به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «فنون نگارش طنز در ادبیات نمایشی» نوشته فرزین پور محبی توسط انتشارات "ساقی" روانه بازار کتاب شده است.

در این کتاب سعی شده تا به معیارهای عملی و تکنیک‌های کاربردی مدون درباره طنز پرداخته شود؛ به همین جهت نویسنده اقدام به تدوین 15 وضعیت کمیک برای طرح داستان طنز (فرم) و 23 ویژگی اصلی ماهیت طنز‌ (محتوا) پرداخته، تا بتواند راهنمای علاقمندان به نگارش نمایشنامه و فیلمنامه باشد.

فرزین پور محبی در توضیح نگارش این کتاب، در بخشی با نام «بیونامه» که با لحنی طنز به معرفی خود و علاقه‌اش به نوشتن طنز پرداخته، آورده است: «در یکی از روزهای سرد پاییزی، هنگام تحصیل، متوجه شدم که بخش کمدی کتاب "فن شعر" ارسطو در تاریخ هنر مفقود شده است، به همین دلیل تصمیم گرفتم به جای آنکه برای پیدا کردنشان بی‌خود و بی‌جهت از این‌ور به آن‌‍‌ور رفته و دنبال چند ورق پاره دست نوشته ارسطو بگردم، خودم چیزی مشابه آن را بنویسم. چون به نظرم نوشتن کار راحت‌تری از گشتن است... »

بنابراین گزارش، این کتاب شامل دو فصل مجزاست؛ در فصل اول نویسنده مطالب خود را با موضوع طنز در سرفصل‌هایی به این شرح بیان کرده است: ریشه‌ها‌، کمدی و تراژدی مفهوم تعاریف طنز،‌ ماهیت و ویژگی‌های طنز‌، عدالت‌محوری طنز‌، صراحت و بی‌احساسی طنز‌، نفی تابوها در طنز‌، بی‌انصافی طنز‌، موجه شدن امور غیرموجه‌، پوشش کمیک طنز‌، بازی با معانی در طنز‌، اتفاقات طنز‌، قهرمانان طنز‌، اعتراض‌آمیز بودن طنز،‌ اصلاحات طنز‌، حقیقت‌نمایی در طنز‌ و... .

در فصل دوم نیز ابتدا بخشی به تحلیل فرم اختصاص داده شده و سپس با عنوان داستان، گام‌های اول برای نگارش داستان طنز‌، بررسی داستان طنز‌، آغاز میانه و پایان داستان‌، موقعیت در کمدی‌ و موقعیت‌های ایجادشده برای شخصیت کمدی تشریح شده‌اند.

در بخش سوم نیز نویسنده 15 وضعیت نمایشی برای طراحی داستان‌های طنز را به این شرح مورد بررسی و تعریف قرار داده است: وضعیت تلافی‌، وضعیت اشتباه‌، وضعیت عدم تناسب علت و معلول‌، وضعیت تکرار‌، وضعیت انتخاب بر سر دوراهی‌، وضعیت شانس و تصادف‌، وضعیت عناصر متضاد و متناقض‌، وضعیت تداخل رویدادها‌، وضعیت اغراق‌، غلو و دست کم‌گیری‌، وضعیت جابه‌جایی‌، وضعیت براساس رفتار و صفات انسانی، وضعیت جنسی و عاطفی‌، وضعیت مرگ‌، وضعیت مذهب‌، وضعیت گناهکاران بی‌تقصیر.

نویسنده در دیگر بخش‌های کتاب به تعریف ساختارو عناصر طرح دراماتیک‌، نحوه‌ حل مشکلات و برداشتن موانع‌، شخصیت کمدی و کمدین و شخصیت کمدی، گفت‌وگو و ویژگی‌های گفت‌وگوهای طنز براساس موارد بالا، شیرین‌کاری و طرح‌های غیردراماتیک، درباره طنز و فانتزی،‌ طنز و فانتزی پرداخته است.

در معرفی پشت جلد کتاب آمده است:
ده نفر که شاهد وقوع اتفاق خاصی بوده‌اند، آن را بازگو می‌کنند. اما هرکس با توجه به جهان‌بینی، حساسیت‌ها و اهمیت‌هایی که برای خود قائل است بخشی از این حادثه را پر رنگ و کم رنگ کرده یا ترتیب وقایع آن را به سلیقه خود تغییر داده، حتی حذف و اضافه می‌نماید. در نهایت ده روایت مختلف از یک اتفاق واحد شکل می‌گیرد.

معمولا به روایتی که مخاطب را – بدون کشیدن خمیازه‌ای – مابل به پیگیری وقایع آن نماید، روایت دراماتیک می‌گویند. هرگاه هم مخاطب، ضمن پیگیری وقایع، یک دل سیر نیز به آنها بخندد، بدون شک طنز دراماتیک خلق شده است؛ البته این روایت‌های دراماتیک بالاخص در زمینه طنز، بی‌حساب و کتاب نیستند و برای خودشان آداب و اصولی دارند که مجموع آنها را می‌توان با عنوان «فنون نگارش طنز در ادبیات نمایشی» نام‌گذاری کرد.

بدین ترتیب و با درنظر گرفتن همین چند سطر، می‌توان اذعان داشت (حداقل خودم چنین نتیجه می‌گیرم) هر رویدادی با توجه به نوع نگاه و زاویه ورود راوی به آن رویداد، قابلیت تبدیل به یک اثر طنز را دارد و آنچنان هم که تصور می‌شود ماهیت و محتوای یک رویداد، در شکل‌گیری اثر طنز تاثیری نداشته و اگر هم داشته، بیشتر در حد شیرین کردن وقایع و القای بهتر برخی از مفاهیم و پیام‌ها خواهد بود. نتیجه آنکه اگر طنز نویس بخواهد، از هر رویدادی می‌تواند طنزی بیرون بکشد. البته به شرط آنکه راه و روشش را بلد باشد.

در بین تمام ویژگی‌های برشمرده شده از طنز در این کتاب، به چند مورد اشاره می‌کنیم:

بی انصافی طنز
بی‌انصافی ویژگی دیگر دنیای طنز است. قهرمانان کمدی کمتر دچار عذاب وجدان می‌شوند. دو دوست صمیمی همچون لورل و هاردی هنگامی که در معرض کوچک‌ترین خطری قرار می‌گیرند، سعی می‌کنند برای حفظ جان خود، بدون هیچ عذاب وجدان و احساس ترحمی، یکدیگر را به کام خطر بفرستند. شخصیتی مانند مستر بین نیز مرتب سعی دارد تا با استفاده از ترفندهای مختلف، حقوق دیگران را در کمال بی‌انصافی به نفع خود پایمال کند.
 
بازی با معانی در طنز
بازی با معانی آشنا و تثبیت شده از ویژگی‌های اصلی کمدی است. طنز قواعد زبانی و رفتاری را در همه عرصه‌ها به بازی می‌گیرد؛ از همه گونه‌ها و السلوب‌های داستان گویی تا هنجارهای فرهنگی و قواعد آداب‌دانی:
- بخاطر پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند، همیشه چند سانتی بیشتر از بقیه به خدا نزدیک بود.
- همه هنرها با هم پسر عمو هستند. (به جای همه هنرها با هم برادر هستند)
 
اتفاقات طنز
سوء تفاهم، نقش عوض کردن شخصیت‌ها، جابجایی، شانس و تصادف، رخدادهای پیاپی، تعقیب و گریز ماجراجویانه و ... اتفاقاتی هستند که در دنیای طنز مرتب رخ می‌دهند. همچنین شخصیت‌های اصلی در کمال آزادی می‌توانند از رفتارها و هنجارهای اجتماعی، تخطی کنند که در بخش وضعیت‌های نمایشی به این مووع به تفضیل خواهیم پرداخت.
 
بازنمایی (به خاطر آوردن) طنز
جداسازی رویدادهای نمایش و بازنمایی آنها است که باعث ایجاد خنده می‌شود. آن خنده نابی که در طنز وجود دارد، ناشی از تفسیر نمایش و بازنمایی آن است. مخاطب همان فعالیتی را مشاهده می‌کند که شاهد آن است و اگر شرایط لازم برای تفکر درباره رویداد کمیک فراهم نباشد، احتمال دارد که اصلا خنده‌اش نگیرد و یا به چیزی بخندد که هیچ ارتباطی با آنچه می‌بیند، ندارد.
 
خنداندن و پایان خوش در طنز
نمایش کمدی باید از خطی داستانی، لحظات خنده‌آور و پایانی خوش برخوردار باشد. به تعبیری، دیگر خنده صرف معیار اصلی برای شناسایی اثر کمیک و طنز نیست. همچنان که پایان خوش نیز نمی‌تواند ملاک نهایی باشد، به همین خاطر، به بسیاری از جنگ‌های نمایشی و آیتم‌های کوتاه کمیک، نمی‌توان واژه طنز نمایشی را اتلاق کرد. بنابراین داشتن یک خط داستانی و درنظر گرفتن پایانی خوش در آن ضمن ایجاد صحنه‌های مفرح و خنده‌دار، توامان می‌توانند از ویژگی‌های طنز به حساب آیند.
 
«فنون نگارش طنز در ادبیات نمایشی» در 150 صفحه با شمارگان 2200 نسخه و به قیمت 5600 تومان از سوی انتشارات ساقی چاپ و منتشر شده است.