دکتر محمدرضا حمیدی‌زاده، معاون پژوهشی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه شهید بهشتی در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره وضعیت همکاری مدرس و دانشجو در تولید کتاب اظهار کرد: برای بررسی همکاری مشترک دانشجو و مدرس دانشگاه، باید ابتدا به تعریف انواع کتاب اشاره شود. وقتی هدف، تالیف کتاب تصنیفی است، یعنی محصول مکتوبی که بیش از نیمی از محتوای آن نتیجه تلاش نویسنده باشد، مولف برای تولید این کتاب نیازمند سال‌ها پژوهش و تجربه تدریس است.
تولید کتاب تصنیفی از سوی دانشجو، محلی از اعراب ندارد
وی افزود: بنابر تعریف، تولید کتاب تصنیفی که به‌عنوان یک اثر بدیع شناخته می‌شود، از سوی دانشجو که در مقام طلب علم است، محلی از اعراب ندارد.
حمیدی‌زاده گفت: کتاب تألیفی همان‌طور که از نامش پیداست، کتابی با آرایشی جدید، گردآوری مطلب از منابع متعدد و تنظیم آن‌ها در محور‌ها و فصول مختلف است. کتاب‌های تألیفی با توجه به ذوق، استعداد و ایده‌های مولف و نیاز جامعه مخاطب تولید می‌شود. کتاب‌های تألیفی، در ردیف ماندگارترین منابع دانشگاهی هستند.
مؤلف کتاب «تحليل سير نظريه‌های اقتصادی» ادامه داد: البته باید توجه داشت که در حوزه تألیف نیز استعداد و نیاز مخاطب در نظر گرفته می‌شود. نباید تصور کرد که یک فرد دانشگاهی در عرض یک سال توانایی تألیف داشته باشد، به‌طور طبیعی باید سال‌ها از منابع مختلف فیش‌برداری و دارای سابقه تدریس طولانی و نشر مقاله علمی باشد.
تولید منابع تألیفی باید از سوی مدرس دانشگاه صورت گیرد
معاون پژوهشی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه شهید بهشتی، درباره میزان نقش دانشجو در حوزه تألیف کتاب دانشگاهی تصریح کرد: دانشجو در حوزه تألیف به‌عنوان دستیار برای فراهم کردن منابع و پیگیری مراحل آماده‌سازی کتاب نقش دارد، بنابراین به‌نظر می‌رسد دانشجو در این حوزه نمی‌تواند نقش مؤثری داشته باشد، چراکه تولید منابع تألیفی باید از سوی مدرس دانشگاه صورت گیرد.
مؤلف کتاب «تصميم‌گيری نوين» با اشاره به تجربه شخصی خود در همکاری با دانشجو در حوزه تولید کتاب دانشگاهی افزود: مدتی قبل عده‌ای از دانشجویان دوره دکترایم به ترجمه کتابی اقدام کردند. زمانی به متن اطمینان پیدا می‌کنم که ویراستاری صورت گرفته باشد. این متن نیز صد در صد در سه حوزه، ادبی، معادل‌گزینی و حتی درک مطلب به ویرایش نیاز داشت.
تولید اثر ترجمه‌ای دانشجویی زیرنظر یک مترجم قوی
حمیدی‌زاده در ادامه درباره تولید کتاب‌های ترجمه‌ای از سوی دانشجویان گفت: گاهی دانشجویان با توجه به سابقه و تجربه کاری در حوزه‌ای خاص، تسلط مناسبی به زبان انگلیسی یا فرانسه دارند، بنابراین دانشجو می‌تواند در بخش ترجمه زیرنظر یک مترجم قوی، اقدام به تولید اثر ترجمه‌ای دانشگاهی کند.
وی با تأکید بر لزوم ویرایش ترجمه‌های دانشجویی از سوی مدرسان دانشگاه اظهار کرد: ویرایش ترجمه دانشجویی، زمانی به‌طور جدی احساس می‌شود که کتاب ترجمه شده اثری جدید در عرصه جهانی و از سوی ناشری معتبر منتشر شده باشد.
عضو هیأت علمی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: براساس تجربه شخصی معتقدم زمانی‌که مدرس دانشگاه برای ویراستاری صرف می‌کند، بسیار طولانی‌تر از زمانی است که برای ترجمه نیاز است.
امکان کپی‌داری از منابع دیگر در تولید اثر دانشجویی وجود دارد
حمیدی‌زاده در ادامه گفت: همکاری مدرس و دانشجو در زمینه تولید اثر مشترک، باید با تأکید بر تولید باکیفیت کتاب انجام شود، این در حالی است که بیشتر کتاب‌هایی که در بازار نشر دانشگاهی وجود دارد، در هر دو بخش تالیفی و ترجمه‌ای دانشجو محور است، یعنی سلیقه و تجربه دانشجو، محور اصلی تولید یک منبع دانشگاهی است؛ موضوعی که به‌هیچ وجه در روند کاری من وجود ندارد، به ویژه در حوزه تألیف، چراکه چندان مشخص نیست که دانشجو محتوای کتاب را از کدام منبع اصلی کپی‌پرداری کرده است.
مؤلف کتاب «سيستم‌های صف همراه با مسائل حل شده» افزود: در تألیف ممکن است دانشجو متن را به‌طور کامل و بدون تغییر از کتاب اصلی برداشت کرده باشد. بنابراین در انتشار 30 عنوان کتابم، فقط یک عنوان را با همکاری یکی از دانشجویان مقطع کارشناسی‌ارشدم که صاحب تجربه و سابقه بوده انجام داده‌ام، دانشجویی که پایان‌نامه دانش‌آموختگی‌اش در سطح کیفی عالی تدوین شده بود و از سوی دیگر ماده اولیه تألیف کتاب را در اختیار داشتم و این دانشجو به‌عنوان هماهنگ‌کننده پیگیر تدوین و انتشار کتاب بود. انتقال تجربه تولید کتاب یکی از اصلی‌ترین اهداف من در همکاری با این دانشجو بود.
درج نکردن نام دانشجو در شناسنامه کتاب، وجود دارد اما نادر است
معاون پژوهشی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه شهید بهشتی، درباره تخلفات احتمالی در همکاری مدرس و دانشجو در انتشار کتاب دانشگاهی اظهار کرد: تخلفاتی مانند درج نکردن نام دانشجو در شناسنامه کتاب که در واقع حاصل همکاری هر دو نفر بوده، وجود دارد اما بسیار نادر است. به‌طور معمول دانشجو کتابی را براساس علاقه و با هدف آینده‌سازی آماده می‌کند، اما ناشر حاضر به انتشار این کتاب فقط به نام دانشجو نیست، به همین دلیل دانشجو به یک هیأت علمی مراجعه می‌کند و خواستار تولید یک اثر مشترک می‌شود.
مؤلف کتاب «سيستم‌های هوشمند خبره و تصميمات راهبردی» ادامه داد: گاهی این عضو هیأت علمی با ویرایش و گاهی بدون تغییر، کتاب را برای انتشار ارسال می‌کند که بسیاری اوقات با هزینه شخصی دانشجو منتشر می‌شود. مدرس به دانشجو اعلام می‌کند که درج نامش در شناسنامه کتاب برای وی اعتبار زیادی به دنبال خواهد داشت و این در حالی است که محتوای کتاب به‌طور کامل دانشجویی است. درک کتابی که به این شیوه منتشر شده باشد، بسیار سخت خواهد بود.
لزوم نظارت بر همکاری مشترک استاد و دانشجو در تالیف
وی با اشاره به لزوم نظارت بر همکاری مدرس و دانشجو در حوزه تألیف کتاب گفت: گاهی اتفاق افتاده که برخی مدرسان دانشگاه فعالیت گروهی دانشجویی را به نام خود منتشر کرده‌اند؛ بنابراین باید در این حوزه نظارت وجود داشته باشد. به‌نظر می‌رسد داوری‌های علمی دانشگاه‌ها می‌توانند در پیشگیری از تخلفات احتمالی همکاری دانشجو و مدرس دانشگاه مؤثر باشند.
چهارشنبه ۲۲ بهمن ۱۳۹۳ - ۱۰:۳۱
نظر شما