خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ـ مالک خواجه وند: در عرصه نشر کتاب‌ها و قرآن‌های نفیس برخلاف آنچه انتظار می‌رود، به گفته بسیاری از کارشناسان کمتر به نفاست و زیبایِی اصیل کارها فکر می‌شود و به خصوص نرم‌افزارهای رایانه‌ای مسبب تکرار و یکنواختی و نیز نوعی بی‌اعتنایی به اصالت کارهای ارائه شده در این عرصه شده است. هنرمندانِ کمی هم در این عرصه به شکل متمرکز و مستمر به مقوله کتاب‌آرایی اندیشیده‌اند که البته ایرادی به آنها وارد نیست زیرا ناشران معدودی دغدغه ارایه کارهای جدی را داشته اند.
پس از گفت و گو با سه تن از پیشکسوتان هنرهای تذهیب، تشعیر و نگارگری ایرانی، به سراغ امیر هوشنگ آقامیری مدیر موسسه هنری تذهیب از ناشرانِ پرکار عرصه تولید و چاپ کتاب های نفیس قرآن و صحیفه و دیوان‌های شعرا رفته‌ایم.
بیشترِ کارهای امروز تقلیدهایی کورکورانه از آثار گذشتگان است
آقامیری درباره فضای غالبِ کتاب آرایی در دوره حاضر اظهار کرد: اکنون افراد بسیاری در این زمینه فعالیت دارند که فقط با کامپیوتر کار می‌کنند، در نتیجه کارها حس و روح ندارند.
مدیر موسسه هنری تذهیب افزود: اگرچه در حال حاضر هنرمندان خیلی خوبی داریم که کارهای تابلویی انجام می‌دهند و آثارشان هم در کتاب‌ها به چاپ می‌رسد ولی تاکنون کمتر کسی مقوله کتاب آرایی به شکلی مجزا و مستمر دنبال کرده و این حوزه به کلی در دست ناشران بوده است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا به طور جدی می‌توان برای متون جدید هم به مقوله کتاب آرایی اندیشید یا این‌که این هنر همواره و همچنان نوعی زنده نگه داشتنِ یک میراث هنری باقی خواهد ماند؟ پاسخ داد: کتاب‌آرایی مقوله‌ای است که در دوره‌های مختلف مثلا تیموری یا صفویه واقعا در اوج خود بود ولی به مرور افت شدیدی پیدا کرد. در عصر حاضر هم می‌بینیم که کتاب‌آرایی برای بسیاری هنوز شناخته شده نیست و به کفایت هم به آن پرداخته نشده است. تلاش‌هایی هم که صورت گرفته غالبا تقلیدهایی کورکورانه از کار گذشتگان بوده‌اند. البته در ابتدای امر همین زنده نگه داشتن هنر گذشتگان گام بزرگی است اما می‌شود این هنر را به روزرسانی کرد تا با سلیقه مخاطب امروز هم مانوس‌تر باشد.
باید در نگاه اول تذهیب هویت خود را مشخص کند
آقامیری درباره نوآوری‌در عرصه کتاب‌آرایی توضیح داد: یکی از نکاتی که در کتاب آرایی باید بسیار مورد توجه باشد این است که کتاب آرایی در این‌که من تذهیب بدانم و بخواهم که برای هر کتابی کار کنم، خلاصه نمی‌شود. بلکه ضروری است براساس نوع کتاب مفاهیمی جدید خلق شوند و اساسا نگاهی مفهومی در کار باشد.
وی افزود: وقتی تذهیبی کار می‌شود، شما باید بتوانید با یک نگاه کوتاه و ناخواسته دریابید که این کار برای قرآن است یا برای حافظ یا شاهنامه و... به طور کلی باید بر اساس استفاده از موتیف های اسلیمی و ختایی و به ویژه رنگ‌هایی که به کار رفته، ویژگی‌های متن برای شما شناخته شوند که متاسفانه غالبا این طور نیست و اصلا توجهی به این موضوع نمی شود. بسیاری از ناشران هم برای این‌که در هزینه‌ها صرفه‌جویی کرده باشند. یک نوع تذهیب واحد را برای قرآن، شاهنامه، حافظ و دیگر کتاب‌هایشان به کار می‌برند و فکر می‌کنند صرفا یک سلسله نقوش به معنای کتاب‌آرایی است.
مدیر موسسه تذهیب در پاسخ به این سوال که آیا امروزه برای متون جدید، گرافیک به کلی جای کتاب‌آرایی را گرفته است؟ عنوان کرد: نه ابدا اینطور نیست ما به تلفیق این دو حوزه باید فکر کنیم و کارهایی هم در این زمینه شده است؛ البته تذهیب خود یک گرافیک قوی است.
وی در این باره افزود: برای کارهای جدید هم می‌توان هنرهای کتاب آرایی به کارگرفته شود که احتمالا در قالبی پست مدرن این اتفاق خواهد افتاد.
آزادیِِ کپی رایت و سوء استفاده برخی ناشران
وی درباره یکی از معضلات جدی عرصه کتاب‌های نفیس بیان کرد: یک مساله مهم این است که چون در کشور ما قوانین کپی‌رایت رعایت نمی‌شوند، فایل های گرافیکیِ خیلی خوبی از کشورهای مختلف بی هیچ تلاشی و کاملا مجانی در اختیار ناشران قرار می گیرد. خیلی از ناشران این کار را انجام می‌دهند و کتابشان را با قیمت کمتری عرضه می‌کنند اما ناشرانی هم هستند که به این مساله توجه دارند که تعدادشان زیاد نیست، ناشرانی که به نفاست کتاب اهمیت می‌دهند و به این که کتاب‌هایشان خاص و تک باشد که در این میان می توان از نشر یساولی و نشر گویا نام برد.
در پایان این هنرمند به معضلی دیگر نیز اشاره کرد و گفت: حتی همین ناشران جدیِ این عرصه هم اغلب کتاب‌ها را آنقدر نفیس کرده‌اند که کتاب دیگر کاربردی نیست. کتاب تبدیل به نسخه‌ای برای قفسه کتابخانه شده است. به عبارتی کتاب‌ها یا آنقدر کیفیت پایینی دارند که رغبتی به خریدشان نیست یا آنقدر نفیس هستند که برای مطالعه به کار نمی روند فقط هدیه داده می شوند.
امیرهوشنگ آقامیری دوازده جلد کتاب تالیفی نیز در حوزه آموزش و معرفی هنرهای تذهیب و نگارگری دارد که هفت جلد آنها به چاپ رسیده‌است. «آرایه‌ها و نقوش ختایی»، «آرایه‌ها و نقوش اسلیمی»، «آموزش طراحیِ گل‌های شاه عباسی»، «شَرَفه: نور معنوی در تذهیب»، «در حصار حاشیه (آموزش و کاربرد حاشیه در تذهیب)» و «نقش و نگاره‌های ایرانی در هنر ایرانی» عناوین کتاب‌های منتشر شده او هستند. بعضی از آنها، اولین کتاب‌هایی هستند که در موضوعات مربوطه منتشر می‌شوند، به عنوان نمونه کتاب «شَرَفه: نور معنوی در تذهیب» که محصول تحقیقات یک ساله وی است که به مفهوم شَرَفه می‌پردازد.
نظر شما