به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) بیست ‎و دومین نشست علمی کتابخانه عمومی حسینه ارشاد با موضوع «آسیب‎شناسی کتاب‎های علمی و ترویجی» به مناسبت هفته کتاب و کتا‎بخوانی، 29 آبان‌ماه با حضور مهدی زارع، نویسنده و پژوهشگر پژوهشگاه زلزله، فائزه نعمتی، مجری برنامه کارنامه شبکه چهارم سیما، عرفان خسروی، دبیر علمی مجله دانستنی‎ها و بهرام معلمی، ویراستار پیشکسوت مرکز نشر دانشگاهی در کتابخانه حسینیه ارشاد برگزار شد.
 
ترویج علم از طریق تلویزیون

فائزه نعمتی در این نشست با ارائه شرح کوتاهی از فعالیت‎های خود در سیمای جمهوری اسلامی، توضیح داد: از سال 86 در تلویزیون شروع به کار کردم و دو سال نیز در مرکز آموزشی سینما فعالیت داشتم و تمرکز من روی فعالیت‎های ترویج علم در تلویزیون بود. همیشه به این فکر می‎کردم که چگونه می‎توانیم ترویج علم را از طریق تلویزیون انجام دهیم. با تحقیقاتی که انجام شد به این مورد دست پیدا کردیم که با وضعیت جامعه امروز چگونه می‎توانیم از طریق تلویزیون مردم را به پدیده‎های علمی علاقه‎مند کنیم.
 
تأسیس شبکه‎های تخصصی با موضوع علم در دنیا

مجری برنامه کارنامه در ادامه به تاریخ برنامه‎های علمی در آمریکا اشاره کرد و افزود: متخصصان علم رسانه می‎گویند که با تماشای تلویزیون باید یک تغییر نگرش در افراد ایجاد شود و دیگر آنکه درک پدیده‎های مختلف جهان باید از طریق تلویزیون صورت گیرد. تاریخ برنامه‎نویسی علمی در تلویزیون نخستین‌بار به برنامه انگلیسی در سال 1948 باز می‎گردد و نام آن انجمن علمی مخترعان بود؛ این برنامه‎ها در رکود علمی دنیا ساخته شده بود. برنامه دیگری در سال 1953 با نام science review ساخته شد. در واقع نخستین برنامه ‏های علمی در دنیا از طریق تلویزیون ساخته شده است.
 
وی گفت: سال 1345 تلویزیون ملی ایران شروع به کار کرد. سال 1347 برنامه دانش، نخستین برنامه‎ای بود که با عنوان برنامه علمی به‌ویژه در ارتباط با کامپیوتر شروع به کار کرد. سال 1350 نیز برنامه رهاورد نخستین برنامه علمی در تلویزیون رنگی بود.
 
شبه‌علم و پرداختن به حاشیه‎ها

نعمتی در ادامه اظهار کرد: یکی از مشکلات در تلویزیون ایران، پرداختن و رفتن به حاشیه‎هاست و این، شبه‌علم نام دارد. مشکل دیگر به ساعت پخش نامناسب این برنامه‎ها برمی‌گردد. دیگر آن‌که مدیران تلویزیونی تصور می‎کنند پرداختن به سریال و فیلم مهم‎تر است و بسیاری از برنامه‎سازان علمی معتقدند اگر علم را در زندگی مردم به نمایش درآوریم، آنها به برنامه‎های علمی علاقه‎مند خواهند شد.
 
مجری برنامه کارنامه افزود: در بخش‎های فرهنگی به‌صورت جزیره‎ای عمل می‎کنیم. صدا و سیما، معاونت فرهنگی و سایر بخش‎های فرهنگی در کشور هر کدام شخصی فعالیت می‌کنند ولی اگر به‌صورت ژورنالیسم علمی حرکت کنیم، می‎توانیم به موفقیت برسیم.

مراحل تولید یک محصول فرهنگی، علمی و ترویجی
عرفان خسروی، دبیر علمی مجله دانستنی‎ها در ادامه این نشست علمی در مورد مراحل تولید یک محصول فرهنگی، علمی و ترویجی در کشور گفت: انتخاب موضوع کتاب، انتخاب منبع، گزینش همکاران، عقد قرارداد، نگارش و ترجمه، گرافیک و صفحه‎بندی، ویرایش ادبی و محتوایی و نظارت مراحل اصلی تولید یک کتاب را شامل می‌شوند.
 
وی درباره مشکلات موجود در زمینه ترجمه کتاب‎ها و مقالات عنوان کرد: ترجمه‎های برخی از کتاب‌ها و مقالات چندان مناسب نیست. افرادی که کتاب‎ها را ترجمه می‎کنند، گویا تخصص لازم و تسلط کافی برای ترجمه ندارند.
 
دبیر علمی مجله دانستنی‎ها افزود: از تبعات ترجمه‎های علمی نامناسب در کشور این است که ترجمه‌ها در سطح بسیار پایینی ارائه شوند. البته برخی از خطاهایی که در ترجمه‎ها وجود دارد ناشی از سلیقه و اشکالات ویراستاری است. در این چرخه علاوه بر مترجم و ویراستار، ناشران را هم مقصر می‎دانم؛ وضعیت نابهنجاری در حوزه نشر و روزنامه‎نگاری به‌وجود آمده و کلمه‎ها ابزار نویسنده شده‎اند.
 
بحران در صنعت نشر کشور

بهرام معلمی، ویراستار پیشکسوت مرکز نشر دانشگاهی در نشست «آسیب‎شناسی کتاب‎های علمی و ترویجی» گفت: صنعت نشر سراسر با بحران روبه‌رو است؛ صنعتی که هیچ روزنه‎ای در آن دیده نمی‎شود و هر روز افول بیشتری را در آن مشاهده می‎کنیم. در حالی‌که چهار میلیون نفر دانشجو در کشور وجود دارد، شمارگان کتاب‎ها 500 نسخه است. شاید بیشتر مشکلات کتاب‎های علمی، قرار گرفتن در سایه کتاب‎های کمک‌آموزشی باشد.
 
وی ادامه داد: کتاب‎های کمک‌آموزشی، پر از غلط و بدآموزی، در حال چاپ است؛ در واقع کتاب‎های ضدعلم در حال چاپ هستند. کتاب به عنوان کالای لوکس از سبد خرید خانوارها خارج شده و دنیای کسب و کار ناشران امروزه طولانی‎ترین خواب خود را تجربه می‎کند، بنابراین ناشران کتابی در بخش علم و فناوری چاپ نمی‎کنند.
 
کنکور یکی از علت‎های نخواندن کتاب‌هاي علمی

معلمی در ادامه به کنکور به‌عنوان یکی از دلایل کتاب نخواندن اشاره کرد و توضیح داد: مخاطبان از اول دبیرستان تنها به کنکور می‎اندیشند، بنابراین هنگامی‌که از سد کنکور می‎گذرند، تمام کتاب‎ها را کنار می‎گذارند، چون کنکور و خواندن کتاب‎های درسی و کمک‌آموزشی و تست آنها را خسته و متنفر می‎کند. در دانشگاه نیز دانشجویان تنها به خواندن جزوات درسی خود اکتفا می‎کنند، در نتیجه همه دانش‎آموزان و دانشجویان از حوزه کتاب‎های علمی بیرون می‎آیند.
 
ویراستار پیشکسوت مرکز نشر دانشگاهی عنوان کرد: در نتایج نظرسنجی‎های popular science به این موارد اشاره شده که بیشتر مخاطبان کتاب‌های علمی در دورافتاده‎ترین شهرها هستند، هر چه شهرها بزرگ‎تر شوند، شمارگان این کتاب‎ها و مخاطبان آنها کمتر می‎شود. بیشترین افراد کتاب‎نخوان در بین معلمان مدارس، سپس جامعه پزشکی و پس از آن دانشجویان هستند؛ این مخاطبان در بین کتابخوان‎ها غایب هستند.
 
هیچ چیز جای کتاب را پُر نخواهد کرد

وی ادامه داد: امروزه در بین اقشار تحصیل‌کرده، مهندسان کشور بیشتر کتاب می‎خوانند. اگر بخواهیم قوی‎ترین و مؤثرترین عامل کتاب نخواندن را در جامعه معرفی کنیم، قطعاً کنکور خواهد بود. برخی می‎گویند اینترنت رقیب کتاب است، اما در آمریکا پس از آمدن اینترنت، شمارگان کتاب‎ها 37 درصد افزایش یافت و در فرانسه و انگلستان شمارگان کتاب‎ها 67 درصد افزایش پیدا کرد؛ هیچ چیز جای کتاب را پُر نخواهد کرد.
 
معلمی گفت: یکی از خدمات نشر دانشگاهی، پایه‎گذاری زبان فارسی بود. تلاش ما این بود تا کتابی بدون غلط علمی به دست دانشجو بسپاریم.