ویژگی‌های این کتاب و آسیب‌شناسی کتاب‌هایی که درباره پیامبر (ص) نوشته شده‌اند، موضوع گفت‌وگوی ما بود که به نقد این نویسنده به ممیزی فرهنگی در کشور نیز کشید. گزیده‌ای از این گفت‌وگو در ادامه مي‌آيد.
درباره زندگی پیامبر اکرم (ص) آثار بسیاری نوشته شده است. کتاب شما چه ویژگی‌هایی دارد که آن را در مقایسه با آثار مشابه متمایز می‌کند؟
من در این کتاب سعی کرده‌ام از منابع معتبرتری استفاده کنم و کتاب خالی از حشو و زواید باشد. از همه مهمتر این‌که نگاهی رفتارگرایانه به تاریخ و سیره پیامبر (ص) داشته‌ام. به عبارت دیگر به جای ذکر فضیلت‌ها بیشتر به سمت رفتارها، سیره حضرت رسول (ص) و آن چه قابل تأسی و الگوپذیری است رفته‌ام. ممکن است پیامبر فضایلی داشته باشند که ما نتوانیم از آن‌ها الگو بگیریم. برای نمونه مقام‌های معنوی و عرفانی رسول اکرم (ص) به اندازه‌ای است که دست بشر به آن‌ها نمی‌رسد. من در این کتاب به این سمت نرفته‌ام و بیشتر به زوایایی از زندگی پیامبر که برای ما قابل الگوگیری است، پرداخته‌ام. اصطلاحاً نگاهی رفتارگرایانه به سیره پیامبر داشته‌ام. همچنین سعی کرده‌ام نثر و قلم کتاب راحت و روان باشد، به گونه‌ای که خواننده، کتاب را زمین نگذارد و تا پایان آن را بخواند.
یعنی کتاب را به‌گونه‌ای نوشته‌اید که برای عامه مردم جذاب و قابل فهم باشد؟
بله. علاوه بر عامه مردم، مخاطبان اصلی من در این کتاب قشر دانشجو و افراد تحصیلکرده هستند. البته این کتاب نخبه‌محور نیست و تحقیقی تاریخی محسوب نمی‌شود، بلکه گزارش است.
برای پاسخ به این سؤال چند مسئله وجود دارد. نخستین دلیل به اشباع شدن بازار نشر از آثاری که در این زمینه نوشته شده‌اند بر می‌گردد و ما در این زمینه افراط کرده‌ایم. همچنین خاطره‌های شیرینی از اسلام و پیامبر (ص) برای مردم برجای نگذاشته‌ایم. برای نمونه، مردم، ما را می‌بینند و می‌گویند این افرادی که سخن‌گویان و نمایندگان اسلام و پیامبرند، برخی از رفتارها، گفتارها و کردارهایشان شبیه رسول خدا (ص) نیست. این موضوع باعث اندکی دلزدگی نسبت به این موضوع‌ها در جامعه شده است.
نویسندگان چه قدر مقصرند؟
متأسفانه افق و زاویه دیدی که نویسندگان دینی ما برای تحقیق در تاریخ اسلام انتخاب می‌کنند، اغلب، تکراری و کهنه است. ما نیاز به کشف زوایای جدیدتر داریم و معتقدم نگاه سنتی و تاریخی به اسلام و تاریخ، دیگر پاسخگوی مشکلات امروز ما نیست و با آن دیدی که پیشینیان‌ما به تاریخ اسلام می‌پرداختند، تحقیقات مبتنی بر آن نگاه در حال حاضر به پرسش‌های فکری جوانان جواب نمی‌دهد. ما باید تصویرهای روشن‌تری از ایشان برای جامعه ترسیم کنیم. متأسفانه بیشتر کسانی که کار تاریخی می‌کنند، اهل تتبع هستند اما اهل تحلیل نیستند.
شاید اهل تحلیل باشند اما ملاحظاتی دیگر را در نظر بگیرند.
همین‌طور است. در کشور ما موانعی مانند ممیزی وجود دارد که به برخی از کتاب‌ها اجازه نشر نمی‌دهند. آثار باید از مميزي عبور کنند تا قابل انتشار باشند. این ایراد بزرگی است که حل آن دست ما نیست. اما به هیچ عنوان پذیرفته نیست که عده‌ای در کشور، خود را متولی این بدانند که فقط ما حق داریم درباره پیامبر (ص) بنویسیم و سخن بگوییم و دیگران تنها باید گوش کنند. به عقیده بنده، اثر باید منتشر شود؛ اگر قابل توجه باشد، دیده می‌شود؛ اگر قابل نقد باشد، نقد خواهد شد و اگر کتاب مبتذلی بود، خود جامعه آن کتاب را دفع خواهد کرد. با پلیس فرهنگی هیچ یک از گره‌های فرهنگی این کشور باز نخواهد شد. فرهنگ جایی نیست که در آن این رفتارهای پلیس‌گونه اشاعه پیدا کند. جامعه ارگانی زنده است مانند بدن انسان. اگر غذایی مفید باشد، بدن آن را می‌پذیرد و هضم می‌کند، اگر نپذیرد، آن را دفع خواهد کرد.
منظورتان برخی سخت‌گیری‌های فرهنگی است؟
متأسفانه گروهی در کشور خود را متولی و سخنگو می‌دانند و دیگران را محدود می‌کنند. این برخورد هرگز اسلامی و به نفع ما نیست. تا چند قرن پیش بسیاری از نواندیشان را محدود کردند اما آن‌ها در خانه‌هایشان نشستند و نوشتند. امروز ما قدر و ارزش کارهای آن‌ها را می‌دانیم و زیر سایه آثار آن‌ها زندگی می‌کنیم. زیر سایه بسیاری از تحلیل‌های نواندیشانه برخی نواندیشان است که بسياري هنوز دیندار مانده‌اند. روزی خواهد رسید که جامعه دینی ما دنبال آثار همین کسانی خواهد شد که الان مشکلاتی نظیر ممیزی دارند.
به کتابی که در دست انتشار دارید، بپردازیم. گویا کتاب «نیایش‌نامه» از شما زیر چاپ است. کمی درباره آن توضیح می‌دهید؟
این کتاب جنبه ادبی، احساسی و عاطفی دارد و نزدیک به سی نیایش‌نامه از خودم را در آن آورده‌ام.
نظر شما