به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) مراسم رونمایی از کتاب گیلان به روایت کارت پستال‌هاي تاريخي، با حضور دكتر ناصر عظيمي، پروفسور چرتی، مهرداد اسكويي و تيم پژوهشي كتاب جمعه شب، 17 بهمن ماه در شهر كتاب مركزي برگزار شد.

پروفسور كارلو چرتي، باستان‌شناس و رايزن فرهنگي سفارت ايتاليا در تهران در این مراسم با اشاره به چند نكته تاريخي درباره كتاب «گيلان به روايت كارت پستال هاي تاريخي» و كارت پستال‌هاي آن گفت: در ابتدا كه به جلسه رونمايي اين كتاب دعوت شدم، با خودم گفتم من چيزي از عكاسي ايران، گيلان و كارت پستال نمي‌دانم ولي بعد از اين‌كه كتاب را مطالعه كردم، شگفت‌زده شدم چون متوجه شدم در اين كتاب، چيزهايي از ايتاليا و اروپا هم مي‌توان مشاهده كرد طوري كه مي‌توان گفت اين كتاب، حاوي يك نوع ديدگاه اروپايي است به خصوص كه گيلان، در ورودي اروپايي‌ها به ايران بود چون نخستين كسي كه در سال 1862 براي ديدن ناصرالدين شاه به ايران آمد، از گيلان به كشور شما وارد شد.

اين محقق اضافه كرد: به علاوه اين را هم در متن كتاب خواندم كه در سال 1897 ميلادي نخستين پيشنهاد براي توليد كارت پستال‌هاي ايراني از سوي هلند بوده است و شش سال بعد اين اتفاق عملي مي‌شود يعني در سال 1903.

اين كتاب، ديدگاه اروپايي‌ها درباره ايران را تغيير داد
رايزن فرهنگي سفارت ايتاليا در تهران در بخش ديگري از سخنانش گفت: نكته مهم درباره كتاب گيلان به روايت كارت پستال‌هاي تاريخي آن است كه به عقيده من، اين كتاب و اين كارت، تصور اروپايي‌ها را درباره ايران و اين‌كه، اين كشور به اصفهان و بيابان و جنوب ايران محدود مي‌شود، تغيير مي‌دهد و به همه ما مي‌گويد كه ايران، سرزميني با چهار فصل و جاهاي ديدني متفاوت است.

وي درباره ابعاد هنري و عكاسي كتاب گيلان به روايت كارت پستال‌هاي تاريخي نيز اظهار کرد: عكاساني كه كارشان در اين كتاب منتشر شده است، هنرمندان معروفي هستند اما دو سه نكته وجود دارد كه به ايتاليا مربوط مي‌شود. اول آن‌كه خانمي به نام كارلا سرنا كه نام او دو بار در اين كتاب آمده و عكس‌هايي از ايشان منتشر شده است، ظاهراً ايتاليايي هستند و اين مساله اهميت بسيار زيادي دارد چون من هيچ‌جا نام و نشاني از ايشان نديده بودم و از سوي ديگر، سفرنامه از خانم‌هاي ايتاليايي درباره ايران بسيار كم است.

چرتي افزود: در طي تحقيقاتم متوجه شدم كه از ايشان دو كتاب ترجمه و منتشر شده است و در سال 2006 هم كتاب ديگري درباره همين خانم نوشته شده و شرح حال او آمده است. از اين كتاب بود كه متوجه شدم ايشان اصلا ايتاليايي نيستند و در بلژيك به دنيا آمده‌اند اما با يك وطن پرست ايتاليايي ازدواج كرده‌اند و در سال 1848 به ونيز آمده، سال‌هايي كه براي ايتاليا اهميت بسيار زيادي داشت و ونيز در حال جمهوري شدن بود. من همچنين متوجه شدم كه ايشان در سن 50 سالگي، يعني زماني كه يك مادر و همسر بود و سنی از او گذشته بود، پس از اتفاقات گوناگوني كه برايش رخ داد، تصميم گرفت سفر كند و بنويسد.

وي ادامه داد: ظاهراً قرار بوده كه ايشان تنها تابستان تا كريسمس را به سفر برود ولي شش سال در خاورميانه مي‌ماند و بعد به اروپا بازمي‌گردد و كتابش را در پاريس منتشر مي‌كند؛ او كارت پستالش را از تهران به تورين، پايتخت آن زمان ايتاليا در سال 1903 مي‌فرستد؛ همان جايي كه يك هيات سياسي براي نخستين بار به ايران و تهران مي‌آيند!

اين باستان‌شناس در بخش ديگري از سخنانش گفت: نكته جالب توجه ديگري كه در اين كتاب، توجه مرا جلب كرد، نام دو شركت توليد كارت پستال با نام‌هاي «روتال كولر» و «روتال فوتو» بود كه در زير مهر مربوط به اين دو شركت، كلمه «ميلان» ديده مي‌شود. البته به نظر من كارت پستال شماره 76 نيز، كار يك شركت ايتاليايي است ولي اسمي از اين شركت در كتاب نيامده است.

گيلان به روايت كارت پستال‌هاي تاريخي، يك كار جدي است
دكتر ناصر عظيمي، دكتراي جغرافيا و گيلان ‌شناس معروف نيز در اين جلسه گفت: از همان ابتدا كه كتاب «گيلان به روايت كارت پستال‌هاي تاريخي»، براي بررسي به من سپرده شد، متوجه شدم كه با يك كار جدي روبه‌رو هستم و براي تهيه آن كار بزرگي انجام شده است هرچند كه شايد آقاي اسكويي صرفاً براي تهيه اين كتاب به كشورهاي مختلف سفر نكرده باشند ولي بايد اين را بپذيريم كه ذهن مهرداد عزيز طي پنج سال براي تهيه و تدوين اين كتاب درگير بوده است.

وي ضمن تشكر از غلامرضا قاسمي دهشالي، رئيس حوزه هنري گيلان گفت: از ايشان بايد به طور ويژه تشكر كرد كه طي 10 سال رياست‌شان در حوزه هنري گيلان، از پژوهشگران و محققان براي چاپ نتايج تحقيقات‌شان حمايت كردند و اين سعه صدر ستودني است. به همين دليل هم در همين زمان و مكان از ايشان مي‌خواهم نسبت به چاپ و انتشار نقشه‌هاي تاريخي گيلان اقدام كنند چراكه مطمئناً از سوي محققان و مجموعه‌داران مورد استقبال قرار خواهد گرفت.

عظيمي در بخش ديگري از سخنانش اظهار  کرد: كار تحقيق با تبليغ متفاوت است و مبلغان با گزارش شواهد موجود به اهداف تبليغاتي‌شان مي‌رسند اما محققان در كار تحقيق، به دنبال حقيقت هستند و با شواهد، گزينشي برخورد نمي‌كنند بنابراين ممكن است چيزهايي درباره گيلان و براي حس وطن دوستي ما وجود داشته باشد كه دلچسب نباشد. مثل اين‌كه گيلان، از گذشته‌هاي دور تا دوره مدرن، نكته خاص و قابل توجهي براي عرضه نداشته است. و دوره طلايي آن از 1900 ميلادي شروع مي‌شود، مساله‌اي كه در كار آقاي اسكويي بازتاب و انعكاس وسيعي داشته است.

اين گيلان شناس گفت: برخلاف عقیده بسیاری که از دست رفتن استقلال گیلان در دوره صفویه و زمان شاه عباس را تقبیح می‌کنند، معتقدم اين تحول تاريخي براي گيلان نه تنها ناميمون نبود بلكه به دليل كاهش جدال‌هاي خونين و ديگر مسائل، به طور نسبي زمينه‌هاي رشد اقتصادي اين خطه ايجاد شد. به علاوه اين اتفاق باعث شد گيلان از ساختارهاي سنتي بلوك‌هاي قدرت فاصله بگيرد هرچند كه حكومت صفويان نتوانست قدرت مركزي را در ايران تثبيت كند ولي تلاش كرد به رشت اهميت زيادي بدهد البته در اين امر تا زماني كه اصفهان در سال 1722 ميلادي سقوط نكرد، محقق نشد.

وي افزود: تحولات ساختاري شهر و مناسبات اداري گيلان باعث شد اين استان به دوران مدرن وارد شود و مي‌دانيم كه يكي از ويژگي‌هاي دوران مدرن، يكپارچگي سرزمين و جمع شدن مازاد اقتصادي در يك مكان و زمان است؛ اتفاقي كه از نظر روابط اقتصادي به نفع گيلان بوده است.

دكتر عظيمي درباره تقسيم‌بندي‌هاي تاريخي گيلان و ارتباط آن با كارت‌پستال‌هايي كه در كتاب گيلان به روايت كارت پستال‌هاي تاريخي آمده نيز گفت: 88 كارتي را كه در اين كتاب جمع آوري شده است مي‌توان به دو دوره طلايي و عادي تقسيم كرد كه از اين منظر، 71 كارت مربوط به دوران طلايي گيلان مي‌شود يعني حدود 81 درصد كل كتاب. اما آقاي اسكويي بدون توجه به اين مساله، اين كارت‌ها را جمع‌آوري كرده است و اين نكته براي من جالب بود.

آمد و شد و سمفوني زباني به غناي فرهنگ گيلان انجاميد
غلامرضا قاسمي دهشالي، رئيس حوزه هنري گيلان، ديگر ميهمان اين برنامه بود و با بيان اين‌كه اعتقاد ندارد مديران اجرايي دستگاه‌هاي مختلف صحبت كنند، گفت: دوست دارم درباره وضعيت فرهنگي هنري گيلان حرف بزنم چراكه ما گيلاني‌ها استان‌مان را استاني فرهنگي مي‌دانيم و مي‌شناسيم. مي‌دانيد كه تئاتر، عكاسي و باقي هنرها در آستانه مشروطه وارد ايران شد و ايراني‌ها توانستند پس از مدتي، اين هنرها را با ذوق و سليقه خودشان بومي كنند و گيلان هم از اين قاعده مستثني نبوده است.

وي ادامه داد: حتي مي‌توان گفت گيلان در اين زمينه بسيار پيشرو بوده است چراكه دروازه اروپا در ايران به حساب مي‌آمده است و از طريق مرزهاي شمالي و موقعيت ارتباطي ويژه در جاده ابريشم، زودتر از ديگران با هنرهاي مختلف آشنا شد و زودتر از ديگر شهرها هم به توليد آثار فرهنگي پرداخت. بعد از مدتي هم از اين هنرها براي رشد فرهنگي ساير نقاط كشور بهره گرفت.

 رئيس حوزه هنري گيلان در ادامه اظهار  کرد: به اين ترتيب گيلان مركز تئاتر و انتشار ده‌ها نشريه و مجله شد و شاهد يك سمفوني زباني بود به اين ترتيب كه گيلاني‌ها با حضور روس‌ها، ارامنه، كردها و ترك‌ها با زبان‌هاي مختلف آشنا شد و روشنفكرهاي شهر هم كه با زبان فرانسه آشنايي داشتند و به اين صورت، نه تنها زبان بلكه فرهنگ‌ها هم به شهر و مردم منتقل شد.

دهشالي گفت: آمد و شدهاي مختلف و اين‌كه گيلان، محل گذر بوده است، به غناي فرهنگي اين خطه انجاميد و هم اكنون نيز حوزه هنري براي ادامه اين نهضت، پروژه‌هاي مختلف فرهنگي را تعريف، هدايت و پشتيباني مي‌كند.

تصاوير، اهميت تاريخ خرد را بازگو مي‌كند
محمد غفوري، دبير و نماينده بخش پژوهشي كتاب گيلان به روايت كارت پستال‌هاي تاريخي نيز با بيان اينكه تصاوير در تاريخ نگاري اهميت بسيار زيادي دارند، گفت: اين مساله آن‌قدر مهم است كه در كشورهاي توسعه يافته، بانك بايگاني تصاوير را به عنوان يك سند مهم در نظر مي‌گيرند و از اينها در بررسي‌هاي‌شان كمك مي‌گيرند.

وي افزود: اين اهميت، نه به دليل جذابيت بصري بلكه به دليل تاريخ نويسي رايج شده و مبناي كار محققان براي تشخيص امر مهم از غيرمهم قرار گرفته است. مي‌دانيم كه تا سال‌ها، مبناي كار محققان و تاريخ‌نگاران تنها شاهان، افراد حكومتي و افراد مهم سياسي بوده است اما با گذشت زمان، پژوهشگران به اين نتيجه رسيدند كه اتفاقا عامل بقاي حكومت‌ها، مردم عامه، معمولي، ناشناخته و غيرمهم هستند و از اينجا بود كه تصاوير هم به عنوان منبع مهمي براي پژوهش مورد بررسي قرار گرفت.

غفوري گفت: درواقع، با اين تغيير ديدگاه در كار محققان، تاريخ خرد كه شامل جزئي‌ترين كنش‌ها مثل ازدواج، بچه‌داري، داد وستد و... مي‌شود، اهميت پيدا كرد و افراد عادي و عكس‌ها و منابع تصويري نقش ويژه‌اي در پژوهش‌هاي تاريخ‌نگاران پيدا كردند.

اين محقق در ادامه اظهار کرد: ما در اين كتاب چند كار مهم انجام داديم كه يكي از آنها نشان دادن تاريخ خرد فرهنگي – اجتماعي گيلان بوده است اما مهم‌تر از آن، اين بوده است كه ما براي نخستين بار اسناد بصري و ديداري را به گونه‌اي مورد بررسي قرار داديم كه از پس، هر گروهي كه بخواهد با اين شيوه پژوهش كند، مي‌تواند و بايد از كار ما الگوبرداري كنند و حتي مي‌تونند اين شيوه را بازخواني و نقد كنند يا آن را بسط دهند.

اسكويي: ما به گذشته سفر كرديم
مهرداد اسکویی در این مراسم اظهار کرد: زماني به فكر انتشار اين كتاب افتادم كه كتابي از دكتر ناصر فكوهي به دستم رسيد با نام «جهان در 365 روز» و اين كتاب، كارت پستال‌هاي مختلف دنيا را جمع آوري كرده بود و من مشتاقانه به دنبال تصويري از ايران در اين كتاب مي‌گشتم اما عكسي كه پيدا كردم، جذاب نبود و تصويري قهوه‌اي رنگ از بلوچستان را نشان مي‌داد در حالي كه از كشورهاي پيرامون ما، كارت‌پستال‌هاي بسيار جذابي در كتاب منتشر شده بود و اين مساله، براي من ضربه بزرگي بود و به دنبال اين بودم كه بتوانم كارت پستال‌هاي ديگري را از ايران پيدا و جمع‌آوري كنم.

اين مستندساز در ادامه گفت: اما چرا براي اين منظور، گيلان را انتخاب كردم؟ چون گيلان سرزمين مادري من است و تلاش كردم همه دنيا بفهمند كه مملكت ما چه ظرفيت‌هايي دارد و چه كارهايي براي آن كرده‌ايم؛ كتاب گيلان به روايت كارت پستال‌هاي تاريخي نتيجه اين تلاش من است اما براي ادامه اين راه، حوزه هنري و يك تيم تحقيقاتي كافي نيست و به يك عزم ملي نياز داريم.

وي افزود: كارت پستال‌ها از اين منظر اهميت دارند كه از اواخر قرن 19 منتشر شده‌اند و حاوي تصوير، متن، مهر، تمبر و ديگر عواملي هستند كه مي‌توان از نظر تاريخي به آنها استناد و خيلي چيزها را درباره تاريخ از آنها استنباط كرد، طوري كه به اين كارت‌ها در ديگر كشورها رجوع مي‌شود و از بعد تاريخي، فرهنگي، آداب و سنن، حمل و نقل و غيره بازخواني و با استناد به اينها كتاب‌هاي تازه‌اي پيرامون اين مسائل تدوين مي‌شود.

اسكويي در پايان گفت: اگر تمام انرژي‌هاي جهان جمع شوند، نمي‌توانند حتي براي يك لحظه انسان را به گذشته برگردانند. اين پاسخ قطعي انشتين بود به بالاترين آرزوي بشر براي سفر به گذشته اما اين كتاب، حاصل سفر ما به گذشته بوده است و فكر مي‌كنم ملتي كه به آرشيو بصري‌اش احترام نگذارد، تاريخ دوباره برايش تكرار مي‌شود و از اين‌رو ما به درست خواندن و ديدن تاريخ كشورمان نياز داريم.

وی با بيان اين‌كه به همراه دكتر روح‌الاميني، تاكنون پنج هزار قطعه عكس از گيلان جمع آوري كرده است كه به بازخواني دوره قاجار تا اوائل سال‌هاي دفاع مقدس مي‌پردازد، از تمام مردم ايران دعوت كرد تا در اين كار با آنها همراه شوند و عكس‌هاي‌شان را در اختيار اين گروه قرار دهند.

 در پايان اين مراسم، جشن امضاي كتاب با حضور دكتر ناصر عظيمي، پروفسور چرتی، مهرداد اسكويي و تيم پژوهشي كتاب برگزار شد و همچنین اسکویی با هدایایی از تیم پژوهشی کتاب تشکر و تقدیر کرد.