هنگامی که مجله جامعه شناسی ایران «به‌هنگام» شد و با کوشش‌های فراوان هیات تحریریه، مدیر مسوول و مدیر داخلی مجله، دوران عقب ماندگی خود را پشت سر گذاشت، خواهی نخواهی اهداف و آرمان‌های والاتری برای کار خود برگزید.
در همین سطور مقدماتی این یادداشت، همکاران ارجمند و دانش‌پرور خود را به یاری می‌خوانیم تا با توجه به تجارب چندین ساله و گرانبهای آموزشی و پژوهشی خود، به‌ویژه آن‌ها که دیگر دغدغه ارتقاء رتبه دانشگاهی را ندارند، با ارسال مقالات ارزشمند خویش در بالا بردن سطح کیفی مجله کمک کنند.
روش کمی و کیفی در کنار هم
اما بعد از یادآوری این آرمان بنیادی که در انتشار هر مجله علمی- پژوهشی شایان اهمیت است،گاهی از برخی همکاران شنیده میشود که مجله جامعه‌شناسی ایران، بیشتر به روش‌های کمّی گرایش داشته و به روش‌های کیفی کمتر اهمیت می‌دهد. ولی به‌نظر می‌رسد، همین شماره‌های اخیر مجله گواهی می‌دهند که این ایراد چندان به مجله جامعه‌شناسی ایران وارد نیست.همچنین همه به خوبی می‌دانیم که در واقع روش‌شناسی تحقیق، تامین کننده و نشان‌دهنده ظرف منطقی و چارچوب نظام‌مندیِ یک پژوهش علمی است. ولی نکته مهم این است که تاکید بیش از حدِ منطقی به روش تحقیق دادن- خواه کمی باشد یا کیفی- قابل توجیه نیست. به این معنی که نباید به جنبه روش‌شناسی تحقیق آن‌قدر اهمیت داده شود که بر ابعاد هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی و ظرایف تحلیلی موضوع مقاله غلبه کند.
به هر حال می‌خواهیم این را تاکید کنیم که هیات تحریریه مجله جامعه‌شناسی ایران، از یک سو هیچ تعصب یا گرایش ترجیحی نسبت به این یا آن رویکرد روشی ندارد و از سوی دیگر، تردیدی ندارد که هر روشی که در یک پژوهش به کار گرفته میشود، ناگزیر باید به اصول بنیادی و عمده آن پای‌بند بوده و به‌درستی از آن استفاده شود. با همه این‌ها، هیات تحریریه (و بی‌تردید، همکاران دانشمندی که مخاطب مجله نیز هستند) از تلاش پژوهشگران محترمی که می‌خواهند در باره اهمیت و فلسفه روش و یا معرفی روشی نو و کارآمد، مقاله‌ای ارابه دهند استقبال می‌کنند.
مقالات؛ طبیعت پایان‌نامه
شاید هم بحث روش‌شناسی از این نظر برجسته شده است که بخش عمده‌ای از مقالات دریافتی مجله، حاصل پژوهش‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی است و طبیعت پایان‌نامه دنشجویی هم به گونه‌ای است که به دلیل حالت رسمی و مدرَسی بودن آن، گزینش یک روش معین و تمرین و وسواس در کاربست آن روش، عنصری مهم و جدی است، همین موضع تاکیدی بر روش تحقیق در بازتدوین مقاله برآمده از پایان‌نامه هم خودنمایی می‌کند.
بی‌شک چنان‌چه استادان محترم راهنما و مشاور وقت بیشتری داشتند تا در تهیه مقاله نیز نظارت و مناسب این کار به دانشجو کمک می‌کردند تا از آن حالت رسمیت صوری وخشکِ «مدرسیِ» پایان‌نامه‌ای به‌درآید، شاید دیگر طرف‌داری شدید از این یا آن رویکرد و نقد شدیدتر بر این یا آن، به‌خودی خود برطرف میشود.
نکته دیگری که با تاکیدی بیش از گذشته مورد توجه هیات تحریریه قرار گرفته درباره چاپ مقاله‌های ترجمه شده در مجله جامعه‌شناسی ایران است. گفته میشود طبق معیارهای موجود، ممکن است چاپ و انتشار مقالات ترجمه‌ای در مجلات علمی- پژوهشی، از اعتبار آن‌ها بکاهد. در اینجا وارد این بحث نمی‌شویم که گاهی هم ارزش مطالعه یک مقاله کلاسیک، بنیادی و یا نوآورانه که با مهارت موضوعی و ادبی کافی به فارسی برگردانده شده و نیز به رسم نیاکان ما، پاورقی یا حاشیه‌ای توضیحی، تکمیلی و یا انتقادی برآن افزوده شده، کمتر از یک مقاله علمی- پژوهشی نیست. بدیهی است چاپ یک مقاله ترجمه شده از این دست در هر شماره مجله، نه فقط از اعتبار علمی- پژوهشی بودن آن نمی‌کاهد که در تولید و پویایی علم ما تاثیر ارزنده خواهد داشت و این هم خود معیاری برای علمی- پژوهشی بودن خواهد شد.
نظر شما