به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) این مراسم شنبه شب 29 شهریور در فضای باز موزه موسیقی ایران با حضور علی مراد خانی، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیر موزه موسیقی برگزار شد.

در ابتدای مراسم صالح رامسری ناشر کتاب و مدیر نشر معین، طی سخنانی از فعالیت‌های جدید نشر معین در انتشار آثار مکتوب بزرگان موسیقی ایران از جمله استاد فرهاد فخرالدینی و کامبیز روشن روان ابراز خرسندی کرد و کتاب حاضر را محصول بیش از 40 سال دانش و تجربه کامبیز روشن روان دانست. 

در بخش بعدی علی مراد خانی معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سخنانی کوتاه، اهمیت و ارزش این کتاب را یادآور شد و گفت: موزه موسیقی خانه موسیقیدانان ایران و میزبان همیشگی این گونه جلسات است و بسیار خرسندم که جناب روشن روان این مکان را مناسب این مراسم دیدند.
 
سخنران بعدی استاد فرهاد فخرالدینی بود که در ابتدا مختصری درباره مفهوم هارمونی سخن گفت. وی با اشاره به ذات هماهنگ و هارمونیک در هر نوعی از زیبایی توضیح داد: وقتی بشر قرار بر اجرای یک تک‌نوازی داشته است، اولین چیزی که به نظرش رسیده آن بوده که بعضی صداها را با صداهای دیگر همراه کند. 

وی در بیان ذائقه پیشا تئوریکِ نوازنده ایرانی،مثالی بیان کرد و گفت: نوازنده ایرانی مثلا برای دستگاه سه‌گاه که نت شاهد آن «سی‌کُرون» است یک واخوانی پیدا کرده که با این سی‌کرون بخواند. بعد با این «سی کرون» وارد گوشه «زابل» شده که شاهدش نت «رِ» بوده، برای آن هم یک واخوان «رِ» در نظر گرفته که در این مرحله هم نت «سی کرون» و هم «رِ» با هم می‌آمیختند، بعد وارد گوشه «مخالف» می شود و چون شاهد این گوشه نت «سُل» است، یک واخوان «سُل» هم برای آن در نظر می‌گیرد و به این ترتیب عملا یک آکورد «سی‌کرون رِ سُل» را روی نواخته‌هایی که در دستگاه سه گاه داشته، ساخته است است.

موسیقی ایرانی باید از هارمونی استقبال کند
فخرالدینی سپس به تفصیل این مثال را شرح داده و به مساله هم‌نوازی در موسیقی ایرانی رسید و از نیاز ضروری انسان به هارمونی سخن گفت و در اهمیت زیبایی‌شناختی هارمونی عنوان کرد: موسیقی به سه طرح اجرا می شود؛ موسیقی منوفونیک (تک صدایی)، هوموفونیک (یک ملودی بعلاوه یک هارمونی) و موسیقی پلی‌فونیک (دربردارنده چند ملودی). موسیقی تک صدایی مانند یک تابلو یک رنگ است اما این را هم در نظر داشته باشیم که چرا باید از رنگ های مختلف خود را محروم کرد؟

وی با اشاره به این که برخی موسیقی‌دانان ایرانی با هارمونی مخالفت می کنند، ساز تمبک را نمونه گرفت و بیان کرد: اگر منصفانه بنگریم وقتی ما ملودی‌ای را می‌شنویم و آن را با ساز تمبک اجرا می‌کنیم، آیا نمی‌شود که همان فیگورهای تمبک را با سازهای ارکستر، با رِنگ‌های بیشتر و امکانات وسیع‌تر اجرا کرد؟ چرا باید از هارمونی استقبال نکرد و آن را یک نیاز ندانست؟

این استاد موسیقی در پایان سخنانش با اشاره به هوشمندی و جدّیت کامبیز روشن‌روان از همان دوران هنرستان، عنوان کرد: نکته حائز اهمیت در این کتاب آن است که بسیار خوب تالیف شده و اوریجینال بودن مباحث، سبب شده که مطالب با آزادی بیان، بسیار سلیس و با درک درست و تسلط علمی تالیف شده‌‌اند. 

وی توضیح داد: این کتاب برای اقشار گوناگونی از خوانندگان و هنرجویان کتاب بسیار خوبی خواهد بود؛ کسانی که می‌خواهند موسیقی را شروع کنند، کسانی که می‌خواهند موسیقی را به طور جدّی ادامه دهند و همچنین برای کسانی‌ که می‌خواهند دانشی از تحولات موسیقی قرن بیستم پیدا کنند، کتاب سودمند و مفیدی است. 

در بخش‌های بعدی این نشست به ترتیب «بیژن بیژنی» خواننده و خوشنویس و «اسماعیل تهرانی» موسیقی‌دان و نوازنده برجسته سنتور در اهمیت، ارزش و بدایت این کتاب سخن گفتند. 

همچنین «نازلی بخشایش» یکی از شاگردان روشن روان که در تدوین و آماده‌سازی کتاب فعالیت مستمر داشته طی یک مقاله، شرح مفصلی از پروسه تدوین مطالب، خاطرات و دشواری‌های ده ساله این مسیر را ارائه کرد. 

شیوه‌ای سراسر متفاوت و موثر در آمودزش هارمونی
در بخش پایانی این نشست نوبت به کامبیز روشن‌روان نویسنده کتاب رسید. وی مهم‌ترین ویژگی‌های کتاب را چنین برشمرد: ویژگی‌ اول در روش آموزشی این کتاب است که به طور کامل متفاوت از تمام روشهای آموزشی داخل و خارج ایران است. این روشی است که بیش از 45 سال است که با آن آموزش داده‌ام و نتایج بسیار خوبی از آن گرفته‌ام. 

وی توضیح داد: روش مذکور به این صورت است که هارمونی را هم در حرکت عمودی آکوردها و هم به طور افقی بررسی می‌کند، یعنی هارمونی در این کتاب فقط وصل آکوردها به همدیگر نیست. بلکه وصل آکوردها در حرکت افقی خط‌ ها هم هست. 

روشن روان ادامه داد: تمرین‌های این کتاب از همان ابتدا هنرجو را مستقیما به سمت آهنگسازی می‌برد. هیچ تمرینی در این کتاب وجود ندارد که از قبل نوشته شده باشد. در این کتاب تمام آنچه که باید به عنوان آکوردها نوشته شود، توسط خود هنرجو باید کشف شده و تصمیم گرفته شود که چه آکوردی مناسب هر خط ملودی است. 

کامبیز روشن‌روان با اشاره به این نکته که این روش، خلاقیت هنرجو را از ابتدا شکل و رشد می‌دهد، افزود: بعد از یک یا دوماه هنرجویی که با این شیوه کار کرده است، مساله‌هایی را در هارمونی می‌نویسد که هیچ شباهتی با هیچ یک از روش های آموزش هارمونی نخواهند داشت.

کتاب محتوی تمام تحولات هارمونی تا قرن بیستم است
این مساله‌های هارمونی در واقع شبیه قطعات پولیفونیک موسیقی است، با همان حرکت های پیچیده‌ای که در موسیقی پولیفونیک وجود دارد که در واقع خط ها در همدیگر بافته می‌شوند و جلو می‌روند.  بعد از مدتی هنرجو خود متوجه می‌شود که هر یک از همین مساله‌های هارمونی واقعا به طور جدّی به عنوان یک اثر کوچک موسیقی قابل اجراست. 

وی ویژگی دیگر کتاب را مربوط به چیدمان متفاوت فصل‌های کتاب دانست و گفت: در این چیدمان هنرجو باید از همان ابتدا، به نت‌های زینت دسترسی پیدا کند تا بتواند ملودی‌های خوب بسازد و به قطعات قابل ارائه دست پیدا کند. 

این موسیقی‌دان ادامه داد: تقریبا 20 سالی هست که دنیای غرب هم، در آموزش هارمونی دارد به این سمت و این شیوه حرکت می‌کند. شیوه ای که به آموزش سنتی هارمونی اکتفا نکرده بلکه هنرجو را به سمت آهنگسازی سوق می‌دهد. 

روش روان در بیان ویژگی دیگر کتاب عنوان کرد: این کتاب هارمونی را از ابتدای شکل‌گیری آن تا ورود موسیقی آتونال بررسی و تشریح می‌کند. عمده کتابهای هارمونی که در ایران ترجمه شده‌اند، تا هارمونی قرن نوزدهم پیش می‌آیند و تمام می‌شوند و در نتیجه، تحولات هارمونی در قرن بیستم را در مباحث آنها نمی توانیم یافت. این در حالی است که بیشترین تحولات هارمونی از نیمه قرن نوزده تا ورود به موسیقی آتونال در قرن بیستم است اما در این کتاب به جرات می‌توانم بگویم که تمام تحولات و اتفاقات صورت گرفته و تمام روش های ساخت هارمونی آورده شده و خواننده می‌تواند تمام تحولات موسیقی قرن بیستم را در این کتاب پیدا کند. 

روشن روان در پایان سخنانش با اشاره به سادگی و روان بودن مطالب کتاب تاکید کرد: بنابراین خواننده این کتاب را به راحتی و بدون هیچ مشکلی و بدون این که احساس نیازی به خواندن منبع دیگری کند، می‌تواند وارد هارمونی قرن بیستم شود. 

این برنامه با اجرای موسیقی همراه بود و حاضران مخاطب تک نوازی سنتور توسط انوش جهان‌شاهی و گروه‌نوازی سوسن اصلانی (سنتور)، محمود باقری ( آواز) و فاطمه سید محمود (تمبک)بودند.

کتاب «هارمونی جامع موسیقی» بهار امسال از سوی نشر معین روانه بازار شده و طراحی جلد آن را ترنم حسن‌ژور و خوشنویسی عنوان کتاب را بیژن بیژنی بر عهده داشته اند. 

معرفی مفصل کتاب را اینجا بخوانید.