خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- زندگی مردم در شهرهای اسلامی و معماری خاص این شهرها همواره مورد توجه نقاشان، عکاسان و هنرمندان بوده و در آثار مختلفی توجه به این بناها مشهود است. کتاب «شهر اسلامی» در هجده بخش با نام‌های؛ «جهت نگاه»، «آب‌وخاک»، «چهره شهر»، «مسجد و بازار»، «کاخ»، «خانه شخصی»، «خصوصیات شهر»، «شهری در اسلام»، «مکه یا پایان سفر»، «نور علی نور»، «مدینه»، «بیت‌المقدس»، «مسجد»، «باغ عدن و باغ‌های خوشبختی»، «توپکاپی»، «عالم مرگ» و «اسامی عکاسان» تدوین شده و در آن تصاویر بدیع و زیبایی از این شهرها درج شده است.

نویسنده در مقدمه این کتاب می‌گوید: «شهر اسلامی» بر اساس مسجد مرکزیت داده‌ شده و آن نیز به جهت مکه جهت یافته است. در اطراف مسجد مراکز آموزشی، دارالحکمه، بازار چهارسوق و دورتادور آن‌جا خانه‌ها قرار داشتند. جمعیت متراکم، و اتحاد و گرمی خاصی در جامعه حکم‌فرما بوده است. دانش و زندگی باهم توام بود و هنرهای سنتی و محصولات دستی یکی از منابع خوب درآمد محسوب می‌گردید. نمازهای یومیه اوقات روز را مشخص می‌کرد و مسجد پناهگاه ضعفا و محل تجمع و ارتباط بود و باغ‌ها نیز معرف تجمل اشراف بود. غریبه‌ها در این شهر تحت حمایت قانونی بودند که بسیار والاتر از قوانین انسانی قرار داشت.

تحلیل‌های ظریف نجم الدین بمات از اجتماعات شهری با توجه خاصی دنبال می‌شود و نظریاتش، نظریات یک مورخ و تفکراتش، تفکراتی شاعرانه است. اما در طول این سفر طولانی و افسانه‌ای – از لاهور تا سمرقند و از فاس تا غرناطه- او ما را به جست‌وجوی خداوند می‌کشاند.

نجم الدین بمات به واقعیت‌های اقتصادی آگاه بود. درنتیجه دیدگاه او کهنه و قدیمی نبود. او فکر می‌کرد نحوه زندگی امروزی که با ساختار جدیدی تطابق یافته نمی‌تواند دوام یابد. به همین جهت وی با اندوه از حرکت شهرنشینیان قدیم به‌طرف شهر مدرن فاس یاد می‌کند.

تصاویر کتاب و توضیح درباره شهرها

در توضیح تصویری که در صفحه 51 از «الجزیره- صحرای غربی» در این کتاب منتشرشده می‌خوانیم: این گولتا است. در میان واحه و تلی از شن و خاک. ردپای پسربچه‌هایی را که در تمامی بعدازظهر روی آن جست‌وخیز کرده‌اند حفظ کرده است. چشمان گولتا سبز است و نخل‌ها همچون نگهبانان افتخاری هستند. گاهی آواز باغبانی از جایی در میان نخلستان شنیده می‌شود. وزش باد شبانه و نسیم دریا از صحرا گذشته تا بدین جا رسیده است.

                                  
                         

در تصویر دیگری مربوط به پشت بام‌ها در شهر کازیا می خوانیم: از شوالیه خواستم مرا به سرعت به کازبا بازگرداند تا به اتفاق او از چند اثر ناشی از اشغال ترکها دیدن کنم. در طول این گردش به چیزهایی پی بردم که فکر و ذهن مرا به شدت به خود معطوف نمود. برج  باروهای ترکی قرن هجدهم به من امکان داد تا بتوانم به مقیاس های جدیدی دست یابم که ارتباط بیشتری با فرم‌های معاصر داشته باشد. احساس کردم که در من، معماری جدیدی متولد می‌شود که با خانه‌های شش طبقه شهر تفاوت بسیار دارد. بر بلندی‌هایی که قبلا ترک‌ها اشغال کرده بودند، حجم‌هایی مشاهده کردم که مرا وا داشت تا ارتباطی بین کازبا و شهرهای خود برقرار کنم.
                                
                                

تصویر دیگر این کتاب مربوط به قاهره و آرامگاه جلفا در سال 1914 است که در صفحه 125 این کتاب منتشر شده است. در توضیح این عکس می‌خوانیم: رفته رفته همه جا بسته است و تنها قهوه خانه‌ها هنوز روشنند و آن‌ها که سیگار یا قلیان می‌کشند، بر نیمکتی از چوب نخل نشسته و در نور محو و کمرنگ شمعی که در روغن شناور است، به داستان‌های طولانی که از دهانی با صدای گرفته خارج می‌شود گوش فرا می‌دهند. سپس مشرِِِبیه‌ها روشن می‌شوند، این‌ها نرده‌های چوبی هستند که به طرز عجیبی روی آن‌ها کار شده و با مهارت بریده شده‌اند و در فضای خیابان پیش آمده و نقش پنجره را دارا می‌باشند. 

                               

با توجه به علاقه مرحوم نجم الدین بمات به هنر و معماری ایران، به‌منظور تکمیل منابع تصویری کتاب نسبت به ایران 20 عکس از آثار عکاسی محمدحسین حلیمی به کتاب افزوده‌شده است.

درباره نجم الدین بمات:

نجم الدین بمات در هشتم سپتامبر 1922 در شهر پاریس به دنیا آمد. اجدادش از مسلمانان شمال قفقاز هستند که ملیت افغانی را پذیرفته‌اند. او دارای دکترای حقوق بود و از همان جوانی، عمر خود را وقف مطالعات اسلامی در لوزان، کمبریج و الازهر کرد، سپس در مدرسه عالی پاریس با لوئی ماسینون تحقیقات خود را ادامه داد. وی در 15 ژانویه 1985 در اثر سکته قلبی در مترو پاریس درگذشت.

درباره کتاب:

کتاب «شهر اسلامی» شامل مجموعه‌ای از تصاویر از مناطق مختلف و آداب‌ورسوم مردم کشورهای اسلامی است. این اثر را پروفسور نجم الدین بمات تهیه‌کرده است و محمدحسین حلیمی و منیژه اسلامبولچی آن را ترجمه کرده‌اند. این کتاب در 272 صفحه مصور رنگی و شمارگان 500 نسخه و طراحی جلد محمدحسین حلیمی و با قیمت 80000 تومان توسط سازمان چاپ و انتشارات وابسته به اوقاف و امور خیریه منتشرشده است.