موسی بیدج، شاعر، نویسنده و مترجم درباره ویژگی‌های ترجمه آثار جنگ به خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) گفت: گام اول در ترجمه این است که فرد نام «مترجم» به خود بگیرد و گام دوم این‌که مشخص کند در کدام یک از گونه‌های ادبی، هنری، علمی، اقتصادی و... می‌تواند اثری ترجمه کند. ادبیات جنگ در ژانر ادبی است و بخشی از ادبیات محسوب می‌شود. بنابر این، هر مترجم حوزه ادبی، می‌تواند آثار این حوزه را ترجمه کند و به یقین کسی که تخصص او ترجمه آثار پزشکی است نمی‌تواند چنین آثاری را ترجمه کند.

خالق «آسمان زعفرانی» در پاسخ به این سوال که آیا مترجم آثار دفاع مقدس باید ویژگی خاصی داشته باشد؟ گفت: بله. تا حدودی این حرف صحیح است. دفاع مقدس برای ما دارای نکته‌ها و ظرایفی است که اگر مترجمی با آن‌ها آشنا نباشد، ممکن است نتواند برگردان درستی به زبان دیگر انجام دهد. به طور کل، از ویژگی مترجم حوزه ادب این است که با فرهنگ کشور مبدا آشنا باشد. بنابر این، اگر مترجم آثار دفاع مقدس با مفاهیمی چون «سنگر»، «کمین»، «شهادت» و... آشنا نباشد، نمی‌تواند برگردان مطلوبی داشته باشد.

وی با اشاره به آشنا بودن برخی از مفاهیم حوزه دفاع مقدس برای جهان عرب، افزود: اما درک چنین مفاهیمی ممکن است برای مخاطب غربی آسان نباشد. برای مثال آن‌ها درکی از مفهوم «شهادت» ندارند و از آن به عنوان «کشته» یا «قهرمان ملی» یاد می‌کنند.

بیدج در پاسخ به این سوال که آثار دفاع مقدس باید چه ویژگی‌هایی برای ترجمه به زبان دیگر داشته باشند؟ توضیح داد: به طور کلی، ادبیات دفاع مقدس و جنگ قابلیت ترجمه دارند اما با این شرط که در لحظه متولد نشده و دارای پشتوانه ادبی باشند. آثاری که در لحظه خلق می‌شوند، به دلیل خالی بودن از زیبایی‌های ادبی، مصرف زمانی کمتری دارد. این آثار را نمی‌توان تعمیم داد و جهانی کرد.

مترجم «عشق به من می‌گوید» در این‌باره افزود: برخی آثار عمیق ادبیات دفاع مقدس که در جامعه رسوب پیدا کرده‌اند، می‌توانند برای ترجمه مناسب باشند اما متاسفانه برخی از آثار این حوزه هستند که هنوز از نظر ادبی مورد تایید مردم جامعه خودمان هم نیستند، چه برسد به آن‌که قابلیت ترجمه به زبان‌های دیگر را داشته باشند!

بیدج، توجه به بُعد انسانی را از دیگر ویژگی‌هایی دانست که اثر انتخاب شده برای ترجمه باید دارا باشد و ادامه داد: اگر از جنگ سخن می‌گوییم، برای مدح آن نیست؛ برای گفتن از نازیبایی‌های آن است و قصد ارایه  ادبیاتی را داریم که به بازدارندگی این پدیده مذموم بیانجامد.

وی درباره ویژگی خاص آثاری که به زبان عربی ترجمه می‌شوند نیز توضیح داد: در ترجمه آثار به زبان عربی باید توجه داشت که صدام علیه ملت ما و ملت عراق اقدام کرد. از سویی مردم ما را به کشتن داد و از سوی دیگر، اگر فردی عراقی حاضر به جنگیدن نبود، کشته می‌شد. صدام در تبلیغات عرب علیه عجم خود را نگهبان دروازه شرق معرفی کرده بود. درست است که اکنون رنگ فریب‌آمیز این تبلیغات از بین رفته است، اما عده‌ای از اعراب هنوز هم به همین شیوه می‌اندیشند.

نگارنده و مترجم «مقاومت و پایداری در شعر عرب؛ از آغاز تا امروز» ادامه داد: بنابر این، ممکن است آثاری که فقط از دلاوری، قهرمانی و مقاومت مردم خودمان سخن بگویند در جامعه عرب‌زبان مخاطب نداشته باشند. این نوع ادبیات شاید در روزگار جنگ کاربردی داشته باشند، اما در روزگار صلح و تعقل، ادبیاتی مانا خواهد بود که انسانی باشد.