کتاب «سکههای ایران در دوره اسلامی (از آغاز تا برآمدن سلجوقیان)» نوشته دکتر حسن رضائی باغبیدی از سوی انتشارات سمت روانه بازار کتاب شد.
این كتاب كه به بررسي سكههاي ايران در دوره اسلامي از آغاز تا برآمدن سلجوقيان ميپردازد، شامل يك مقدمه و هفده فصل است. مقدمه كتاب به معرفي مختصر دانش سكهشناسي، تاريخچه ضرب سكه و چگونگي ضرب سكه در روزگار كهن ميپردازد. پس از آن، در هر يك از فصلهاي كتاب نخست اطلاعاتي تاريخي متناسب با موضوع هر فصل داده ميشود و سپس ويژگيهاي سكههاي هر دوره بهتفصيل و با ارائه تصاوير فراوان بيان ميشود.
کتاب «سکههای ایران در دوره اسلامی (از آغاز تا برآمدن سلجوقیان)» نه تنها به معرفی و بررسی سکههای سلسلههای مهم ایرانی و اسلامی میپردازد، بلکه سکههای حاکمان محلی و حتی مدعیان حکومت و شورشیان را نیز معرفی میکند و مورد بررسی قرار میدهد.
انواع گوناگون سکههای عرب ـ ساسانی، سکههای اموی و عباسی، سکههای اسپهبدان و حاکمان عربِ طبرستان، سکههای طاهری، صفاری، سامانی، باوَندی، زیاری، آل بویه و غزنوی، و سکههای علویان طبرستان و قزوین و هَوسَم از جمله سکههایی هستند که رضائی باغبیدی به بررسی آنها پرداخته است.
سکه در طول تاريخ علاوه بر نقش اصلياش كه تسهيل داد و ستدها بوده، ابزاري تبليغاتي در دست حكومتها نيز بوده است. سكهشناسي از جمله علومي است كه ميتواند دانشمندان را در بازشناسي رويدادهاي تاريخي ياري رساند و جنبههاي مختلفي از وضعيت اجتماعي، اقتصادي، دینی، فرهنگي و هنري يك جامعه را در مقاطع مختلف تاريخي بازنماياند.
بررسي سكهها فوايدي بسيار براي دانشمندان عرصههاي گوناگون در پي خواهد داشت، عرصههايي چون تاريخ، باستانشناسي، كتيبهشناسي، زبانشناسي، فلزشناسي، متنشناسي، دینشناسی، علوم سياسي، اقتصاد و هنر. بررسي تحول تاريخي اوزان و مقياسها نيز ارتباطي تنگاتنگ با دانش سكهشناسي دارد.
باغبیدی در مقدمه کتاب نوشته است: «خوشبختانه چند سالي است كه شمار زيادي كتاب و مقاله در زمينه سكهشناسي در ايران تأليف يا ترجمه شده است. نويسندگان اين آثار ـ كه بيشتر علاقهمندانِ غيرمتخصص بودهاند ـ در حد توان كوشيدهاند تا اطلاعات خويش را در اختيار ديگران بگذارند و سهمي در پيشبرد دانش سكهشناسي در ايران داشته باشند؛ با وجود اين، تقريباً در همۀ اين آثار كاستيها و اشتباهاتي ديده ميشود كه بعضاً نابخشودني است. از دلايل بروز اين اشتباهات، ميتوان به عدم تسلط نويسندگان اين آثار به جنبههايي از دانش سكهشناسي، بهخصوص زبانشناسی، و عدم دسترسي آنان به انبوه منابع خارجي اشاره كرد. با کمال تأسف باید گفت که سكهشناسي به عنوان يك رشتۀ تخصصي و دانشگاهي جايگاهي در ايران ندارد.
تدريس تنها دو واحد درس سكهشناسي، آن هم فقط در مقطعِ كارشناسيِ رشتۀ باستانشناسي، كوششي بينتيجه است. به علاوه، در موزههاي معتبر دنيا مسئوليت بخش نگهداري مسكوكات به متخصصان سكهشناس سپرده شده و غالباً همين افراد هستند كه بيشترين كتابها و مقالهها را دربارۀ سكهشناسي، يا دستكم كاتالوگهايي جامع از سكههاي موجود در موزههايشان، منتشر ميكنند. اين در حالي است كه در ايران حتي دسترسي به انبوه سكههاي موجود در انبارهاي موزهها و تصويربرداري از آنها براي بسیاری از پژوهشگران ناممكن است. در برخي از موزهها، تنها تعداد اندكي از سكهها در معرض ديد بازديدكنندگان قرار گرفته و آن تعداد اندك نيز سكههايي معمولي هستند كه نكتۀ جديدي در آنها نهفته نيست.
از سوي ديگر، طرح تدوين «نخستين دانشنامۀ سكه» كه در تير ماه 1386 به عنوان طرحي ملي مطرح شد و قرار بود از سوي پژوهشکدۀ زبان و گویشِ سازمان میراث فرهنگی با همکاری موزۀ ملی ایران به اجرا درآيد، راه به جايي نبرد و در شهريور ماه همان سال متوقف شد. مديران و مسئولان محترم سازمان ميراث فرهنگي نیک میدانند که وظيفۀ ما تنها حفظ و نگهداري سكههاي تاريخي نيست، بلكه بايد در جهت شناسايي و شناساندن آنها نيز بكوشيم و رازهاي نهفته در آنها را بازيابيم. خوشبختانه آییننامۀ تأسیس موزههای خصوصی در تاريخ 5 مرداد 1384 از سوي هيأت محترم دولت به تصويب رسيده و تا كنون چند موزۀ خصوصيِ سكه نيز تأسيس شده است؛ با وجود اين، هنوز در كشور ما قوانين مدوني براي «مجموعهداري» ـ كه از اركان اصلي دانش سكهشناسي است ـ وجود ندارد. از سوي ديگر، هيچ مركزي در ايران متولي نظارت و ساماندهي به پژوهشهاي سكهشناختي نيست.»
چاپ نخست کتاب «سکههای ایران در دوره اسلامی (از آغاز تا برآمدن سلجوقیان)» تالیف دکتر حسن رضائی باغبیدی در 758 صفحه به بهای 40هزار تومان از سوی انتشارات سمت منتشر شده است.
نظر شما