خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)ـ همه‌ساله با نزدیک شدن به فصل بازگشایی مدارس، تعدادی از مکان‌های دولتی، بخشی از فضاهای خالی خود را به برپایی نمایشگاه‌های کوچکی با موضوع کتاب اختصاص می‌دهند. روابط عمومی این سازمان‌ها، شاید به دلیل رفع تکلیف، معمولا با تهیه یک یا چند بیلبورد و تابلوی تبلیغاتی، برپایی این نمایشگاه‌ها را به عنوان حرکتی فرهنگی معرفی کرده و همچنین حضور مخاطبان را گرامی می‌دارند. 

چندی پیش وزارت دادگستری به بهانه هفته دفاع مقدس، ورودی خود را در اختیار یکی از این نمایشگاه‌ها قرار داد. طبق معمول این حرکت‌های فرهنگی! بازدیدکنندگان از طریق تعدادی تابلوهای تبلیغاتی در همان مکان برگزاری به دیدن کتاب‌های این نمایشگاه دعوت شدند. طراحی فضای این نمایشگاه و نوع چیدمان آن به‌گونه‌ای بود که جلوه معماری ساختمان این وزارتخانه را که یکی از زیبایی‌های خیابان ولیعصر، حدفاصل میدان ولیعصر تا خیابان دمشق است، با چالش مواجه کرد. نوع چیدمان نمایشگاه به هیچ عنوان تناسبی با ورودی زیبای این ساختمان نداشت. لازم به توضیح است که در این نمایشگاه که حتی یک نسخه کتاب با موضوع حقوق ارائه نشده بود. هرچند در بیلبوردها و دیگر لوازم تبلیغات موجود در این مکان از برپایی نمایشگاه کتاب حکایت می‌کرد، اما حجم عمده کالاهای موجود در این نمایشگاه، لوازم التحریر بود. 

درباره طراحی داخلی و چیدمان کتاب‌های این نمایشگاه نیز باید اشاره کرد که کتاب‌ها در راهرویی در حدود 50 متر و در دو بخش چیده شده بودند. بخش نخست به ارائه کتاب‌های حوزه دفاع مقدس و بخش دیگر به ارائه کتاب‌های تاریخی و برخی رمان‌های پر فروش داخلی و خارجی، تعدادی کتاب‌های عامه‌پسند در موضوعات روانشناسی و آشپزی، اختصاص داشتند. گفتنی است که بی‌نظمی چیدمان این کتاب‌ها بسیار به چشم می‌آمد. به عنوان مثال مجموعه سخنرانی‌های علی شریعتی در کنار کتاب‌هایی چون «10فرمان برای ازدواج»،‌ «لحظات ناب برای عشاق»، «زندگی را شکلات کنیم» و دیگر عناوینی از این دست، قرار داشت.

بی‌نظم بودن چیدمان نمایشگاه در جای دیگری نیز بسیار به چشم می‌آمد. به‌عنوان مثال در نمایشگاه چیزی در حدود 30 عنوان کتاب نفیس، شامل بیش از 25 عنوان قرآن و مفاتیح الجنان، از نشر پیام عدالت با قیمت‌هایی از 300 تا 800 هزار تومان، درست در کنار لوازم‌التحریرها و اجناسی از این دست و روبه‌روی کتاب‌ها و اسباب‌بازی‌های کودکان و نوجوانان به مخاطبان عرضه شده بود. این چیدمان به گونه‌ای بود که نمی‌شد این بخش آثار نفیس را از لوازم التحریرها تفکیک کرد. کلیت نمایشگاه در ذهن نگارنده تداعی کننده این جمله بود: «به نام کتاب، به کام لوازم التحریر»!

هدف روابط‌عمومی‌ها انجام کار فرهنگی است
به مناسبت برپایی این نمایشگاه و بررسی اهداف برگزار کنندگان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) تصمیم گرفت با یکی از مسئولان روابط عمومی وزارت دادگستری گفت‌وگو کند، که با تمام پیگیری‌های لازم متاسفانه این امر امکان‌پذیر نشد. 

پس از ادامه با پیگیری‌ها، خبرنگار ایبنا توانست با محمد شهریاری، مسئول برگزار کننده این نمایشگاه گفت‌وگو کند. شهریاری که مدیریت فروش انتشارات شفق (ناشر کتاب‌های مذهبی، تاریخی و روانشناسی) را نیز بر عهده دارد، در پاسخ به سوال‌های خبرنگار ایبنا به نکات جالبی  درباره شیوه و هدف برگزاری این نوع از نمایشگاه‌ها اشاره کرد. 

محمد شهریاری گفت: سال‌هاست که در مناسبت‌های گوناگون روابط عمومی‌های سازمان‌ها پیشنهاد برپایی چنین نمایشگاه‌هایی را به ناشران ارائه می‌دهند تا سابقه‌ای فرهنگی برای خود ثبت کنند و نشر شفق تاکنون با بسیاری از سازمان‌های دولتی از جمله وزارت نفت و زیر مجموعه‌های آن، سازمان دریانوردی و بانک‌ها همکاری‌هایی برای برپایی این نوع از نمایشگاه‌ها داشته‌ایم.

وی در پاسخ به این سوال که «با وجود آن‌که برگزاری نمایشگاه در ورودی ساختمان مشکلات بسیاری را موجب شده، چرا از دیگر فضاهای ساختمان وزارت دادگستری برای برپایی نمایشگاه استفاده نکردید؟» گفت: اصلا به برگزاری نمایشگاه در محلی به‌جز ورودی ساختمان، فکر نکردیم، چرا که از این قسمت سال‌هاست برای برپایی نمایشگاه‌های مختلف کتاب و عکس استفاده می‌شود و ما نیز در برپایی این نمایشگاه به سنت گذشته عمل کردیم.

نمایشگاه به شرط تخفیف بالا / کیفیت ‌کتاب‌ها مهم نیست
مدیر فروش نشر شفق در ادامه اظهار کرد: در سال‌های اخیر با توجه با کِسادی آشکار بازار کتاب، ناشران، خود برای مذاکره با مسئولان روابط عمومی به سازمان‌ها مراجعه می‌کنند و برای برپایی این برنامه‌ها پیشنهاد می‌دهند. روابط عمومی‌ها هم متقابلا از ما امتیازاتی می‌خواهند که غالبا با ارائه تخفیف‌های 40 یا 50 درصدی به کارکنان آنها حل می‌شود، به این شکل که برای خرید کارکنان خود، تخفیف 40 یا 50 درصدی را شرط می‌کنند، اما سازمان‌هایی هم مانند شهرداری و زیر مجموعه‌های آن هستند که علاوه بر این تخفیف‌ها، بهای اجاره آن فضا را هم از ناشر طلب می‌کنند.

شهریاری درباره دخالت روابط عمومی‌ها در انتخاب و کیفیت کتاب‌های نمایشگاه گفت: معدود روابط عمومی‌هایی هستند که با کتاب آشنایی داشته و بدون چشمداشت مالی، تنها فقط درباره کیفیت نمایشگاه با ما صحبت می‌کنند. ما در همکاری با سازمان دریانوردی و بانک تجارت چنین تجربه‌هایی داشتیم.

20 میلیون در ماه برای اجاره یک فروشگاه در خیابان انقلاب
با وجود آن‌که ورودی ساختمان وزارت دادگستری در اختیار این نمایشگاه بود، شهریاری پیش‌بینی‌های خود درباره میزان فروش احتمالی این نمایشگاه گفت: ما نگران عدم مراجعه مخاطبان و در نتیجه عدم فروش مناسب کتاب‌ها در این نمایشگاه بودیم، چرا که کل کارکنان این وزارتخانه در یک روز خرید می‌کنند و اگر مخاطبان دیگر مراجعه نکنند، نمایشگاه از نظر مالی با شکست مواجه می‌شود، اما خوشبختانه نمایشگاه با استقبال خوبی مواجه شد.

شهریاری در پایان تاکید کرد: امروز بسیاری ناشران به برپایی چنین نمایشگاه‌هایی نیاز دارند و از مشارکت در آنها استقبال می‌کنند زیرا برای داشتن یک مغازه در خیابان انقلاب باید حداقل 20 میلیون تومان در ماه اجاره بها پرداخت کرد یا چند میلیارد برای خرید آن مغازه هزینه کرد. این نمایشگاه‌ها فرصت خوبی برای ناشرانی است که چنین پول‌هایی ندارند و می خواهند فعالیت خود را در این فضا تداوم دهند.