خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- بررسی دیدگاه‌های دکتر بهمن حاجی‌پور، رئیس مرکز نشر دانشگاهی، محمدرضا ناجیان، مدیر نشر رسا، دکتر رسول میرزایی، مشاور عالی رئیس دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی و دکتر امیرمسعود امیرمظاهری، عضو هیات علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی نشان می‌دهد که بیشتر منابع دانشگاهی، محصول کار مترجمان حوزه‌های مختلف دانشگاهی است؛ ترجمه‌هایی که از سوی برخی فعالان این حوزه به نام تالیف منتشر می‌شود. تلاش برخی استادان در انتشار کتابی که حاصل تلاش دانشجو است، از سوی برخی مصاحبه‌شوندگان (ایبنا) به‌عنوان نشانه سقوط اخلاقی در حوزه نشر دانشگاهی توصیف شده است.
فرآیند تحقیق، مقاله و کتاب، مبنایی‌ترین روش تولید کتاب است
بهمن حاجی‌پور، رئیس مرکز نشر دانشگاهی، منابع دانشگاهی را به دو دسته منابع بنیادین و منابع برگرفته از نتایج پژوهشی تقسیم کرد. وی مبنایی‌ترین شکل تولید کتاب را در فرایند تحقیق، مقاله و تولید کتاب می‌داند: «تولید کتاب نیز دارای سه مرحله تحقیق، مقاله و تولید است؛ پژوهشگر یافته‌های خود را در قالب مقاله ارائه می‌کند، رسالت کتاب بعد از انتشار مقاله معنا می‌یابد. مجموعه‌های نوین، پژوهش‌ها را در قالب کتاب به دست مخاطب می‌رسانند و در نهایت همین آثار مبنایی برای تحقیق و پژوهش می‌شوند. بنابراین فرایند تحقیق، مقاله و کتاب، مبنایی‌ترین روش تولید کتاب است.»
حاجی‌پور اما وضعیت انتشار کتاب دانشگاهی در کشور را براساس چنین فرایندی نمی‌داند، چراکه معتقد است بیشتر آثار حوزه دانشگاهی منابعی ترجمهای هستند. وی تالیفات را نیز حاصل گردآوری چند منبع ترجمهای می‌داند.
این فعال حوزه نشر، به دلیل آنچه «معین بودن نظریه‌های علمی» توصیف کرد، وضعیت محتوایی کتابهای حوزه علوم پایه را بهتر از تولید کتابهای حوزه علوم انسانی می‌داند.
متولی درستی در حوزه کتابهای دانشگاهی نداریم
حاجی‌پور، ویراستاری و به ویژه معادلسازی را، مهمترین موضوع نشر دانشگاهی دانست: «متاسفانه در این دو حوزه، دچار مشکلیم. به عبارتی دیگر با اعمال سلیقه‌های مختلف و به‌کارگیری واژه‌های متنوع، شاهد ورود ادبیات خاصی در بین دانشجویان هستیم. بنابراین به لحاظ فنی، متولی درستی در حوزه کتابهای دانشگاهی اعم از علوم پایه و علوم انسانی نداریم.»
عضو انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی در حوزه نظارت بر تولید منابع دانشگاهی، این نظارت را وظیفه حکومتی و به‌طور مستقیم متوجه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دانست. حاجی‌پور دخالت وزارت علوم در موضوع معادلسازی را با اهمیت‌تر از دیگر موضوعات حوزه تولید کتابهای دانشگاهی می‌داند.
وی همچنین با نگاهی تاریخی به بحث نظارت دولتی در حوزه نشر دانشگاهی، به ویژه بعد از انقلاب، به این موضوع اشاره می‌کند که بسیاری از ناشران این بخش، نیاز روزافزون بازار را احساس کردند و به یکباره بازار نشر با رشد شتابان ناشران دانشگاهی مواجه شد. «ناشران دانشگاهی دهه 60 که آثاری به قلم مولفان مطرح تولید می‌کردند یک نوع نظارت خودجوش و درون‌سازمانی بر آثار داشتند، با رشد جهشی ناشران در دهه 70، نظارت و کنترل به‌واسطه افزایش تقاضا کمرنگ شد.»
بیشتر کتابهای دانشگاهی ترجمهای هستند
محمدرضا ناجیان، مدیر نشر رسا نیز هم‌عقیده با دکتر حاجی‌پور بیان کرد که بیشتر کتابهای دانشگاهی ترجمهای هستند.
وی اصلی‌ترین دلیل نبود کمبود تالیف باکیفیت در حوزه دانشگاهی را، رکود علمی در دانشگاه‌ها دانست و گفت: «به‌عنوان یک ناشر، شاهدم کتاب‌هایی که به قلم دانش‌آموختگان مقطع دکترا تولید می‌شوند، از نظر کیفی سطح بسیار نازل و پایینی دارند.»
عضو انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی در یک نگاه آسیب‌شناسانه، بر سقوط اخلاقی در حوزه نشر دانشگاهی اشاره کرد و عامل آن‌را در تمایل برخی مدرسان دانشگاهی در تولید کتاب برای کسب رتبه علمی بالاتر دانست.
ناجیان، سقوط اخلاقی در حوزه نشر را با اصطلاح «به اسم دانشجو و به کام استاد» تشریح کرد: «شاهدیم که مدرسان بی‌تمایل نیستند تا نامشان در کنار دانشجویی که کتابی را منتشر کرده، درج شود؛ موضوعی که بسیار رایج است. آثاری که به‌عنوان مثال نام سه نویسنده شامل دو دانشجو و یک مدرس دارد، مطمئن باشید کار دانشجو بوده که در قالب طرحی مطالعاتی یا ترجمه صورت گرفته است.»
توجه بر حفظ ارتباط طولی و افقی محتوای آثار ترجمهای
دکتر رسول میرزایی، مشاور عالی رئیس دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، بدون اشاره مستقیم به ترجمهای بودن بیشتر منابع دانشگاهی، به آسیب‌های این روش تولید اشاره می‌کند:« وقتی بخشی از دانش از کشوری دیگر در قالب کتاب اخذ می‌شود، چندان مشخص نیست که ارتباط طولی و ارتباط افقی محتوای آن با سایر مفاهیم مشابه به‌خوبی رخ داده باشد.»
وی توجه دانشگاه‌های مطرح دنیا مانند آکسفورد را در ایجاد بخش مستقل تولید کتاب، حفظ همین ارتباط طولی و افقی می‌داند. میرزایی به‌عنوان یک نمونه داخلی، رویکرد دانشگاه پیام‌نور در تولید کتاب را ذکر کرد.
مشاور عالی رئیس دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، با تاکید بر توجه به معیار‌های آموزشی در تولید منابع دانشگاهی گفت:«یادگیری معنادار یعنی اطلاعات سازمان‌دهی شده در داخل مغز قرار گرفته و ارتباط بین مفاهیم شکل می‌گیرد. وقتی پرسش‌هایی در سطوح بالای شناختی طراحی و توانایی پاسخ فراگیران بررسی شود، می‌توان میزان درک فراگیران را ارزیابی کرد.»
سرفصل‌های درسی دانشگاهی چندان روزآمد نیستند
دکتر امیرمسعود امیرمظاهری، عضو هیات علمی گروه علوم‌اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، مصوبات شورای علالی انقلاب فرهنگی و وزارت علوم در بخش سرفصل‌های درسی را نخستین الگوی تالیف کتاب در کشور می‌داند، اما معتقد است که این سرفصل‌ها چندان روزآمد نیستند. وی گفت: «برخی از این سرفصل‌ها عمری بیش از 25 سال دارند؛ این در حالی است که ما شاهد تغییرات اجتماعی و ورود مباحث و موضوعات جدید در حوزه‌های مختلف دانشگاهی بوده‌ایم؛ به‌عبارتی دیگر سرفصل‌های موجود، فقط بخشی از نیاز‌های امروز را می‌تواند پاسخگو باشد.»
به عقیده وی، نظارت در تولید کتابهای دانشگاهی جزو وظایف اصلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. امیرمظاهری، دیدگاه دانشجو در ارزیابی منابع دانشگاهی را به دلیل گرانی کتاب و مشغله‌های زندگی یک دانشجو، چندان نزدیک به واقیعت و موثر ندانست.
متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر بهمن حاجی‌پور، رئیس مرکز نشر دانشگاهی را اینجــــــــا بخوانید.
متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر رسول میرزایی، مشاور عالی رئیس دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی را اینجـــــــــــا بخوانید.
متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار (ایبنا) با محمدرضا ناجیان، مدیر نشر رسا را اینجـــــــــــا بخوانید.
متن کامل گفت‌و‌گوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر امیرمظاهری، عضو هیات علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی را اینجـــــــــــا بخوانید.
سه‌شنبه ۱ مهر ۱۳۹۳ - ۱۰:۵۹
نظر شما