به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) «دومین همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی: گذشته و حال» به کوشش بخش ایران‌شناسی و زبان‌شناسی مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی با همکاری دانشگاه تهران و فرهنگستان زبان و ادب فارسی با حضور جمعی از استادان، صاحبنظران و پژوهشگران این حوزه یکشنبه 14 دی‌ماه در این مرکز برگزار شد.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی یونسی، دستیار ویژه رئیس جمهوری در امور اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی گفت: من معتقدم زبان فارسی برایند زبان‌ها و گویش‌های ایرانی و تکامل یافته آن‌هاست نه این‌که از بین چند گویش یکی انتخاب شده باشد اما برخی مایل‌اند که این‌گونه بگویند.

این مقام مسئول اظهار کرد: زبان مانند هر ذی‌حیات دیگر، حرکت، رشد، تکامل، مرگ و انقراض دارد و موجود زنده‌ای است و این موجود زنده مشابه و متشابه و همگنانی دارد اما بعضی از انواع آنها در حرکت تکاملی خود رشد بیشتری پیدا می‌کنند و بر همه اعضای خانواده رجحان می‌یابند.

وی با اشاره به این‌که زبان فارسی حاصل و تکامل یافته همه گویش‌های ایرانی است، گفت: در تمام اعصاری که مردم ایران به زبان فارسی دری صحبت می‌کردند همه گویش‌های دیگر ایرانی هم وجود داشتند که حتما بیشتر از تعداد کنونی هم بوده‌اند.

شیرازی‌ها در زمان حافظ لهجه‌های مختلفی داشته‌اند

دستیار ویژه رئیس‌جمهوری در امور اقوام و اقلیت‌‌های دینی و مذهبی گفت: مردم لر، کرد، گیلک و مازنی همه به گویش‌های مختلف ایرانی زبان خودشان را پیراسته‌اند اما همه با یک زبان ارتباط برقرار می‌کردند. شیرازی‌ها در زمان حافظ لهجه‌های مختلفی داشته‌اند و شاید اگر حافظ اکنون زنده بود با لهجه تهرانی شما نمی‌توانست صحبت کند اما هنگامی که شعر می‌گفت همه مردم ایران متوجه معانی اشعار او می‌شدند.

یونسی اضافه کرد: شبه قاره هند از شمال چین تا سواحل مدیترانه با شنیدن اشعار حافظ همه طوطیان شکرشکن می‌شدند. آن‌زمان مردم بنگال هم زبان دری یا قند پارسی را متوجه می‌شدند.
وی با بیان این‌که عده‌ای تلاش می‌کنند زبان‌ها یا گویش‌های ایرانی را در مقابل زبان فارسی علم کنند، گفت: این کار تلاش بیهوده‌ای است که جز کدورت حاصلی ندارد. این حرکت‌ها بسیار محدود هستند اما گاهی به صورتی نمایانده می‌شوند که عمده مردم یک منطقه خواهان آن هستند.

این مقام مسئول ادامه داد: ما به زبان‌های مادری احترام می‌گذاریم و حذف این زبان‌ها غیرممکن است و مصلحتی هم در پی ندارد و دولت‌ها باید در حفظ آن بکوشند. زبان مادری اصول و ریشه‌های زبان فارسی هستند و برخی زبان‌هایی که از دیگر مناطق به کشور وارد شدند اکنون بعد از گذشت قرن‌ها زبان ایرانی محسوب می‌شود.

زبان ترکی بیگانه نیست چون قرن‌ها در ایران زیسته است

یونسی افزود: ما زبان ترکی را زبان بیگانه نمی‌دانیم چون قرن‌ها در ایران زیسته و در مجاورت زبان فارسی ترکیب شده است. به عنوان مثال زبان ترکی آذری با ترکی استانبولی به شدت متفاوت است. همه اسامی، احساسات و محتوا در ترکی آذری، فارسی است. ضمن این‌که بنیانگذاران و مشوقان زبان فارسی حکومت‌های ترک زبان بودند.

یونسی اظهار کرد: دلیل این‌که حکومت‌های ترک زبان، زبان ملی، هنری، دیوانی و علمی را از زبان فارسی در ایران انتخاب کردند تحمیل نبوده است بلکه این حکومت‌ها چاره‌ای جز این نداشتند. این حکومت‌ها ابتدا محافظه‌کاری، سپس تسلیم شده و بعد از آن به مشوقان زبان فارسی تبدیل شدند.

وی با طرح این پرسش که چرا گویش‌ها و لهجه‌های دیگر به عنوان زبان ملی انتخاب نشده‌اند، گفت: تمام مردم ایران در گذشته به زبان فارسی دری سخن می‌گفتند و این دلیلی برای انتخاب این زبان بوده است. فردوسی کار احیای زبان فارسی را انجام نداد چون زبان فارسی وجود داشت. وی سد بزرگی برای نفوذ واژه‌هایی به زبان‌های دیگر ایجاد کرد زیرا این زبان به شدت از سوی ادبیات عرب مورد تهاجم قرار گرفته بود و باید اصالت خود را حفظ می‌کرد.

مردم ایران در زمان فردوسی با زبان فردوسی تکلم می‌کردند

وی افزود: همه مردم ایران به زبان فارسی اما با لهجه خود حرف می‌زدند و زمانی که فردوسی دست به خلق شاهنامه زد، همه مردم ایران با زبان فردوسی تکلم می‌کردند در عین حال در آن زمان لهجه‌ها نزدیک‌تر از امروز با یکدیگر بودند.

یونسی با بیان این‌که همه گویش‌های ایرانی دارای اشتراکات زیادی هستند، گفت: فرهنگستان زبان فارسی و همه مراکز تحقیقاتی مانند دانشگاه‌ها و آموزش و پرورش باید تلاش کنند  نیازمندی‌هایی در ادامه حیات زبان پیدا شود.

وی بیان کرد: امروز کالاها، مصنوعات و اختراعات جدید که از سوی دیگر جوامع عرضه می‌شود، ادبیات خود را به همراه می‌آورد اما ما در مواجه با این ادبیات از خود ضعف نشان می‌دهیم. امروز با خطر انقراض زبان‌ها و گویش‌های ایرانی مواجه هستیم زیرا فرزندان ما محل زندگی خود را ترک می‌کنند و پدران می‌مانند و با فوت پدران هم زبان می‌میرد.

نفوذ واژه‌های انگلیسی تهدیدی برای زبان ایرانی است

دستیار ویژه رئیس‌جمهوری در امور اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی ادامه داد: نفوذ ادبیات و واژه‌های انگلیسی در زبان ما تهدیدی برای آن محسوب می‌شود ما نیاز به خلق واژه‌های جدید داریم که برای آن باید از گویش‌های ایرانی همچون کردی و گلیلکی کمک بگیریم.

یونسی زبان را بخش بزرگی از میراث ملی و فرهنگ ایران دانست و گفت: با انقراض این میراث باید آن را در کتاب‌ها بخوانیم ما نسبت به زبان فارسی باستانی بیگانه‌ایم و در این زمینه پیش‌قدم نشده‌ایم و تعداد کمی این زبان باستانی را به ما آموختند.

این مقام مسئول افزود: این گنجینه عظیم (گویش‌ها و زبان‌های ایرانی) که می‌توانند به یاری زبان فارسی بیایند پراکنده و در معرض زوال قرار گرفته است که خطر جدی برای ما محسوب می‌شود. ما گویش‌هایمان را تدوین نکرده‌ایم و نمی‌توانیم به خوبی از آن بهره‌مندشویم.

ما با خطر انقراض و زوال گویش‌ها روبه‌رو هستیم
 
یونسی اضافه کرد: من از استادانی که درباره زبان فارسی تحقیق می‌کنند، درخواست می‌کنم تا از گویشوران این ادبیات کمک بگیرند. این‌کار نیاز به مدیریت مراکزی همچون مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی و فرهنگستان زبان و ادب فارسی دارد چرا که ما با خطر انقراض و زوال گویش‌ها روبه‌رو هستیم.

وی به زبان کردی اشاره کرد و گفت: به نظر من مهم‌ترین زبانی که می‌تواند به زبان فارسی کمک کند زبان کردی است زیرا این زبان حرکت مستقلی از سایر زبان‌ها داشته و مانند زبان‌های دیگر راکد نمانده است و در کشورهای دیگر گویشورانی داشته است. کردها بخشی از مردم ایران بودند و امروز اتباع کرد کشورهای ترکیه و سوریه هم خود را ایرانی‌تبار می‌دانند.

مشاور ارشد رئیس‌جمهوری در امور اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی اظهار کرد: ما در زبان فارسی از واژه فرزانه برابر واژه علامه استفاده می‌کنیم. واژه فرزانه ترکیبی از دو کلمه فرز و دانه است به معنای خیلی دانا است. این کلمه در کردی و لری بسیار شایع است و در زبان فارسی دری تبدیل به فرزانه شده است. وام گرفتن از خانه خود اشکالی ندارد اما عاریت گرفتن از زبان بیگانه صحیح نیست.