به نوشته این کتاب، در موسم حج، با اعلان حاكمان سرزمين وحي و اميرحاج منصوب از طرف ايشان، مناسك آغاز و پايان مي‌يابد. از مسائل مورد ابتلاي شيعيان، حكم حاكم يا قاضي مخالف در امور حج است. اين مسئله در موارد اختلاف در ثبوت هلال، از حساسيت خاصي برخوردار است و در فرض احتمال موافقت و علم به مخالفت حكم حاكم با واقع و نفس‌الامر، مورد بحث قرار مي‌گيرد. از اين‌رو ضرورت بررسي اين موضوع در گروه فقه و حقوق پژوهشكده حج و زيارت احساس شد.
كتاب «حكم حكومتي در حج: ...» از یک مقدمه و سه فصل تشکیل یافته است. عناوین این فصل‌ها عبارت‌اند از: كليات و مفاهيم، اعتبار حكم در صورت احتمال موافقت آن با واقع و اعتبار حكم در صورت علم به مخالفت با واقع گردآوري شده است.
بخش اول از فصل‌هاي مفاهيم، به گفتارهايی درباره بررسي مفاهیم لغوي و اصطلاحي حكم، حاكم، مخالف، حج، اجزا، تقيه و امارت حج می‌پردازد و فصل كليات، گفتارهاي امارت و زعامت حجاج، پيشينه حكم حاكم مخالف در تعيين روز عيد، تبيين اصل لفظي و عملي در تمسك به حكم حاكم مخالف، بررسي تقيه مداراتي و جريان آن در موضوعات و بررسي فقهي ابعاد حكم حاكم شيعي به ثبوت هلال را در خود جاي داده است.
درباره مفهوم اصطلاحي تقيه در اين كتاب مي‌خوانيم: «شيخ مفيد در تعريف آن نوشته است: تقيه كتمان حق و مخفي نگه‌داشتن اعتقاد و پنهان‌كاري و ترك آشكارسازي در برابر مخالفين در چيزهايي است كه ضرر ديني يا دنيوي در پي دارد. شيخ انصاري نيز در تعريف آن نوشته است: تقيه حفظ كردن خود از ضرر غير به واسطه موافقت و همراهي در گفته‌ها و افعال كسي است كه مخالف حق مي‌باشد.»
بخش دوم از فصل‌هاي «تبيين حكم تكليفي (وجوب يا عدم وجوب متابعت)» و «تبيين حكم وضعي (صحت يا عدم صحت)» تشکیل یافته است.
در اين بخش اقوال فقها در رابطه با «وجوب متابعت حكم تكليفي در اعتبار حكم در صورت احتمال موافقت آن با واقع»، آمده و به عنوان نمونه نوشته شده است: «حكم تكليفي متابعت و همراهي با حكم حاكم مخالف در امور حج، در صورت احتمال موافقت آن با واقع، مورد توجه برخي فقها قرار گرفته است. در اين ميان برخي معتقدند تبعيت از حكم حاكم مخالف، واجب تكليفي است چنان‌كه محقق اصفهاني نوشته است: از جمله مواردي كه ادله تقيه در آن جريان دارد اين است كه مخالفان اعتقاد دارند كه امروز مثلا، روز عرفه است، پس واجب است در آن روز وقوف شود، چرا كه اين مسئله به امري مذهبي برمي‌گردد كه آن همان حكم حاكم به ثبوت هلال مي‌باشد و مقتضاي آن، اين است كه آن روز، روز نهم ذي‌حجه باشد.»
در بخش سوم فصل‌هاي «تبيين حكم تكليفي (وجوب يا عدم وجوب متابعت) و «تبيين حكم وضعي (صحت يا عدم صحت)» مورد بررسي قرار گرفته است.
آرای قایلان به صحت تبيين حكم وضعي در اعتبار حكم در صورت علم به مخالفت با واقع، در اين كتاب اين‌گونه آمده است: «برخي از فقها معتقدند كه در صورت علم به مخالفت حكم حاكمِ مخالف با واقع و نفس‌الامر، انجام اعمال حج مطابق با حكم آنان مجزي و صحيح است. محقق داماد در اين راستا نوشته است: اقوي اين است كه در شريعت مقدس اسلام تبعيت از حكم مخالفان و عمل كردن طبق حكم آنان جايز، بلكه واجب است و نيازي به اعاده و قضاي آن عمل نيست.»
كتاب «حكم حكومتي در حج: پژوهشي فقهي پيرامون اعتبار حكم مخالف در امور حج» نوشته حجج اسلام مهدي درگاهي و رضا عندليبي از سوي نشر مشعر در ۲۱۲ صفحه با قطع وزيري و شمارگان ۳۰۰۰ نسخه با بهای ۶۰۰۰ تومان منتشر شده است.
نظر شما