مقدمه این کتاب به قلم علیرضا اسماعیلی، محقق حوزه تاریخ و معاون پژوهشی فرهنگستان هنر است. اسماعیلی در این مقدمه تاریخچه‌ای درباره تشکیل این آکادمی و همچنین انجمن‌های ادبی و هنری، دوران اواخر قاجاریه و اوایل پهلوی، به مخاطب ارائه داده است. مکاتبه علینقی وزیری و حسین سنجری، از چهره‌های مطرح آکادمی و اشعاری از حسینعلی ملاح در مدح علینقی وزیری از دیگر مطالب کتاب محسوب می‌شود.
زندگینامه مختصر اعضای آکادمی به همراه عکس‌هایی از آنها و همچنین نمونه تصاویری از اسناد و صورت جلسات، بخش‌های پایانی این کتاب را تشکیل می‌دهد. متن اصلی صورت جلسات این آکادمی در تملک جواد مهدویان بود که او این اسناد را برای انتشار در اختیار موسسه «متن» فرهنگستان هنر گذاشت.
مطالعه این کتاب، مخاطبان علاقه‌مند به تاریخ فرهنگی معاصر ایران را با چگونگی تشکیل نخستین فرهنگستان ادب و هنر و شیوه عضوگیری آن آشنا می‌کند.
خواندنی‌ترین متن صورت جلسات آکادمی، جلسه بیست و ششم (درج شده در صفحات 50، 51 و 52 کتاب) است. این جلسه از ساعت 7 چهارشنبه 12 بهمن 1305 به ریاست علی اکبر دهخدا آغاز شد و در ساعت «9 و ربع کم» به پایان رسید. در این جلسه این یکی از مواد اساسنامه آکادمی به این شرح تصویب شد: «تشویق از مترجمین و کوشش در ترجمه آثار مفید سایر ملل». در این جلسه همچنین با استعفای مهدی قلی خان هدایت (مخبر السلطنه) موافقت شد. یکی دیگر از برنامه‌های کاری این جلسه بررسی درخواست عضویت میرزا کریم خان طاهرزاده معمار بود.
اعضای این آکادمی در زمان حیات خود در زمره مهم‌ترین و اثرگذارترین روشنفکران عصر خود بودند. آشنا شدن با تلاش‌های این اعضا به منظور تعالی فرهنگی کشور، یکی دیگر از ویژگی‌ها یا کارکردهای این کتاب است. با انتشار این کتاب، محققانی که در حوزه‌های تاریخنگاری فرهنگ معاصر و یا زندگینامه‌نویسی شخصیت‌های اثرگذار، مشغول به فعالیت هستند، فصلی از مهم‌ترین فعالیت‌های فکری این روشنفکران را در اختیار خواهند داشت.
ایرج میرزا، علی دشتی، علی اکبر دهخدا، محمدتقی بهار، سیداحمد کسروی، سیدحسن تقی زاده، بدیع الزمان فروزانفر، علی اکبر سیاسی، سعید نفیسی، ذبیح بهروز، مجتبی مینوی، روح الله خالقی، علینقی وزیری، مهدی قلی خان هدایت (مخبر السلطنه)، غلامرضا رشید یاسمی، احمد خان‌ملک ساسانی، حسین سنجری، مرتضی قلی خان بیات (سهام السلطان)، نصرالله فلسفی، رضا کمال (شهرزاد)، حین گل گلاب، ادیب پیشاوری و یوسف اعتصامی (پدر پروین اعتصامی)، مهم‌ترین شخصیت‌های عضو آکادمی در دوره اول بودند.
همچنین نام دیگر اعضای این آکادمی نیز از این قرار بود: عبدالحسین احمدی بختیاری، حسینعلی ملاح، ابوالقاسم اعتصام زاده، محمدهاشم افسر، سیدنصرالله تقوی، ابراهیم حکیمی (حکیم الملک)، میرزامحمود دبستانی خاندانی کرمانی (درگاهی)، علی اصغر رحیم‌زاده صفوی، غلامحسین رهنما، محمد سعیدی، حسین سمیعی، کریم طاهرزاده بهزاد، میرزا سید رضاخان طباطبایی نائینی، میرزا محمدطاهر طبرسی تنکابنی، محمود عرفان شیرازی، امیر شوکت الملک علم، احمد فروتن راد، حاج میرزا محمدحسین قریب، عبدالعظیم قریب، میرزا عبدالکریم کسرایی، حیدرعلی کمالی، سلیمان میکده، میرزا حسن خان ناصر، نظام وفا، حسنعلی وزیری و سیدرضا هنری.
«نخستین فرهنگستان ایران، به روایت اسناد» با عنوان دوم «صورت جلسات آکادمی ادبیات و صنایع ظریفه» به کوشش علیرضا اسماعیلی و جواد مهدویان با شمارگان 300 نسخه، 158 صفحه و بهای هفت هزار و 500 تومان از سوی موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری (متن) فرهنگستان هنر در دسترس مخاطبان قرار گرفته است.
برای مطالعه فایل pdf صفحات نخستین این کتاب این نشانی در دسترس است.
نظر شما