‌دهد ومی‌گوید نمایندگان فرصت ندادند که وارد بحث دفاع از این دو موضوع شود. سپس دشتی در ادامه می‌گوید بنده کتابی را که دهخدا نوشته است، چندین سال پیش مشاهده کرده‌ام.
 
استاد زبان و ادبيات فارسي دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران با اشاره به سخنان تحسین‌آمیز دشتی از اثر دهخدا ادامه داد: این لغت‌نامه، کتاب بسیار مفیدی است و حقیقتا اسباب شرم و خجالت است، مملکتی که شهرت در ادبیات فارسی دارد تا به حال یک کتاب لغت صحیح و مدون نداشته است. این اسباب ننگ است و این ننگ را دهخدا با یک زحمات زیادی رفع کرده است. وی در تتبع، تحقیق و تدقیق واقعا ‌نظیرندارد و نمونه کار وی کتاب «امثال و حکم» است. زمانی که کتاب وی را می‌خوانیم درمی‌یابیم که اثر وی در شرق نظیر ندارد. آن‌چه برشمردم به لحاظ ویژگی‌های کتاب بود.
 
ماحوزی با دنبال کردن دفاعیات دشتی در مجلس شورای ملی از کتاب« لغت‌نامه دهخدا» عنوان کرد: شخصیت دهخدا نیازی به تعریف و تمجید ندارد. وی اکنون در مجلس حضور دارد. بنابراین جناب حاذقی باید به این نکته توجه داشته باشد که دهخدا یک انسان درویش وارسته‌ای است که اصلا به دنبال پول نیست. وی تنها به یک چیز که باید مدنظرهمه باشد، اهمیت می‌دهد و آن این است که کتاب لغت‌نامه با کیفیت مناسب چاپ شود. بهترین نمونه‌ای که برای آن برشمردم همان کتاب «امثال و حکم» بود که قرار بر این شد که این کتاب را در نسخه‌های بسیار به دهخدا بدهند که وی همه نسخه‌های این کتاب به غیر از چند جلد را به وزارت معارف اهدا کرد. همچنین از همان چند جلدی که در نزد خود نگه داشته بود، نیز استفاده مادی نکرد.
 
وی با اشاره به سایر سخنان دشتی در دفاع از دهخدا در صحن مجلس شورای ملی بیان کرد: دهخدا هیچ‌گونه نفع مادی درا نتشار آثارش برای خود قائل نیست. بنابراین به نظر بنده این گونه صحبت کردن درباره دهخدا بی‌مورد است. تنها کاری که می‌توان کرد این است که مجلس رای بدهد که اثر وی برای افتخار زبان فارسی منتشر شود. به نظرم این‌جا مهم تصویب انتشار کتاب و باقی سخنان دیگر بی‌معنی است. بنابراین از آقایان نماینده مجلس تمنا می‌کنم پیشنهادهای‌شان را پس بگیرند و به طرح انتشار لغت‌نامه رای دهند تا این ماجرا پایان یابد. با این وجود دهخدا کیسه طمع برای کسب مال ندوخته است و اصلا نمی‌توان این‌گونه درباره شخصیت وی صحبت کرد.
 
استاد زبان و ادبيات فارسي دانشکده ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه تهران ادامه داد: دشتی در پایان نطق دفاع از اثر فاخر دهخدا می‎گوید: وی 40 سال برای لغت‌نامه زحمت کشیده است. برای تقدیر از زحمات وی این کتاب باید منتشر شود و دیگر هیچ. با این سخنان دشتی، انتشار «لغت‌نامه دهخدا» تصویب شد.
 
لازم به یادآوری است که در پایان این مراسم با اهدا چهارلوح یادبود به ترتیب از طرف وزیرعلوم و فناوری، ریاست دانشگاه تهران، ریاست موسسه لغت‌نامه دهخدا و کارکنان موسسه دهخدا از تلاش‌های غلامرضا ستوده، معاون این موسسه تقدیر شد. همچنین موسسه لغت‌نامه دهخدا، تندیس دهخدا را نیز به وی اهدا کرد.
 
گزارش تفصیلی این مراسم به زودی منتشر خواهد شد.