به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست «جهانی شدن و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» با سخنرانی سید جلال‌الدین دهقانی فیروزآبادی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در سرای اهل قلم بین‌الملل نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از سوی مرکر مطالعات ملی جهانی‌شدن، چهارشنبه (17 اردیبهشت) برگزار شد.
دهقانی سخنان خود را درباره این موضوع به سه بخش کلی «مروری بر معنا و مفهوم جهانی شدن و ابعاد مختلف آن»، «چالش‌ها و فرصت‌هایی که جهانی شدن برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در پی دارد» و « چگونگی مواجه جمهوری اسلامی ایران در برابر جهانی‌شدن» تقسیم کرد.
وی درباره تلقی‌های مختلفی که از جهانی شدن وجود دارد، گفت: در ایران سه تلقی از جهانی شدن وجود دارد: الف) کسانی که جهانی‌شدن را پروسه‌ای طبیعی که ناشی از تکامل اجتماعی و جامعه بشری به صورت خودکار می‌دانند. ب) کسانی که جهانی شدن را به مفهوم یک پروژه جهانی مدیریت شده بر اثر یک منطق تصمیم‌گیری در سطح بین‌المللی می‌دانند و ج) سرانجام گروهی که جهانی شدن را پروژه‌ای می‌دانند که الان پروسه شده و یا بالعکس.
این پژوهشگر حوزه روابط بین‌الملل با بیان این که در مورد جهانی‌شدن تعریف واحدی وجود ندارد، گفت: شاید بتوان در میان تعاریف متعددی که درباره جهانی شدن وجود دارد، به 5 تعریف کلی اشاره کنیم: تعریفی براساس «بین‌الملل گرایی» (که در اثر تعاملات فزاینده بین جوامع انسانی صورت گرفته است)، تعریفی بر اساس «لیبرالیسم»، تعریفی براساس «جهان‌شمولی» (به معنی جهانگیرشدن برخی از ارزش‌ها و هنجارهای سیاسی ، اقتصلادی و فرهنگی در کل جهان)، تعریفی بر اساس «آمریکایی شدن» (این تعریف در چارچوب پروژه شدن معتقد است که هنجارهای سیاسی، فرهنگی و فکری مغرب زمین در حال تسلط بر هنجارهی دیگر است) و سرانجام جهانی شدن براساس «فراسرزمینی» (متراکم شدن جهان و فشرده شدن زمان و مکان).
وی افزود: به نظرم جهانی‌شدن همه این پنج بعد را می‌تواند دارا باشد و ما چه جهانی شدن را یک پروژه و یا پروسه و چه براساس ابعاد مختلف آن در نظر بگیریم، در حال حاضر واقعیتی جهانی است.
پیامدهای جهانی شدن
این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در بخش دیگری از سخنانش به پیامدهای جهانی‌شدن اشاره و عنوان کرد: پیامدهایی که جهانی شدن (با تاکید بر سیاست خارجی) می تواند داشته باشد، را در چهار محور می‌توان تقسیم بندی کرد: 1) جهانی شدن، فاصله بین سیاست داخلی و خارجی را کاهش داده است. زمانی بود که این دو از هم منفک بودند اما در حال حاضر، تفکیک این دو به سختی صورت می‌گیرد. 2) در هم تنیدگی سه حوزه سیاست، اقتصاد و فرهنگ. 3)کاهش قدرت، نقش و تاثیر گذاری دولت و ملت‌ها 4) اهمیت یافتن چندجانبه گرایی.
چالش‌ها و فرصت‌های جهانی شدن برای ایران
دهقانی در ادامه به چالش‌ها و فرصت‌های جهانی شدن برای ایران اشاره کرد و گفت: شاید فرصت‌های جهانی شدن را به ویژه در حوزه سیاست خارجی بتوان در سه بعد تقسیم‌بندی کرد: ژئوپلتیک، ژئواکونومی و ژئوکالچر. ژئوپلتیک؛ به لحاظ موقعیت سرزمینی و انسانی ویژه ایران. ژئواکونومی؛ به لحاظ موقعیت خاص منطقه، منابع طبیعی سرشار و قرار گرفتن در منطقه خلیج فارس که ایران ظرفیت آن را دارد که جزو 50 کشور اقتصاد برتر باشد و ژئوکالچر؛ به دلیل فرهنگ فرامرزی اسلامی و ایرانی. بدین معنی که جهانی شدن در این ابعاد فرصت‌هایی را برای ایران ایجاد کرده است.
وی با اشاره به چالش‌های جهانی‌شدن افزود: چالش‌هایی که جهانی‌شدن می‌تواند برای ایران داشته باشد را می‌توان به چهار دسته تقسیم‌بندی کرد: 1) تنش بین سیاست خارجی و خارجی (چالش هماهنگ کردن این دو حوزه). 2) تنش و تقابل سه حوزه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی. 3) تنش چگونگی برقراری یک جانبه گرایی و چندجانبه‌گرایی (سابقه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد که تعریف آن از سیاست خارجی به لحاظ اولویت استقلال و آزادی عمل برای آن، یک جانبه‌گرایی بوده است اما لزوما چندجانبه‌گرایی به معنای دست کشیدن از آزادی و استقلال عمل کشورها نیست.) 4) تنش بازیگران غیر دولتی و دولتی.(که بیشتر در مباحث اقتصادی این چالش پررنگ‌تر بوده است.)
ابعاد تاثیر جهانی‌شدن
وی ادامه داد: تاثیر جهانی‌شدن را می‌توان در سه بعد یا سطح «کارگزاری»، «سطح ملی» و «سطح ساختاری» مورد بررسی قرار داد. در سطح نخست (کارگزاری) ما با سه دسته از نخبه تصمیم‌گیرنده در ایران مواجه هستیم. الف)جهان‌گرایان که با رویکرد مثبت و خوش‌بینانه جهانی‌شدن را کاملا فرصت می‌دانند. ب) تقابل‌گرایان که به دو دسته ملی‌گرایان و اسلام‌گرایان تقسیم می‌شوند و اعتقاد به مواجه‌شدن با جهانی شدن هستند و ج)تعامل‌گرایان که اعتقاد به انطباق با جهانی‌شدن دارند و معتقدند جهانی‌شدن را باید به عنوان یک واقعیت پذیرفت.
وی درباره تاثیر جهانی‌شدن در سطح ملی (عمومی/جامعه مدنی) گفت: جهانی‌شدن بر کلیت جامعه دو تاثیر تغییر هویت ملی و نوع حکمرانی را به وجود آورده و خواهد آورد که عده‌ای هویت‌های فراملی را تقویت و عده‌ای هم هویت اسلامی را تقویت کرده‌اند.
تاثیر جهانی‌شدن در سطح ساختاری سومین بعدی بود که این تحلیل‌گر مسایل سیاسی به آن اشاره کرد و گفت: جهانی شدن به مثابه ساختاری است برای سیاست خارجی. باید توجه داشته باشیم که چگونه این ساختار، کارگزار را تحت تاثیر قرار می‌دهد و این میزان تاچه حد است. ساختار مادی، ساختار نهادی، هنجاری و ظهور بازیگران مختلف اعم از رسمی و غیر رسمی، چهار محوری است که جهانی شدن می‌تواند بر سطح ساختاری داشته باشد.
مواجهه با جهانی‌شدن
وی گفت: در ایران سه مواجهه در رابطه با جهانی‌شدن در قالب گفتمان وجود دارد، گفتمان تقابل‌گرا که جهانی‌شدن را به مثابه پروژه می‌دانند که آن را با جهانی‌شدن یکسان می‌دانند. گفتمان جهان‌گرا که مبتنی است بر جهانی‌شدن که آن را یک پروسه طبیعی می‌دانند و تعریف آنها از جهانی‌شدن، جهان‌شمولی است. ج) گفتمان تعامل‌گرا، که بین تلقی پروسه‌ای و یا پروژه‌ای دو گفتمان قبلی قرار دارد، اولویت سیاست خارجی را توسعه سیاست و فرهنگ می‌دانند و این چیزی است که با سیاست خارجی دولت یازدهم و دوره اصلاحات قرابت و شباهت‌های نزدیکی دارد که برآیند آن یک سیاست خارجی تعاملی و اعتدالی است.
چهارشنبه ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۳ - ۱۸:۰۳
نظر شما