خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- محسن جعفری مذهب: نمی‌دانم كجا خواندم یا از كه شنیدم كه روایت می‌كرد: سواری در بیابان افتاده‌ای را دید. پیاده شد و آبی به افتاده داد و سوارش كرد تا به شهر برساند. افتاده كه اكنون حالش جا آمده و سوار هم بود در فرصتی افسار از دست جوانمرد ربود و گریخت. جوانمرد گفت: بایست كه كاری دارم. دزد در فاصله‌ای دور ایستاد و گفت: چه می‌خواهی؟ جوانمرد گفت: اسب را بتو بخشیدم. دزد گفت: من اكنون صاحب اسبم، چرا باید بخشش تو را بپذیرم؟ جوانمرد گفت: اسب را بتو بخشیدم تا اگر در شهر كسی از تو پرسید اسب را از كجا آورده‌ای بگویی به من بخشیده شده است. دزد گفت: بتو چه می‌رسد؟ جوانمرد گفت: اگر مردم بدانند تو چه كرده‌ای دیگر به افتاده‌ای در راه یاری نمی‌كنند. تو تنها اسب ندزدیده‌ای، تو اعتماد را دزدیده‌ای.
من اهل تاریخ معاصر ایران و تاریخ شفاهی نیستم اما با آنان ارتباطی دارم. بتازگی شنیده‌ایم مصاحبه‌هایی كه برای سازمان‌هایی خاص تولید شده كه به‌مرور و با شرایطی منتشر شود اما توسط كسانی دیگر و بدون اجازه مصاحبه شوندگان مورد استفاده سیاسی قرار گرفته و با بریده شدن نكات لازم، مورد بهره برداری قرار گرفته است.
این یادداشت نه در دفاع از مصاحبه كننده است (كه خود از پس این برمیاید)، و نه در دفاع از مصاحبه شوندگان (كه برخی دستشان از این دنیا كوتاه است و برخی دستشان به جایی بند نیست و اخلاق هم كه گم شده)، و نه در دفاع از موضوع سوء استفاده از این مصاحبه‌هاست. داستان دزدیدن اعتماد است. همه مصاحبه شوندگان (هم در بحث تاریخ شفاهی و هم در بحث مطبوعات و خبرگزاری‌ها) به مصاحبه كننده و خبرنگار اعتماد می‌كنند و برخی شروط را برای انتشار حرف‌های خود می‌گذارند و امید دارند به آن شرایط عمل شود.
در مراكز تهیه تاریخ شفاهی، در ابتدا فرمی به مصاحبه شونده پیشنهاد می‌شود تا شروط خود را برای استفاده یا انتشار مصاحبه بنویسند: زمان انتشار، كیفیت انتشار، كمیت انتشار، استفاده كنندگان و … . و سپس امضا و اثر انگشت او را نیز می‌گیرند كه مبادا منكر پذیرش آن شروط شود و نسخه‌ای را نیز به مصاحبه شونده می‌دهند.
مؤسسه تاریخ اجتماعی دانشگاه آمستردام با استفاده از این حسن اعتماد بود كه توانست از سال 1970 اسناد جنبش‌های كارگری و چپ را در اروپا گردآوری كند. خاطرات و اسناد بسیاری از مخالفان سیاسی كشورهای جهان كه در اروپای شرقی و غربی (سابق) اقامت داشتند اكنون در انتظار انتشار است. زمانی كه در 9 خرداد 1386 تورج اتابكی را برای گزارشی از این موسسه به پژوهشكده اسناد دعوت كردم، خاطراتی از نحوه استفاده از این اسناد گفت و از جمله اینكه هنوز چمدان‌هایی هست كه باز نشده اند، زیرا صاحبانش شرط گذاشته‌اند كه مثلأ تا سی سال پس از مرگشان باز نشود. اینگونه بود كه آن مؤسسه توانست پس از فروپاشی كمونیسم در شوروی و اروپای شرقی، اسناد جنبش كمونیستی و كارگری و كمینترن را به آمستردام انتقال دهد.
آری باعتماد جهان می‌توان گرفت...
چهارشنبه ۲۹ بهمن ۱۳۹۳ - ۱۴:۴۴
نظر شما