نوستالژی کتاب‌های کاغذی
من در نتیجه 40 سال کتاب‌خواندن، سلیقه و ذائقه خاصی نسبت به کتاب پیدا کرده‌ام. مثلا دوست دارم کتاب‌هایم تا نخورده، تمیز و نو باشند اما از طرف دیگر، دوست دارم وقتی کتاب را می‌خوانم، نکات جالب و مفید آن را به نوعی از آن خود کنم. پیشترها که کتاب‌ها الکترونیکی نبودند، یا همین حالا که متن الکترونیکی پاره‌ای کتاب‌ها را ندارم، با مداد و خط‌کش زیر آن عبارت‌ها خط می‌کشم یا در حاشیه سفید صفحه کتاب یادداشت می‌نویسم.
گاهی هم عبارت‌هایی از این کتاب‌ها را در دفترچه مخصوص مطالعه‌ام می‌نویسم. این کار برایم دوست‌داشتنی است اما اکنون به این نتیجه رسیده‌ام که نه تنها کار دشواری است، شاید چندان هم برایم سودمند نباشد. این کار وقت زیادی می‌گیرد، خسته‌کننده است و در نهایت نیز یادداشت‌ها یا متن‌های خط‌کشی‌شده به ندرت به کارم آمده‌اند.
عدالت، برابری و کتاب الکترونیکی
کتاب الکترونیکی به عدالت و برابری بیشتر در جامعه کمک می‌کند. وقتی می‌توان متن‌های مجازی و کتاب‌های الکترونیکی را ارزان یا رایگان به دست آورد، همه افراد از جمله گروه‌های فقیر نیز در دسترسی کافی به دنیای کتاب خواهند داشت.
امروزه در پرتو دیدگاه پیر بوردیو، جامعه‌شناس فقید، در زمینه نقش انواع و میزان سرمایه فرهنگی در نابرابری‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی می‌توان از نقش کتاب‌های الکترونیکی در ایجاد عدالت سخن گفت. ما می‌دانیم که بخش مهمی از نابرابری‌ها ناشی از ناتوانی یا کم‌توانی در دسترسی به انواع سرمایه‌های فرهنگی است. امروزه افراد کم‌درآمد مسلماً نمی‌توانند مانند ثروتمندان خودروی گران‌قیمت، یا خانه‌ای در بالای شهر داشته باشند، اما می‌توانند مانند ثروتمندان کتابخانه بزرگی از کتاب‌های الکترونیکی در رایانه شخصی خودشان یا محل کارشان بسازند. بنابراین، کتاب‌های الکترونیکی را می‌توان نوعی انقلاب در عدالت فرهنگی دانست؛ انقلابی که از طریق آن، حداقل کتاب‌ها دیگر سهم کمتری در تولید یا بازتولید نابرابری دارند.
عدالت جنسیتی و کتاب‌های الکترونیکی
با ورود کتاب‌های الکترونیکی نوعی «عدالت جغرافیایی» نیز ایجاد شده است. من تا 20 سالگی در روستایی در «فراهان» زندگی کرده‌ام. آن روزگار که من در روستا بودم، دسترسی به کتاب آرزویی بزرگ بود. به خاطر دارم سالی چند نوبت همراه پدرم به اراک می‌آمدم و هر بار دو یا سه کتاب می‌خریدم. تمام سرگرمی من تا دیدار بعدی‌ام از اراک، همین چند کتاب بودند. اکنون «مصلح آباد» زادگاه من، از طریق اینترنت به همه کتابخانه‌ها و کتابفروشی‌های جهان متصل است.
یعنی هم‌ولایتی‌های من اکنون می‌توانند در صورت تمایل هر کتابی را که دوست دارند، به آسانی تهیه کنند. می‌خواهم بگویم کتاب‌های الکترونیکی به کمک اینترنت باعث کاهش نابرابری شهر و روستا شده‌اند.
آزادی بیان در کتاب‌های الکترونیکی
الکترونیکی‌شدن کتاب، علاوه بر عدالت، در گسترش آزادی نیز تاثیرگذار بوده است. کتاب‌های الکترونیکی به کمک فناوری اینترنت دنیای تازه‌ای از نظر دسترسی مردم به انواع متن‌ها و ایده‌ها شکل داده‌اند. کتاب‌های الکترونیکی امروزه امکان کنترل و ایجاد محدودیت از جنبه‌های مختلف برای تولید، توزیع و دسترسی به کتاب‌ها را کاهش داده‌اند.
امروزه افراد می‌توانند به سادگی کتاب بنویسند و کتاب‌های خود را در دسترس دیگران بگذارند. این امر به معنای آن است که عملا آزادی بیان و مطرح‌کردن ایده‌ها به کمک کتاب‌های الکترونیکی و اینترنت گسترش یافته است. مساله آزادی بیان را می‌توان مانند مساله عدالت یکی از بزرگترین ابعاد فرهنگی انقلاب الکترونیکی‌شدن کتاب‌ها دانست.
امروزه ما از طریق فضای مجازی کم و بیش به تمام ایده‌ها دسترسی داریم. دیگر تولید دانش در انحصار کامل قدرتمندان، ثروتمندان و اشراف‌زادگان نیست؛ اگرچه آن‌ها هنوز سهم بیشتری دارند. یک روستایی فقیر یا یک فقیر شهرنشین می‌تواند کم و بیش به اندازه فردی ثروتمند یا قدرتمند ایده‌هایش را مکتوب و مدون کند و به سرعت از طریق اینترنت در اختیار دیگران قرار دهد.
نظر شما