هدف شما از گردآوری عکس‌های مربوط به آیت‌الله طالقانی و انتشار آنها چه بود؟
حدود دو دهه درباره شخصیت و منش مبارزاتی مرحوم طالقانی تحقیقاتی انجام دادم و از آنجایی که یکی از منابع مهم پژوهشی عکس‌ها هستند، تصاویر ناب و منتشرنشده‌ای از آیت‌الله طالقانی به دست آوردم و به دنبال فرصتی بودم تا آنها را منظم و به‌صورت یک آلبوم منتشر کنم. خوشبختانه در طول دو سال اخیر این اتفاق افتاد و این آلبوم با ۵۰۰ تصویر و کیفیت مطلوب به چاپ رسید و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت.
برای جمع‌آوری این عکس‌ها از چه کسانی کمک گرفته‌اید؟
در طول دو دهه اخیر با افراد مختلفی از یاران آیت‌الله طالقانی جلساتی را برگزار کردم تا توانستم مجموعه ای مهم از خاطره‌ها و ناگفته‌ها را گردآوری کنم که بخش‌هایی از ثمره این تلاش در نشریاتی چون ماهنامه «شاهد یاران» از نشریات معاونت فرهنگی بنیاد شهید انقلاب اسلامی شماره ۲۲ و نیز «کتاب ماه فرهنگی ـ تاریخی یادآور» ارگان موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران شماره‌های ۱۲، ۱۱، ۱۰، ۹ و نیز چند ویژه‌نامه مطبوعاتی منتشر و مورد توجه و استناد علاقه‌مندان و تاریخ‌پژوهان قرار گرفت. در خلال این گفت‌وشنودها جمع‌آوری اسناد و تصاویر مرتبط با خاطرات نیز مورد نظرم بود که تمامی آنها را در قالب کتاب «طلایه‌دار بیداری» به ترتیب تاریخ آورده‌ام.
فکر می‌کنید کتاب «طلایه‌دار بیداری» چقدر توانسته چهره واقعی آیت‌الله طالقانی را آن‌طور که باید نشان دهد؟ هدف شما از درج تاریخ در کنار عکس و به ترتیب پیش رفتن آن چه بود؟
بی‌تردید این مجموعه اگرچه «کامل» نیست اما «جامع» است، بدین معنا که از تمامی عرصه‌هایی که طالقانی در آن نقش‌آفرین بوده، جلوه‌هایی را در خویش دارد. ضمن اینکه نباید ازیاد برد که تاکنون هیچ مجموعه کاملی از تصاویر، در هیچ موضوعی منتشرنشده است. تصاویر در این مجموعه به ترتیب تاریخ چیده شده‌اند که هدف از این رویکرد همگامی بیننده با قهرمان داستان در جای جای حیات و فصول مختلف زندگی اوست.
عکس‌هایی که در این کتاب منتشرشده توسط چه کسانی گرفته‌شده است؟
این عکس‌ها توسط افراد متفاوتی گرفته‌شده و من برخی از آنها را نمی‌شناسم. عکس‌های این کتاب را با گفت‌وگوها و پیگیری‌هایی که کردم به سختی و از طریق اشخاص گوناگون به دست آوردم. البته تصاویر مربوط به آیت‌الله طالقانی طبیعتاً خیلی بیشتر از این کتاب خواهد بود ولی من در تمامی این صفحات سعی کردم همه ادوار زندگی و مبارزات مرحوم طالقانی را در عکس‌هایی که از او به یادگار مانده نشان دهم تا به‌واسطه آن جامعیت زندگی او برای افراد علاقه‌مند مشخص شود.
چه کسانی در جمع‌آوری عکس‌ها به شما کمک کردند؟
افراد بسیاری بودند که عکس‌های مربوط به آلبوم شخصی خودشان را در اختیار من قراردادند ولی در زمینه جست‌وجو برای به دست آوردن این تصاویر کسی من را همراهی نکرد و این کتاب نتیجه تلاش شخصی من است.
آیا این عکس‌ها به رایگان در اختیار شما قرار داده شد؟
بله. معمولاً صاحبان عکس‌ها آنها را به رایگان در اختیارمان قرار می‌دادند ولی برخی از آن‌هایی که مربوط به مطبوعات و خبرگزاری‌ها بود با پرداخت هزینه‌ای خریداری شد و تمام سعی من این بود که تصاویری را که تا کنون منتشرنشده بودند انتخاب کنم.
چقدر هزینه صرف خریداری این عکس‌ها کردید؟
آمار دقیقی در زمینه هزینه‌ای که برای به دست آوردن این عکس‌ها کردم در دست ندارم چرا که این کار در طول 20 سال انجام شد. به این ترتیب هزینه تصاویری هم که خریداری می‌شد متناسب با موقعیت زمانی آن دوران بود و به دلیل علاقه شخصی خودم اقدام به جمع‌آوری می‌کردم.
برای انتشار این کتاب چقدر از آرشیو شخصی خانواده آیت‌الله طالقانی استفاده کردید؟
چون چند نفر از فرزندان آیت‌الله طالقانی نسبت به در اختیار گذاشتن عکس‌های آن مرحوم به بنده بخل می‌ورزیدند و شاید حتی مایل به انتشار آنها هم نبودند، من هم زیاد متکی به آرشیو خانوادگی ایشان نبودم و برای کامل کردن این مجموعه بیشتر سراغ آرشیو شخصی دوستان و همرزمان مرحوم طالقانی می‌رفتم.
فکر می‌کنید حمایت نکردن فرزندان آیت‌الله طالقانی برای انتشار این مجموعه دلیل خاصی داشت؟
این موضوع می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد چرا که در خانواده آیت‌الله طالقانی ایده‌ها، افکار و گرایشات مختلفی وجود دارد که به واسطه آن شاید برخی از آنها علاقه‌مند به انتشار چنین مجموعه ای نباشند. به همین دلیل در طول مدت جمع‌آوری این تصاویر از میان ۱۰ فرزند مرحوم طالقانی تنها دو تن از فرزندانشان با ما همکاری کردند.
آیا در این کتاب از عکس‌های عکاسان خارجی هم استفاده‌شده است؟
بخش عمده‌ای از این عکس‌ها مربوط به عکاسان داخلی، جراید و همچنین اطرافیان مرحوم طالقانی هستند و به‌طور مشخص نمی‌توانم نام عکاس خاصی را بیان کنم. ممکن است برخی از این تصاویر مربوط به عکاسان خارجی هم باشد چرا که می‌دانم در آرشیوهای عکس عکاسان خارجی هم تصاویر با ارزشی از آیت‌الله طالقانی وجود دارد که متأسفانه برای به دست آوردن آن پیگیری لازم انجام نمی‌شود.
چرا این عکس ها را به صورت مالتی مدیا عرضه نکرده‌اید؟
چون شیوه رایج در ارائه آلبوم‌های تصویری انتشار آنها در اندازه واقعی و در قالب کتاب است. ما نیز در نظر داشتیم به همان شیوه متعارف رفتار کنیم، به همین دلیل تصمیم گرفتیم این تصاویر را در قالب یک کتاب عرضه کنیم. از آن گذشته معمولاً کسانی که کتابخانه دارند ترجیح می‌دهند این‌گونه مجموعه‌ها را در قالب کتاب و با چاپ نفیس در اختیار داشته باشند. من خودم هم جزو آن دسته هستم که ترجیح می‌دهم کتاب را ورق بزنم تا اینکه وارد فضای الکترونیکی شوم و تصاویر را در قالب مالتی مدیا ببینم.
فکر می‌کنید مخاطب این کتاب چه کسانی باشند؟ آیا فقط افرادی که صرفاً آیت‌الله طالقانی را می‌شناسند سراغ این کتاب می‌روند یا اینکه ورق زدن کتاب «طلایه‌دار بیداری» برای نسل جوان هم می‌تواند به منظور شناخت این شخصیت کارآمد باشد؟
فکر می‌کنم یک گرایش خاصی بین نسل جوان هم وجود دارد که در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی خود را نشان می‌دهند و آن این است که این قشر از جامعه هم علاقه‌مند به شناخت شخصیت و اندیشه‌های مرحوم طالقانی هستند که این کتاب می‌تواند برایشان جذاب و مفید باشد. این کتاب برای نسل قبلی هم که نوستالژی مرحوم طالقانی را در سال‌های آغازین انقلاب دفع کرده و در کمند جاذبه آن بوده‌اند خاطره‌انگیز خواهد بود.
در انتخاب این عکس‌ها از منابع کتابی خاصی استفاده کرده‌اید؟
خیلی کم. چون استفاده از منابع کتابی و عکس‌هایی که در کتاب‌ها چاپ شده‌اند کیفیت تصاویر را بسیار کم می‌کند به همین دلیل یکی از دغدغه‌های ما این بود که این عکس‌ها از نظر کیفیت، اندازه و میزان وضوح در یک سطح باشند. یکی از دلایلی هم که عکس‌ها را به صورت سیاه و سفید منتشر کردیم این بود که از نظر کیفیت به هم نزدیک باشند. بنابراین تمام سعی ما در این بود که به ندرت و در مواردی که خیلی ناگزیر بودیم از منابع کتابی استفاده کنیم.
گذشت سال‌های طولانی باعث از بین رفتن کیفیت این عکس‌ها نشده بود؟
نگهداری عکس به خودی خود هر قدر هم دارای وضوح باشد کیفیت عکس را پایین می‌آورد که این مشکل را استفاده از تکنولوژی جدید بازسازی تصاویر تا حدودی حل کرده است. عکس‌هایی که در دست افراد مختلف قرار دارند اگر در اختیار مراکز آرشیوی قرار نگیرند یا توسط خود آنها ارتقا کیفیت داده نشوند قطعاً به مرور زمان از بین خواهند رفت.
فکر می‌کنید کدام یک از کتاب‌ها با وجود گذشت سال‌ها توانسته‌اند حق مطلب را نسبت به آیت‌الله طالقانی ادا کنند؟
بدون اینکه رده فکری خاصی را در نظر گرفته باشم فکر می‌کنم در میان آثاری که درباره منش آیت‌الله طالقانی نوشته شده است دو اثر پژوهشی برجسته‌تر هستند. «طالقانی تاریخ» یکی از کتاب‌هایی بود که اوایل انقلاب توسط بهرام افراسیابی منتشر شد و صرف نظر از گرایش‌ها و رویکردهای فکری وی، مجموعه‌ای از اسناد مربوط به زندگی آیت الله طالقانی در این کتاب وجود دارد که می‌تواند خیلی مورد استفاده محققان قرار بگیرد. این اطلاعات را مجتبی طالقانی، پدر مرحوم طالقانی در آن دوره‌ای که در ایران بود و هنوز مهاجرت نکرده بودند در اختیار افراسیابی قرار داده بود. کتاب دوم مطالب مربوط به «ویژه‌نامه کتاب ماه فرهنگی تاریخی» است که خود من منتشر کردم و حدود دو سال پیش رونمایی شد. در این کتاب ده‌ها مصاحبه و صدها تصویر منتشرنشده از مرحوم طالقانی برای اولین بار منتشر شدند.
به عنوان یک نویسنده حمایت سازمان‌های مربوطه از این قشر را چگونه می‌دانید؟
متأسفانه بی‌سر و سامانی و بی‌صاحبی در عرصه‌های مختلف فرهنگ خود را نشان داده به‌طوری که انتشار مطالبی چون پژوهش‌های تاریخی، انتشار اسناد تاریخی و آثار جالبی که در این حوزه هستند عمدتاً محصول علایق شخصی نویسندگان آنها است و مورد حمایت مسئولان قرار نمی‌گیرد. عدم انتشار چنین آثاری برای نهادهای مسئول بی‌اهمیت بوده به‌طوری که گویا آنها خلق شده‌اند که تنها کار خود را انجام دهند و همین موضوع باعث می‌شود نویسندگان خود از روی علایق شخصی به حوزه‌ای خاص آثاری را در این ارتباط منتشر کنند.
نظر شما