به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) نشست «بررسي وضعيت نشر كتب ديني در ايران» با حضور حجت‌الاسلام محمدعلی مهدوي راد، حجت‌الاسلام رضا مختاري، حجت‌الاسلام كاظم شمس، عبدالحسين طالعي و مالك شجاعي جشوقاني در سراي اهل قلم بيست و هفتمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران برگزار شد.

تولید فکر در نشر کتاب دینی نداریم
مهدوي راد در ابتداي اين نشست با بيان اين‌كه به وضعيت نشر و پژوهش دين خوشبين است گفت: وضعیت فعلي اگرچه مقبول است ولي مطلوب نيست و فاصله زيادي تا حد مطلوب داريم.

وي ادامه داد: بيش از 70درصد نشر ديني ما بدون توجه به مخاطب است و اين يكي از اصلي‌ترين آسيب‌هايي است كه اين حوزه به آن مبتلاست. نويسندگان حوزه عمومي نيز كه در بخش ديني مي‌نويسند نامستند و نا استوار نگارش مي‌كنند.

وي در بخش ديگري از سخنانش درباره نسبت ميان توليد فكر ديني و كتاب‌هاي ديني گفت: در سال‌هاي اخير به واسطه برخي مسووليت‌ها تقريباً تمامي كتاب‌هاي ديني منتشرشده را ارزيابي كرده‌ام. متاسفانه ما فراوان جوهر بر كاغذ ريختيم اما توليد فكر بسيار كم است؛ به طور مثال در برخي  موضوعات تكرار مكررات داريم. امروزه شايد بيش از 50 ترجمه در حوزه قرآن و نهج‌البلاغه منتشر شده كه تعداد انگشت‌شماري از آن است كه مترجمانش داراي روش و ساختار براي ترجمه باشند.

عضو هیات امناي خانه كتاب، با بيان اين‌كه توليد اثر فاخر روزآمد و كارآمد به سه ضلع نياز دارد گفت: نخست نيروي انساني است كه بايد يك متفكر فارغ‌البال باشد كه كار دل كند و نه كار گل! در مرحله دوم بايد ابزار لازم براي كار وجود داشته باشد. اكنون ما به نوشته‌ها و منابع به‌روز دسترسي نداريم. من تمام دوره‌هاي 27 ساله نمايشگاه كتاب، یا بخش عربي را مشاهده کردم و یا ناظر بودم. بايد بگويم كه اين بخش هر سال كوچكتر مي‌شد و البته جاي اميدواري است كه امسال به اندازه 10 درصد رشد كيفي داشته است.

به گفته مهدوي راد، فضاي شفاف، روشن و آزاد ضلع سومي است كه بايد وجود داشته باشد تا هر كس بتواند فرايند تحقيقش را كه به يك برآيند مي‌رسد منتشر كند.

كار ناشران ديني پراكنده و جزيره‌اي است
در بخش ديگري از اين نشست كاظم شمس نيز با اشاره به بي‌توجهي  به ویژگی‌های كتاب به عنوان يك رسانه گفت: اين يكي از آسيب‌هاي نشر کتاب‌های ديني در ايران این است که مخاطب را ناديده مي‌انگارند البته كتاب‌هاي عمومي جديد به مخاطب توجه بيشتري نشان داده‌اند.

وي با تاكيد بر رعايت هنجارها و معيارها در توليد كتاب گفت: بايد در اين زمينه راهكارهاي عملي تدوين شود و البته مميزي تنها راه جلوگيري از نشر كتاب‌هاي ديني ضعيف نيست. بايد راهكارهايي به وجود بيايد كه زمينه استقبال از اين آثار در ميان خود مردم كم شود.

وي با اشاره به اين‌كه بيشتر كار ناشران ديني پراكنده و جزيره‌اي است، افزود: با وجود 11 هزار ناشر شايد تنها 50 ناشر داشته باشيم كه كارهايشان را به صورت موضوعي دسته‌بندي كرده باشند. متاسفانه كار ناشران ديني در ايران مكمل همديگر نيست و بايد سازمان كتاب داشته باشيم و البته اين بدين معني نيست كه اين كار دولتي شود بلكه مي‌توان اداره اين سازمان را به بخش خصوصي سپرد.

شمس، نبود دسترسي به كتاب‌هاي ديني را يكي ديگر از آسيب‌هاي اين عرصه عنوان كرد و افزود: با مشاهده استقبال مردمي از نمايشگاه كتاب متوجه خلأ مكاني براي فروشگاه‌ها و نمايشگاه‌هاي كتاب در طول سال مي‌شويم. بايد مكان‌هايي وجود داشته باشد كه علاقه‌مندان به كتاب‌هاي تازه بتوانند به اين آثار دسترسي پيدا كنند. چنانچه يك فروشگاه كتاب وجود داشته باشد كه بتواند بين 20 تا 30 هزار جلد كتاب را به مخاطبان عرضه كند آن وقت مي‌توانيم خوب يا بد بودن آثار را ارزيابي كنيم.

ترجمه متون ديني در ايران ساماندهي ندارد
رضا مختاري نيز در بخش ديگري از اين نشست با اشاره به روند ترجمه كتاب‌هاي ديني پس از انقلاب اسلامي گفت: متأسفانه ترجمه متون ديني در ايران ساماندهي ندارد و بسياري از آثاري كه براي كشورهاي غربي ترجمه مي‌شود شناختي از مخاطب كشور مقصد ندارد. به طور مثال مفاتيح‌الجنان آقا شیخ عباس قمي شايد براي مخاطب ايراني كاربرد داشته باشد اما تلخيص‌نشده آن براي مخاطب آمريكايي چندان مناسب نيست.

وي توليد كتاب‌‌هاي دعاي كم كيفيت را يكي ديگر از آسيب‌هاي نشر كتب ديني در ايران معرفي كرد و ادامه داد: شيخ قمي مفاتيح‌الجنان را براي جلوگيري از كتاب‌هاي دعاي كم كيفيت كه در آن زمان بسيار رايج بود نوشت. اكنون دوباره اين كتاب‌ها به‌سرعت منتشر مي‌شوند و ناشران نوپا دست به توليد انبوه اين كتاب‌ها مي‌زنند كه معمولا هزينه‌ كمتري براي ناشر دارند.

به گفته مختاري همچنين برخي ناشران براي كاهش هزينه‌هاي خود از ترجمه‌هاي غلط استفاده مي‌كنند و اين موجب پايين آمدن سطح كيفيت ترجمه كتاب‌هاي ديني مي‌شوند. 

وي در بخش پاياني سخنانش گفت: بسياري از نويسندگان كتاب‌هاي ديني شايستگي تأليف و تدوين ندارند و تنها از روي تكليف ديني اين كار را انجام مي‌دهند. از سوي ديگر ترويج فرهنگ نقد كتاب مي‌تواند به جلوگيري از چاپ كتاب‌هاي كم كيفيت ديني كمك كند.

استانداردها باید مشخص شود
عبدالحسین طالعي نيز در بخش ديگري از اين نشست با اشاره به تحقيقات انجام‌شده درباره وضعيت نشر كتب ديني در ايران گفت: بين سال‌هاي 82 تا 87 تحقيقي توسط گروه كتابداري دانشگاه قم در اين زمينه انجام شد كه در 800 صفحه مسایل اين حوزه را بررسي مي‌كرد.

وي با طرح سؤالاتي درباره مشكلات حوزه نشر كتاب هاي ديني ادامه داد: بايد در ابتدا بپرسيم كه ناشر كيست؟ هدف چيست؟ مديريت كلان نشر كجاست؟ اقتصاد نشر چيست؟

وي همچنین با ارایه برخی راهکارها در این باره گفت: بايد فرهنگ بازآموزي را جدي بگيريم و از فضاهاي مذهبي در جامعه مانند مراسم اعتكاف براي ترويج كتابخواني استفاده كنيم. شيوه نگارش بزرگان ديني بايد شناسايي و علاوه بر اين استانداردهاي نشر كتاب ديني نيز بايد مشخص و بر اساس آن عمل شود.