خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) – با تغییر مدیریت صدا و سیما از عزت​الله ضرغامی به محمد سرافراز، گروه هنر و رسانه ایبنا با هدف یادآوری جایگاه موثر و فرهنگساز کتاب و برنامه​های کتابی به اهالی رادیو و تلویزیون، پرونده​ای را در گفت​وگو با نویسندگان و ناشران ایرانی، دنبال می​کند.

انعکاس انتظارات و پیشنهادهای چهره​های برجسته و پُرکار حوزه کتاب از صدا و سیما و مروری بر کاستی​ها و کوتاهی​های رفع نشده این سازمان در پرداختن به مساله کتاب، از اهداف این گفت‌وگوها هستند.
 
احمدی لاری در پاسخ به این سوال که  چقدر برنامه​های کتابی  تلویزیون را دنبال کرده است، به تماشای اغلب برنامه‌های تلویزیون ابراز بی‌علاقگی کرد و گفت: از برنامه‌ها و فیلم​های تلویزیون ناامید شده​ام و معتقدم تلویزیون آن مرجعیتی را که برای خود متصور است ندارد و مخاطبانش هم نگاهی سرسری به برنامه‌های آن دارند.

وی بر دورشدنِ روز به روز مردم از این رسانه​ها تاکید کرد و افزود: رادیو و تلویزیون نتوانسته​‌اند جذابیّت و انگیزه‌ لازم را برای تماشاگران ایجاد کند.

احمدی لاری با اشاره به این‌که تاکنون شاهد هیچ‌ برنامه‌ای از تلویزیون که به کتابی مهم و جذاب بپردازد، نبوده است، گفت: در زمانی که در شوراهای پژوهشی سازمان صدا و سیما (البته در بخش قالب نه محتوا) فعالیت داشتم، پیشنهادهایی ارائه می‌شد ولی به یاد ندارم که تاثیر آنها بهبودی در کیفیت برنامه‌ها را موجب شده باشد.
 
محدودیت تلویزیون یا محرومیت آن

وی به محدود بودن تعداد کارشناسانی که در برنامه​های کتاب حضور دارند اشاره و علت این محدودیت را چنین بیان کرد: تلویزیون از دو جانب دچار محدودیت شده است. از یک سو، سیاست‌های خودش و انحصار حضور معدودی از کارشناسان حوزه‌های مختلف در صدا و سیما و از سوی دیگر بی‌اعتمادی و کناره‌گیری چهره‌های سرشناس و صاحب‌نظران حوزه‌های مختلف کتاب، اسباب این محدودیت و محرومیت شده​اند.

این مترجم با تاکید مجدد بر از دست رفتن مرجعیت صدا و سیما نزد مردم، پیکان بحران کتاب را به سوی معضل دیگری جز تبلیغات و برنامه​های تلویزیونی گرداند و آن معضل را چنین شرح داد: تاسف‌بار است که برای جمعیتی 70 میلیونی، شمارگان کتاب به 500 جلد رسیده است. اگر بخواهم یک تصویر سریع از میزان پخش همین 500 جلد به دست دهم، می​گویم: کتابی از یک نشر شناخته‌شده مانند سروش یا ساقی را در نظر بگیرید و به شهرستانی نه چنان دور، بلکه مثلا به کرج بروید، خواهید دید که آن کتاب در کتابفروشی​های کرج هم موجود نیست.

وی عنوان کرد: هرچند تبلیغات و برنامه‌های تلویزیونی برای کتاب، ناچیز و سطحی بوده‌اند، اما در این راه مشکل اصلی و جدّی این است که به دلایلی اقتصادی– اجتماعی  و سیاسی، فرهنگ کتابخوانی در ایران کم‌رنگ شده است. البته در این میان میزان دسترسی بسیار محدود به کتاب در سطح کشور، معضل دیگری است.

احمدی لاری با بیان این‌که برگزاری جشنواره‌های مختلف کتاب در رونق مقطعی کتاب و کتابخوانی بی‌اثر نیستند، افزود: از آنجا که مشکل ریشه‌ای همچنان پا بر جاست و با چنین اقداماتی حل نخواهد شد، با این جشنواره‌ها چند روزی حوزه کتاب به صدر اخبار رسانه‌ای می‌آید و آثار برگزیده فروش بیشتری می‌کنند اما پس از آن، دوباره ناشر می‌ماند و مترجم و مولف و همان کسادی پیشین و شمارگان خجالت‌آور.
 
دفاتر صدا و سیما حداقل به پخش کتاب کمک کنند

این نویسنده با اشاره به دفاتر متعددی که تلویزیون در همه مراکز استان‌ها دارد، اظهار داشت: چرا این مراکز به توزیع کتاب‌های تخصصی در زمینه رسانه و فیلم کمکی نمی‌کنند. این کار شاید موثرتر از تبلیغ کتاب در برنامه‌های رادیو و تلویزیون باشد زیرا تبلیغ موثر کتاب مستلزم تغییر نگرش و اصلاح فرهنگ کتابخوانی است و به این زودی‌ها حاصل نمی‌شود.

وی افزود: می‌دانم که نباید شأن دفاتر و مراکز رادیو- تلویزیونی را به توزیع کتاب تنزل داد اما انگار خود من هم از سر ناچاری و درماندگی به پیشنهاد روش های غیر اصولی رو آورده‌ام!

این نویسنده با تاکید بر ناامیدی​اش از ساخت برنامه‌هایی که شایسته و درخور جامعه کتابی ایران  باشند، عنوان کرد: فکر نمی‌کنم صِرف حضور کتاب در یک سریال یا یک برنامه بتواند تلنگری به تماشاگرانی که کتاب‌خوان نیستند، بزند. حتی اگر فرض کنیم که تلویزیون بخواهد و بتواند برنامه‌ای درست و کامل درباره کتاب، تولید و پخش کند، باز هم ضرورت‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسیِ دیگری لازم است.
 
از صاحب نظران سلب​​اعتماد شده است

احمدی لاری از جایگاه یک پژوهشگر و مدرس سینما که با ماهیت تصویر آشناست، درباره ساختار برنامه‌هایی که می‌توانند با جذابیّتی کافی برای کتاب ساخته شوند، گفت: اولین قدم ترمیم رابطه تلویزیون با مخاطب است تا این رسانه بتواند جایگاه مرجع و مطمئن خود را دوباره به دست آورد.

وی ادامه داد: تلویزیون باید به واقعیت جامعه و وقایع کتاب نزدیک شود و خطوط قرمز و ممیزی‌های محدود‌کننده و ناامیدکننده خود را کمتر کند تا کارشناسان و صاحب‌نظران تاثیرگذار دوباره به همکاری و حضور موثر در این رسانه‌ها تمایل یابند که خود این امر میل به تماشا را در مخاطبان هم خواهد افزود.

این نویسنده در پاسخ به این سوال که با توجه به آثار مهم و مرجع او برای مستندسازان جوان، طی سال​های اخیر، چقدر اهالی تلویزیون از مشورت‌ها و مشارکت​های وی بهره برده​اند، گفت: تاکنون در دو برنامه «نردبان» در مورد سینمای مستند برای معرفی دو کتابم حضور داشته‌ام، اما در پاسخ بخش دوم پرسش شما باید بگویم از طرف جوانان دست اندر کار سینمای مستند بازخوردهای مثبتی دریافت کرده‌ام.

وی در پاسخ به این سوال که آیا در همین چند حضور معدودش در تلویزیون، از امکانات و میزبانی تلویزیون به عنوان رسانه ملی کشور رضایت داشته است یا نه؟ گفت: تدارکات خاصی در کار نبوده است اما من و امثال من نیز هرگز انتظارات خاصی  نداشتیم و نداریم. برای ما اگر احساس کنیم حضورمان موثر است کافی است. طبیعی است که من این معیار را از طرف خودم مطرح می‌کنم اما بسیاری از کارشناسان قطعا و به حق برای خود، شأن و منزلت بیشتری قائلند و وظیفه تهیه‌کنندگان و برنامه‌سازان تلویزیون رعایت این حرمت‌ها است.  
 
انتشارات سروش از رسالت خود فاصله گرفته است

احمدی لاری همچنین درباره  نشریات وابسته به صدا وسیما مانند سروش و جام وجم و میزان اعتنای آنها به کتاب، گفت: ارتباط سروش و جام‌جم با کتاب مانند ارتباط دیگر نشریات و روزنامه‌هاست و از این بابت تفاوتی با بقیه ندارند. اما سروش موسسه‌ای است که با نیت و ماموریت نشر کتاب در حوزه سینما و رسانه، آغاز به کار کرده  و این توانِ بالقوه را دارد که بازار نشر را دست کم از لحاظ توزیع و افزایش تعداد کتاب‌های منتشر شده و شمارگان آنها متحول کند اما از حوزه تخصصی خود فاصله گرفته است.

وی افزود: چند ماه پیش به عنوان یکی از مترجمان قدیمی این انتشارات، برای ارائه پیشنهاد ترجمه کتابی به انتشارات سروش مراجعه کردم اما جوابی که از منشی مدیر گرفتم این بود: «با سیاست‌های جدید، اصل کتاب و اصل ترجمه را بیاورید تا ما تصمیم بگیریم کتاب را چاپ کنیم یا نه» ظاهرا با تغییر مدیریت، این انتشاراتی به سمت چاپ کتاب‌های غیر سینمایی و غیر رسانه‌ای چرخیده است. همین تغییر سیاست‌ها، کاهش دهنده همان حداقل تاثیری است که انتشارات سروش می‌توانست بر بازار کتاب داشته باشد.
 
جمع‌بندی گفته‌ها
احمدی لاری در پایان، سخنان خود را این‌گونه جمع​بندی کرد: وقتی از گسترش کتاب و کتابخوانی صحبت می‌کنیم منظور نوعی تحول نرم​افزاری و ذهنی است اما نباید فراموش کرد که این تحول نرم​افزاری زمینه سخت​افزاری هم لازم دارد. ابتدا باید موقعیتی فراهم شود که افراد از گرفتاری‌های روزمره کمی فراغت یابند. در این فراغت است که کتاب می‌تواند بخشی از زندگی باشد ولی در وضع موجود کتاب جزو اولین اقلامی است که از فهرست نیازهای خانواده​ها حذف می‌شود. به نظرم دولت نمی‌تواند با کنش در یک حوزه خاص (مثلا حوزه کتاب) امید به بهبود وضع آن حوزه داشته باشد، و تجربه هم نشان‌داده که چنین وضعیتی تنها به فربه‌تر شدن بوروکراسی و دست و پاگیری بیشتر منجر می‌شود. شاید تا رسیدن به آن زمان، حمایت‌های دولتی از کتاب بتواند کمی موقعیت را از اوضاع و احوال اسفبار فعلی برهاند، اما آن تحول سخت‌افزاری مستلزم وضعیت اقتصادی بهتر، آزادی‌های سیاسی و اجتماعی بیشتر و تقویت جامعه مدنی و حقوق شهروندی است. من این مطالب را در یک گفت‌وگوی تلفنی و بدون اندیشه از پیش طراحی‌شده و درمقام یک مترجم و نه کارشناس علوم اجتماعی مطرح می‌کنم. طبیعتا فراهم کردن زمینه‌های گفتگوی کارشناسی و جذب اهل فن و خبرگان علوم اجتماعی، حاصلی مفیدتر و راهکارهای ساختار یافته‌تر و منسجم‌تری به دست می‌دهد.
 
کارنامه کتابی احمدی لاری
حمیدرضا احمدی لاری متولد 1331 که تاکنون تالیف و ترجمه کتاب هایی زیر را در کارنامه خود دارد:

- «تکنیک های نورپردازی در سینما و تلویزیون» ( به اتفاق مرحوم فواد نجف زاده) نوشته جرالد میلرسون، انتشارات سروش ( کاندید بهترین کتاب سال 

- «تکنیک فیلمبرداری جلوه های ویژه» نوشته ریموند فیلدینگ، انتشارات سروش 

- «سینمای اروپا، جوامع اروپائی» نوشته پیر سورلن، انتشارات سروش 

- «چگونگی درک فیلم» نوشته جیمز موناکو، انتشارات فارابی (بهترین کتاب سینمائی سال به انتخاب منقدین مجله فیلم) 

- «جلوه‌های ویژه در تلویزیون» نوشته برنارد ویلکی، انتشارات سروش و کانون اندیشه پژوهش های سیما 

- «کارگردانی مستند» نوشته ارنست رابیگر، نشر ساقی 

- «تدوین غیر خطی» نوشته کریس تامپسون، انتشارات سروش و کانون اندیشه پژوهش های سیما 

- «اجرای صحنه‌های پر تحرک» نوشته مایک کریسب، انتشارات سروش و کانون اندیشه پژوهش های سیما 

- «ویرایش کتاب دو جلدی»  روایت در فیلم داستانی" نوشته دیوید بوردول، ترجمه علاالدین طباطبائی 

- «فیلمبرداری دیجیتال» نوشته پل ویلر، انتشارات فارابی 

- «صدابرداری در برنامه‌های تک دوربین» نوشته تونی گرانت، انتشارات مرکز پژوهش های معاونت سیما و انتشارات سروش 

- «تولید فیلم داستانی» نوشته اورت چمبرز، انتشارات مرکز پژوهش های معاونت سیما و انتشارات سروش 

- «نورپردازی برای ویدئو» نوشته جرالد میلرسون ، انتشارات مرکز پژوهشهای معاونت سیما 

- «نور، مبانی، اصول کاربردی، زیبائی شناسی»  برای اداره کل آموزش صدا و سیما 

- «هنر فیلم» نوشته ارنست لیندگرن انتشارات فارابی ( کاندید بهترین کتاب ترجمه سال در نخستین دوره انتخاب بهترین کتاب سال خانه سینما 1386) 

- «کارگردانی، نوشتن و تولید فیلم مستند» جلد اول،" از ایده تا فیلمنامه" نوشته آلن روزنتال ، نشر ساقی (کاندید نهائی دومین دوره انتخاب بهترین کتاب ترجمه سال در خانه سینما ، 1388) 

- «کارگردانی، نوشتن و تولید فیلم مستند» جلد دوم " ازفیلمنامه تا تدوین" نوشته آلن روزنتال، نشر ساقی ( کاندید نهائی دومین دوره انتخاب بهترین بهترین کتاب ترجمه سال در خانه سینما -1388) 

- «فانتزی موسیقیائی شازده کوچولو» نوشته جیمز دبلیو آرنولد ( انتشارات فارابی) 

- «قصه‌گوئی در سینمای مستند» نوشته شیلا کوران برنارد ٰ نشر ساقی (نشر ساقی) ( کاندید نهائی بهترین کتاب ترجمه سال در خانه سینما - 1390) 

- «آناتومی فیلم» نوشته برنارد – اف- دیک (نشر ساقی ) برنده جایزه بهترین کتاب فصل و دارای لوح تقدیر سی ویکمین دوره کتاب سال1392 وزارت ارشاد 

- «مستندحواشی واقعیت» (انتشارات ساقی) 

- «تعمق در فیلم» نوشته پیتر لمان، ویلیام لور ( انتشارات ساقی ، برنده جایزه قلم زرین بهترین کتاب ترجمه سینمائی سال در چهارمین دوره خانه سینما ، 1393) 

- «ترکیب بندی تصویر» نوشته پیتروارد (دردست ترجمه)


گفت‌وگوهای پیشین

حجت‌اله شکیبا: گزارش کتاب‌هایم که به تاریخ ایران می‌پرداخت به کلی در تلویزیون حذف شد/ چرا تلویزیون از اهالی فرهنگ هراس دارد؟

ایرج کریمی: نمایش قفسه کتاب‌‌ها در سریال‌های تلویزیونی تصنعی است/ انعکاس واقعیت به ضرر هیچ رسانه‌ای نیست

مدیر نشر نظر: رییس جدید صدا و سیما تبعیض را از میان ببرد/ پیشنهادی برای کتابخوانی در سريال‌های تلويزيوني

مدیر باغ کتاب: حجم بالای برنامه های كتاب محور تلویزیون مهم نيست/ اقتباس ادبی در توليد آثار نمايشی و قالب های اثربخش برای افزايش مطالعه

رضا استادی: آقای سرافراز! اهل‌قلم را فراموش نکنید