به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- نشست «اشتراکات فرهنگی ایران و عراق» با حضور سیدصادق حسینی اشکوری،‌ رییس مجمع ذخایر اسلامی، سیدجعفر حجت کشفی، رئیس کارگاه هنری آستانه حضرت فاطمه معصومه (س) ، دکتر علی حیدری یساولی، مدرس دانشگاه در رشته فلسفه و سیدرضا باقریان، پژوهشگر و کتابشناس آثار کهن دوشنبه (31 شهریورماه) در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.

در این مراسم، سیدصادق حسینی اشکوری توضیحات خود را به نخستین همایش ایران و عراق اختصاص داد و گفت: این همایش با رویکرد‌های مختلف از جمله فرهنگ، زبان، ادیان، عرفان و فلسفه در اسفندماه امسال (روزهای 13 تا 16 اسفند) در شهرهای تهران، قم و اصفهان برگزار می‌شود که مراسم افتتاحیه آن چهارشنبه (13 اسفند) در تهران و مراسم اختتامیه آن (16 اسفندماه) در اصفهان خواهد بود. در اواخر فروردین سال آینده هم جلسه‌ای در عراق به زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی و پنل ویژه‌ای به زبان کردی برگزار خواهد شد و در سایتی که به این منظور طراحی شده، آخرین اخبار مربوط به همایش، نحوه وصول مقالات، نظرات، انتقادات و اطلاع رسانی‌های لازم پوشش داده می‌شود. 

خانه کتاب در اطلاع‌رسانی همایش ایران و عراق همکاری کند

رئیس مجمع ذخایر اسلامی در ادامه به محورهای کلی همایش ایران و عراق اشاره کرد و گفت: این محورها تقریباً شبیه به محورهایی است که در همایش اشتراکات فرهنگی ایران و هند برگزار شده بود و مشتمل بر موضوعاتی چون مطالعات ادیان، فلسفه و عرفان، مطالعات ادبی و زبان‌شناسی، مطالعات باستان‌شناختی، مطالعات نسخه‌شناسی، مطالعات هنری و نمایشی، معماری، علوم و فنون و پزشکی است که هر یک از آنها زیرشاخه‌هایی را در خود می‌پروراند.


اشکوری در توضیحات دیگری درباره این همایش گفت: فراخوان نخستین همایش ایران و عراق عملاً از یک ماه پیش شروع شده و تمام همت ما این بوده که در دانشگاه‌های داخلی ایران و حوزه‌های علمیه هماهنگی‌ها و اطلاع‌رسانی‌‌های لازم انجام شود. 

وی افزود: یکی از اشکالاتی که بر ما در رابطه با این همایش وارد می‌کنند این است که چرا موضوعات این همایش به این اندازه گسترده است اما در جواب باید گفت که از زاویه دید ما این همایش بر موضوع محوری «میراث مشترک» می‌چرخد اما هنوز در ایران در هیچ یک از حوزه‌های گفته شده کار منسجمی انجام نشده است و این همایش تنها «شروعی» برای شناسایی کارهایی است که انجام شده تا خلأهایی که در این زمینه وجود دارد پر شود.

اشکوری ادامه داد: از نتایج اولیه این همایش این بوده است که بخشی از کارهای علمی آن واسپاری شده و در حال انجام آن در آینده هستیم؛ کما اینکه بخش «ادبیات» این همایش به دانشگاه یزد و بخش «باستان‌شناسی» آن به دانشگاه بوعلی همدان سپرده شده است و درباره بخش‌های دیگر آن در حال مذاکره با دیگر دانشگاه‌ها و نهادهای علمی هستیم.

وی به یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های این همایش اشاره کرد و گفت: علاوه بر فوایدی که هر همایشی به طور ذاتی دارد «حفظ میراث مشترک ایران و عراق» برای ما از مهم‌ترین انگیزه‌هاست. به طوری‌که ما هر روز شاهد از بین رفتن ظرفیت‌های بسیاری (از میراث مشترک) در عراق هستیم که به هیچ وجه قابل جبران نیست و تقاضای من از خانه کتاب این است که تا آخر همایش در بحث اطلاع‌رسانی با ما همکاری‌های لازم را داشته باشند تا نتیجه‌ای که مدنظر ماست عاید شود.

توصیف سرزمین‌های ایران و عراق در سده‌های نخستین اسلامی

دکتر علی حیدری یساولی، استاد دانشگاه تهران نیز در ادامه این مراسم به ایراد سخنرانی درباره میراث مشترک ایران و عراق پرداخت و گفت: عراق امروز، عراق بغداد یادآور جشن‌ها، نیایش‌ها و توجهات به آسمان نیست، عراق امروز، عراق دیروز نیست، چرا که بسیاری از آثار و مواریث گذشتگان از بین رفته و رو به نابودی است. از این رو، چنانکه حجت‌الاسلام کشفی هم بیان کرده‌اند حفظ مواریث از اوجب واجبات است.

وی درباره حفظ مواریث گذشتگان ادامه داد: اگر به گذشته برگردیم، می‌بینیم که قوم مغول زمانی‌که به ایران حمله کرد، این دولت‌ها نبودند که در مقابل مغولان ایستادند و این ملت و مردم ایران بودند که این قوم را رام کردند، در خود پروراندند و بعد به خدمت گرفتند. از این رو، ما نباید توقع داشته باشیم که دولت‌ها در برابر این تخریب‌ها مقاومت نشان بدهند و کاری که حجت‌الاسلام اشکوری در ارایه این همایش انجام می‌دهد، نمونه همان همت‌های مردم پارسا و نیک‌صفت گذشته است. 

یساولی ادامه داد: طبق کتب تواریخ در سده‌های نخستین اسلامی مانند کتاب‌های «یعقوبی» و «یاقوت حموی»، ایران و عراق دو سرزمین جدا از هم نبودند و ایران و عراق جزیی از هم و یکپارچه بودند.

وی تصریح کرد: در اینجا مایلم سه نکته مهم را بیان کنم، اول آنکه بیشتر دانشمندان، فلاسفه، حکما و متکلمینی که در مدارس بغداد و شهرهای نزدیک آن (مخصوصا مدائن) در حوزه‌هایی چون نحله‌های کلامی، فلسفه، علم و ادیان تحصیل می‌کردند،‌ ایرانی بودند. نکته دوم مسیر ارتباطی ظاهری تاریخی و جغرافیایی بین این دو کشور است به این معنا که عضدالدوله دیلمی که در سال‌های درازی خلافت بغداد را تحت سیطره خود قرار داد و شیراز تحت حاکمیت او بود به واسطه وزیر خود مسیری را بین شیراز تا بغداد که نشانه‌های آن تا به امروز هم باقی است ایجاد کرد و این نشان‌دهنده عمق ارتباط دو کشور ایران و عراق در گذشته‌های دور است.

وی با اشاره به پیشِ رو بودن همایش ایران و عراق ادامه داد: عراق و ایران با همه پیشینه خود به نقطه امروز رسیدند، تمام این فراز و نشیب‌ها در تاریخ ثبت شده است و چیزی که مورخان باید ثبت می‌کردند، انجام شده اما هویت این‌گونه نشست‌ها باید نگاه به آینده باشد تا اشتباهات گذشته تکرار نشوند، نزدیکی‌ها بیشتر شود و وجوه مشترک مختلف بین این دو ملت و دولت تقویت و معرفی شود. کما اینکه در فرمایشات اخیر دکتر حسن روحانی،‌ رییس جمهوری ایران مبنی بر اینکه ایران می‌‌خواهد خود را به جهان معرفی کند، این همایش هم می‌تواند یکی از مصادیق فرمایش روحانی باشد.

ایوان مدائن، نشانه‌ای از تمدن اسلامی 

در ادامه این نشست حجت‌الاسلام کشفی به میراث مشترک ایران و عراق اشاره کرد و گفت: این میراث به قدری متنوع و گوناگون است که برشمردن آن سهل و آسان نیست و هریک از این مقوله‌های مختلف تاریخی، فرهنگی، هنری و امثال آن به قدری زیرمجموعه‌های زیاد و گسترده‌ای دارد که حتی شرح اسمی و تعریف کوتاهی از آنها، خود کتاب‌های پرحجمی خواهند شد. 

وی ادامه داد: اما موضوعی که مایلم در این نشست به آن اشاره کنم مساله «ایوان مدائن» و اهمیت آن است. اثری که در کنار بغداد وجود دارد و در طول تاریخ صدمات زیادی را به خود دیده است. این بنا چه قبل از اسلام و چه بعد از آن از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است کما اینکه حتی بعد از فتح اسلام، به عنوان نشانه‌ای از تمدن اسلامی مورد توجه قرار گرفت و در روایتی هم که از امام علی (ع) در آن زمان درباره این بنا نقل شده، اهمیت آن افزون می‌شود. چنانکه گفته شده مولا امیرالمومنین در بازگشت از نهروان وارد مدائن شدند و بعد از آنکه جمعی از مردم آنجا به خدمت حضرت آمدند، ایشان وارد طاق کسری شدند و نمازی در آنجا گذاردند و از آنجا بود که سنت نماز گذاردن در طاق کسری در بین مسلمانان مرسوم شد. این نشان‌دهنده سیره اهل بیت مبنی بر حفظ آثار مختلف گذشتگان است. 

وی ادامه داد: توجه پیشوای معصومان به حفظ مواریث تاریخی و به دنبال آن، وظیفه دینی حفظ و حراست آنها بر مسلمانان نکاتی مهم و قابل توجه هستند که باید در نظر داشت.
 
دانستن زبان عربی ارتباط با آثار گذشتگان و شعراست

سیدرضا باقریان، پژوهشگر و کتابشناس آثار کهن آخرین سخنران این نشست بود و سخنان خود را اینگونه ایراد کرد: تاریخ مشترک ایران و عراق به قدری زیاد است که ما نمی‌توانیم با وجود مرزهای جغرافیایی و زبان متفاوت، این جدایی‌ها را بپذیریم. ما با داشتن گذشته مشترک چندین هزار ساله با عراق در تمام شئونات زندگی‌مان دارای اشتراکات فراوانی هستیم.

وی ادامه داد: اگر ادبیات فارسی را در نظر بگیریم می‌بینیم که ما تا با زبان عربی آشنا نباشیم نمی‌‌توانیم با ادبیات و شاعران گذشته خود ارتباط برقرار کنیم، چنانکه در بسیاری از آنها آیات و احادیث آمیخته شده است. ما در روزگاری قرار گرفتیم که همه ساز جدایی ایران و اعراب می‌زنند اما در واقع این ساز جدایی زدن‌ها به ضرر خودمان است. اگر ما این جدایی‌ها را برای خود قائل شویم، نمی‌توانیم با آثار پیشینیان خود ارتباط برقرار کنیم. از این رو باید به دنبال اشتراکات باشیم و نه افتراقات.

این پژوهشگر آثار کهن در پایان سخنان خود پیشنهادی برای بهتر برگزار شدن این همایش ارایه داد و گفت: باید بانک اطلاعاتی فعال‌تری برای این همایش تشکیل شود تا نسل‌های بعدی ما بدانند که چقدر اشتراکات ما متاثر از زبان عربی بوده و این آگاهی‌رسانی‌ها نه تنها در ایران بلکه در عراق هم لازم است.