به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، دکتر «مصطفی چمران ساوجی» سال 1311 در تهران به دنیا آمد. وی از نخبگان علمی و فعالان سیاسی-نظامی ایرانی و بنیانگذار ستاد جنگ‌های نامنظم در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود.
راه‌اندازی «انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا»، بنیان‌گذاری سازمان اَمَل با همکاری امام موسی‌صدر و آموزش به نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، از مهم‌ترین فعالیت‌های نظامی در راستای مبارزه‌های اسلامی محسوب می‌شود.
وی پس از وقوع انقلاب اسلامی، از سوی مهندس مهدی بازرگان به معاونت نخست‌وزیری دولت موقت در امور انقلاب و پس از مجاهدت در پاوه، با حکم حضرت امام خمینی(ره) به وزارت دفاع منصوب شد. نمایندگی مردم تهران در نخستین دوره مجلس شورای اسلامی و نماینده امام خمینی(ره) در شورای عالی دفاع از دیگر مسوولیت‌های دکتر چمران پیش از وقوع جنگ تحمیلی بود.
مصطفی چمران با شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به اهواز عزیمت و پس از دریافت اجازه از امام خمینی(ره) ستاد جنگ‌های نامنظم را با همکاری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای راه‌اندازی کرد. وی از اصلی‌ترین عوامل ایجاد هماهنگی بین نیروهای ارتش، سپاه و نیروهای داوطلب مردمی در منطقه‌های عملیاتی جنگ تحمیلی بود.
دکتر چمران، در چنین روزی، یعنی 31 خرداد 1360 در مسیر دهلاویه-سوسنگرد بر اثر اصابت ترکش خمپاره دشمن به پشت سرش در 49 سالگی به شهادت رسید. به همین مناسبت با مهندس مهدی چمران، برادر این مبارز شهید و رییس بنیاد شهید دکتر مصطفی چمران گفت‌و گو کرده‌ایم.
با توجه به حیطه فعالیتی گسترده شهید دکتر چمران، فکر می‌کنید کدام اثری که تاکنون درباره ایشان منتشر شده، به صورت جامع به شخصیت و عملکرد برادرتان پرداخته است؟
تاکنون اثر جامع‌الاطرافی درباره شهید دکتر چمران نداشتیم. کتاب‌هایی که درباره ایشان وجود دارد دو نوع است؛ گونه نخست، آثاری‌اند که در بنیاد شهید دکتر مصطفی چمران و زیر نظر ما منتشر شده است. این آثار دست‌نگاشته‌ها یا گفتار خودِ شهید و زیباترین و ارزنده‌ترین آثار به جا مانده از شهید چمران را شامل می‌شود. گروه دیگر آثاری هستند که درباره شخصیت ایشان نوشته شده‌اند و معتقدم این آثار، جامعیت شخصیت و عملکرد دکتر چمران را منتقل نکرده‌اند. کتاب «لبنان» شهید چمران، جامع‌ترین اثری است که درباره خودِ لبنان نوشته شده. کتاب‌های «کردستان»، «بینش و نیایش»، «انسان و خدا»، «خدا بود و دیگر هیچ نبود»، «علی، زیباترین سروده هستی»، «عارفانه»، «نیایش‌ها» و «عشق و حماسه و عرفان» آثاری‌اند که به قلم و از گفتار خودِ شهید چمران، او را به طور جامع معرفی کرده‌اند. آن‌چه دیگران نوشته‌اند عموماً منتخب و برداشتی از این آثار یا سخنانی است که دوستان و رزمندگان همراه با او که به اصطلاح آن‌ها را بچه‌های شهید چمران می‌خوانیم، به عنوان خاطره و یادآوری شخصیت دکتر چمران، نقل کرده‌اند.
زندگینامه‌ای که خودتان در دست تالیف دارید در چه مرحله‌ای است و چگونه به عملکرد و شخصیت دکتر چمران در آن پرداخته‌اید؟
حتماً می‌دانید که در گذشته هم زندگینامه‌ای کوتاه، در حدود 15 صفحه از ایشان منتشر شد. بخشی از این زندگینامه را برادرم در زمانی که قصد نماینده مجلس شدن را داشت، به پیشنهاد خود ما(خانواده) نوشت و باقی آن را من نوشتم.
مثل کتاب «کردستان» که بخش اول را دکتر چمران نوشته و بخش دیگر را شما کامل کرده‌اید.
بله. و اما درباره زندگینامه مفصّل ایشان باید بگویم کوشیدم نگاه دقیقی به همه جنبه‌های زندگی وی داشته باشم و شاید این زندگینامه کامل‌تر از سایر آثاری باشد که در باره ایشان نوشته شده است.
اکنون بر کدام بخش از زندگینامه متمرکزید؟
به دوران جنگ تحمیلی و هنگام مبارزه شهید چمران در خوزستان رسیده‌ام.
بُعد فعالیت‌های ایشان در آمریکا و لبنان در آثاری که منتشر شده است، کمرنگ دیده شده. آیا اسنادی از سوی همرزمان و همفکران دکتر چمران در کشورهای دیگر به بنیاد این شهید ارایه شده است تا محققان در جریان فعالیت‌های ایشان در خارج از کشورمان هم قرار گیرند؟
اگر نویسنده‌ای قصد تحقیق داشته باشد، در بنیاد شهید چمران اسناد را در اختیار او قرار خواهیم داد. اسنادی زیادی درباره ایشان از لبنان در این مرکز و همچنین در کشور لبنان موجود است. البته سندهایی هم در آمریکا وجود دارد اما دستیابی به آن دشوارتر از لبنان است. اسنادی از سوی همرزمان و دوستانشان به این مرکز ارایه نشده. هر چه هست، همان اطلاعات و اسنادی است که در همان زمان شهادت گردآوری شده‌اند.
اما یکی از ناشران مدعی است که عکس‌های دیده نشده‌ای از شهید چمران در اختیار دارد که از سوی یکی از همرزمان شهید چمران در اختیار این ناشر قرار گرفته.
نه. این تصاویر در بنیاد شهید چمران هم موجود و قابل ارایه‌اند. فرد مدعی به بنیاد شهید چمران هم مراجعه کرده بود. این فرد در آمریکا هم با دکتر چمران در ارتباط نبوده و در زمان جنگ و درست روز شهادت برادرم به منطقه رسید. می‌دانم که خودِ این فرد عکاس بوده و عکس‌هایی تهیه کرده است ،اما تصاویر او مربوط به آمریکا نیست. بنیاد شهید چمران تصاویری در اختیار دارد که بسیار گویاتر و مستند‌تر از تصاویر ارایه شده از سوی این فرد است.
قصد ندارید این تصاویر را منتشر کنید؟
البته! یک کتاب عکس از شهید چمران در این بنیاد در اختیار داریم که به کوشش مرتضی ممیز صفحه آرایی شده است. مقدمه این اثر هم نوشته شده اما هنوز فرصت نکرده‌ام که آن را به چاپخانه بسپارم. قرار است این آلبوم به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی منتشر شود. این اثر بسیار کامل‌تر از تصاویری است که ادعا می‌شود.
از خانواده ایشان که در آمریکا ساکن هستند چه خبر؟ آیا خاطراتی از خانواده به ویژه همسر دکتر چمران منتشر شده است؟
خبر چندانی ندارم. فقط می‌دانم که همسر ایشان دو سال پیش مرحوم شدند. فرزندان او هم که در همان آمریکا ساکنند. تا آن‌جا که مطلعم، خاطراتی از آن‌ها منتشر نشده. (کمی بغض می‌کند) اگر پدر و مادرم اکنون در قید حیات بودند، حتماً گریه می‌کردند. چون فرزندان مصطفی را در لبنان دیده و چند ماهی هم با آن‌ها زندگی کرده بودند. آن‌ها فرزندان برادرم را خیلی دوست داشتند!
راه‌اندازی «انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا»، بنیان‌گذاری سازمان اَمَل با همکاری امام موسی‌صدر و آموزش به نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، از مهم‌ترین فعالیت‌های نظامی در راستای مبارزه‌های اسلامی محسوب می‌شود.
وی پس از وقوع انقلاب اسلامی، از سوی مهندس مهدی بازرگان به معاونت نخست‌وزیری دولت موقت در امور انقلاب و پس از مجاهدت در پاوه، با حکم حضرت امام خمینی(ره) به وزارت دفاع منصوب شد. نمایندگی مردم تهران در نخستین دوره مجلس شورای اسلامی و نماینده امام خمینی(ره) در شورای عالی دفاع از دیگر مسوولیت‌های دکتر چمران پیش از وقوع جنگ تحمیلی بود.
مصطفی چمران با شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به اهواز عزیمت و پس از دریافت اجازه از امام خمینی(ره) ستاد جنگ‌های نامنظم را با همکاری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای راه‌اندازی کرد. وی از اصلی‌ترین عوامل ایجاد هماهنگی بین نیروهای ارتش، سپاه و نیروهای داوطلب مردمی در منطقه‌های عملیاتی جنگ تحمیلی بود.
دکتر چمران، در چنین روزی، یعنی 31 خرداد 1360 در مسیر دهلاویه-سوسنگرد بر اثر اصابت ترکش خمپاره دشمن به پشت سرش در 49 سالگی به شهادت رسید. به همین مناسبت با مهندس مهدی چمران، برادر این مبارز شهید و رییس بنیاد شهید دکتر مصطفی چمران گفت‌و گو کرده‌ایم.
با توجه به حیطه فعالیتی گسترده شهید دکتر چمران، فکر می‌کنید کدام اثری که تاکنون درباره ایشان منتشر شده، به صورت جامع به شخصیت و عملکرد برادرتان پرداخته است؟
تاکنون اثر جامع‌الاطرافی درباره شهید دکتر چمران نداشتیم. کتاب‌هایی که درباره ایشان وجود دارد دو نوع است؛ گونه نخست، آثاری‌اند که در بنیاد شهید دکتر مصطفی چمران و زیر نظر ما منتشر شده است. این آثار دست‌نگاشته‌ها یا گفتار خودِ شهید و زیباترین و ارزنده‌ترین آثار به جا مانده از شهید چمران را شامل می‌شود. گروه دیگر آثاری هستند که درباره شخصیت ایشان نوشته شده‌اند و معتقدم این آثار، جامعیت شخصیت و عملکرد دکتر چمران را منتقل نکرده‌اند. کتاب «لبنان» شهید چمران، جامع‌ترین اثری است که درباره خودِ لبنان نوشته شده. کتاب‌های «کردستان»، «بینش و نیایش»، «انسان و خدا»، «خدا بود و دیگر هیچ نبود»، «علی، زیباترین سروده هستی»، «عارفانه»، «نیایش‌ها» و «عشق و حماسه و عرفان» آثاری‌اند که به قلم و از گفتار خودِ شهید چمران، او را به طور جامع معرفی کرده‌اند. آن‌چه دیگران نوشته‌اند عموماً منتخب و برداشتی از این آثار یا سخنانی است که دوستان و رزمندگان همراه با او که به اصطلاح آن‌ها را بچه‌های شهید چمران می‌خوانیم، به عنوان خاطره و یادآوری شخصیت دکتر چمران، نقل کرده‌اند.
زندگینامه‌ای که خودتان در دست تالیف دارید در چه مرحله‌ای است و چگونه به عملکرد و شخصیت دکتر چمران در آن پرداخته‌اید؟
حتماً می‌دانید که در گذشته هم زندگینامه‌ای کوتاه، در حدود 15 صفحه از ایشان منتشر شد. بخشی از این زندگینامه را برادرم در زمانی که قصد نماینده مجلس شدن را داشت، به پیشنهاد خود ما(خانواده) نوشت و باقی آن را من نوشتم.
مثل کتاب «کردستان» که بخش اول را دکتر چمران نوشته و بخش دیگر را شما کامل کرده‌اید.
بله. و اما درباره زندگینامه مفصّل ایشان باید بگویم کوشیدم نگاه دقیقی به همه جنبه‌های زندگی وی داشته باشم و شاید این زندگینامه کامل‌تر از سایر آثاری باشد که در باره ایشان نوشته شده است.
اکنون بر کدام بخش از زندگینامه متمرکزید؟
به دوران جنگ تحمیلی و هنگام مبارزه شهید چمران در خوزستان رسیده‌ام.
بُعد فعالیت‌های ایشان در آمریکا و لبنان در آثاری که منتشر شده است، کمرنگ دیده شده. آیا اسنادی از سوی همرزمان و همفکران دکتر چمران در کشورهای دیگر به بنیاد این شهید ارایه شده است تا محققان در جریان فعالیت‌های ایشان در خارج از کشورمان هم قرار گیرند؟
اگر نویسنده‌ای قصد تحقیق داشته باشد، در بنیاد شهید چمران اسناد را در اختیار او قرار خواهیم داد. اسنادی زیادی درباره ایشان از لبنان در این مرکز و همچنین در کشور لبنان موجود است. البته سندهایی هم در آمریکا وجود دارد اما دستیابی به آن دشوارتر از لبنان است. اسنادی از سوی همرزمان و دوستانشان به این مرکز ارایه نشده. هر چه هست، همان اطلاعات و اسنادی است که در همان زمان شهادت گردآوری شده‌اند.
اما یکی از ناشران مدعی است که عکس‌های دیده نشده‌ای از شهید چمران در اختیار دارد که از سوی یکی از همرزمان شهید چمران در اختیار این ناشر قرار گرفته.
نه. این تصاویر در بنیاد شهید چمران هم موجود و قابل ارایه‌اند. فرد مدعی به بنیاد شهید چمران هم مراجعه کرده بود. این فرد در آمریکا هم با دکتر چمران در ارتباط نبوده و در زمان جنگ و درست روز شهادت برادرم به منطقه رسید. می‌دانم که خودِ این فرد عکاس بوده و عکس‌هایی تهیه کرده است ،اما تصاویر او مربوط به آمریکا نیست. بنیاد شهید چمران تصاویری در اختیار دارد که بسیار گویاتر و مستند‌تر از تصاویر ارایه شده از سوی این فرد است.
قصد ندارید این تصاویر را منتشر کنید؟
البته! یک کتاب عکس از شهید چمران در این بنیاد در اختیار داریم که به کوشش مرتضی ممیز صفحه آرایی شده است. مقدمه این اثر هم نوشته شده اما هنوز فرصت نکرده‌ام که آن را به چاپخانه بسپارم. قرار است این آلبوم به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی منتشر شود. این اثر بسیار کامل‌تر از تصاویری است که ادعا می‌شود.
از خانواده ایشان که در آمریکا ساکن هستند چه خبر؟ آیا خاطراتی از خانواده به ویژه همسر دکتر چمران منتشر شده است؟
خبر چندانی ندارم. فقط می‌دانم که همسر ایشان دو سال پیش مرحوم شدند. فرزندان او هم که در همان آمریکا ساکنند. تا آن‌جا که مطلعم، خاطراتی از آن‌ها منتشر نشده. (کمی بغض می‌کند) اگر پدر و مادرم اکنون در قید حیات بودند، حتماً گریه می‌کردند. چون فرزندان مصطفی را در لبنان دیده و چند ماهی هم با آن‌ها زندگی کرده بودند. آن‌ها فرزندان برادرم را خیلی دوست داشتند!
نظر شما