به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) دكتر ميترا صميعي، دكتراي اطلاع‌رساني، در نشست تخصصي تقابل يا تكامل RDA و انگلو امريكن كه عصر 14 ارديبهشت در سراي کتاب و  رسانه بيست و هفتمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران برگزار شد، با ارايه تاريخچه‌اي از RDA اظهار كرد: در قرن 19 قواعد فهرستي فرهنگي مختلفي از سوي متفكران و نظريه‌‌پردازان متعدد مطرح شد و حتي بيانيه‌اي در پاريس صادر شد تا از طريق اين نظريه‌ها و اين بيانيه قواعد جديدي براي فهرست‌نويسي شكل بگيرد. 

این کارشناس کتابداری افزود: پس از بررسي‌هاي بسياري كه در حوزه فهرست‌نويسي انجام شد، گزينه «انگلو امريكن» شكل گرفت و با پيشرفت‌هاي اخير در فناوري و فهرست رايانه‌اي تحول بزرگي در شيوه‌هاي فهرست‌نويسي ايجاد شد. 

صميعي ادامه داد: كميته بازنگري در قواعد «انگلو امريكن» به بازنگري‌هاي ديگري براي فهرست‌نويسي اقدام كرد و در حدي آن‌را توسعه داد كه به سيستم RDA رسيد. 

نیاز به سازماندهی عمیق‌تر با رشد منابع اطلاعاتی
دكتر محسن زين‌العابديني، استاديار دانشگاه شهيد بهشتي، دیگر سخنران این نشست علمی در ادامه اظهار كرد: مواردي كه بروز پيدا مي‌كند براساس نياز انسان شكل مي‌گيرد و به مرور زمان انسان به دنبال راهكار و استانداردهايي براي آنها است و حتي در اين زمينه برنامه‌ريزي‌هاي علمي ارايه مي‌كند كه سازماندهي اطلاعاتي يكي از اين مقولات به شمار مي‌رود.

وي ادامه داد: به محض اين‌كه يك فناوري جديد توليد مي‌شود، بشر به سختي در آن درگير شده تا به فناوري ديگري برسد و در حوزه منابع اطلاعاتي هم انواع منابع به قدري از نظر كمي و كيفي رشد كرد كه نياز به يك تغيير و سازماندهي عميق‌تري را ايجاد كرد. 

زين‌العابديني با بيان اينكه بررسي‌هاي متعدد در ابتداي تاريخ، بحث را به ويرايش انگلو امريكن 2 رساند به پيشينه اين روند اشاره كرد و گفت: تكنولوژي قديم كتابداري يك برگه‌دان ساده بود كه در زمان خودش يك تكنولوژي قوي به‌شمار مي‌رفت، زيرا فهرست كتابي را منسوخ كرده بود و با واژگان اختصاري كه در اين برگه‌دان‌ها حك شده بود، افراد را براي يافتن اطلاعات جزيي از كتاب كمك مي‌كرد.

اين مدرس دانشگاه ادامه داد: با ورود تكنولوژي ديگري مانند كامپيوتر، فضايي تعريف شد كه اطلاعات محدودي در آن قرار مي‌گرفت اما نسبت به برگه‌دان‌ها بسيار پيشرفته‌تر بود تا اينكه با آمدن ويندوز به سيستم كامپيوتري، اين محدوديت نيز از بين رفت و برگه‌دان‌ هم منسوخ شد. 

با آمدن كامپيوتر حوزه اطلاعات به ساماندهی رسید 
وي گفت: با آمدن كامپيوتر حوزه سازماندهي و اطلاعات در كنار امانات توانست به ساماندهي مناسبي برسد. به مرور زمان متخصصان متعددي پي بردند كه 100 سال براي انجام يك كار علمي در حوزه علمي كار ساده‌اي نيست ولي يكي از مواردي كه مشابه انگلو امريكن بود اين مساله را نقض كرد و متخصصان به اين فكر افتادند كه سنت‌ها و تعصبات را كنار بگذارند و نياز را مطابق با استاندارد روز در نظر بگيرند از این‌رو تفكر علم صد ساله و از دست ندادن آن از بين رفت.

اين مدرس دانشگاه در ادامه اظهاراتش با طرح دو سوال مبني بر اينكه كاربران در دنياي كنوني اطلاعات چه نيازي دارند و اين كه چه تكنولوژي‌هاي وجود دارد بحث را به سمت RDA برد.

وي گفت: با آمدن RDA محدوديت كنار گذاشته شد و ديگر از نفوذ اختصاري كه در واژگان برگه‌دان مطرح بود جلوگيري شد. به عبارت ديگر RDA متناسب با نياز مخاطب و مبني بر بازيابي پيوندي و سهولت از اطلاعات كاربردي روي كار آمد. 

بررسی ساختار و کاربردهای RDA
در ادامه اين نشست دکتر میترا صميعي، مدرس دانشگاه و از کارشناسان حوزه کتابداری، در توضيح تكميلي گفت: RDA در چارچوب نظري بنيان نهاده شد و براي تكميل برخي ارقام كاربرد بيشتري داشت. اما اينكه RDA چه ساختاري دارد و آيا با استفاده از RDA نيازي به انگلو امريكن داريم يا خير، نياز به پاسخ متخصصان دارد.

مليحه درخوش كارشناس ارشد كتابداري در پاسخ به اين سوالات معتقد بود كه RDA و انگلو امريكن با هم از نظر ساختاري تفاوت دارند زماني كه كامپيوتر وارد كتابخانه شد از سبك انگلو امريكن استفاده  و آن را وارد سيستم اطلاعاتي كرديم و بعد از اينكه RDA مطرح شد ساختار محدودتري كه در تكنولوژي‌هاي قبلي انگلو امريكن وجود داشت برطرف شد.

وي با بيان تفاوت بين RDA و انگلو امريكن ادامه داد: واژگان و تفاوت استفاده شده از آنها و همچنين حذف سرعنوان‌هاي موضوعي و مواردي از اين قبيل از تفاوت‌هاي بين اين دو گزينه است.

به گفته اين كارشناس ارشد كتابداري در حال حاضر اطلاعاتي كه در RDA موجود است جزو به روزترين اطلاعات به شمار مي‌رود در حقيقت مساله اصلي اين است كه هرچه RDA گسترده‌تر مي‌شود وسعت ديد بالاتر مي‌رود و قدرت كاربر بيشتر مي‌شود. 

براي كتابدار، اولويت با آموزش و استفاده از سرشناسه است
صميعي در تكميل سخنان درخوش گفت: يكي از مهم‌ترين تفاوت‌هاي بين RDA و انگلو امريكن بحث سرشناسه است. براي كتابدار اولويت با آموزش و استفاده از سرشناسه است و نكته‌اي كه نبايد از آن غافل شد اين است كه RDA، انگلو امريكن را نقض نمي‌كند بلكه آنرا كامل مي‌كنند.

وي افزود: در اين زمينه كتابدارها هم بايد آموزش لازم را ديده تا بتوانند از تمام گزينه‌هاي موجود در RDA استفاده كنند.

در ادامه اين نشست سوالي مطرح شد مبني بر اينكه RDA چه كاربردي براي منابع غيركتابي دارد كه سهيلا فعال، كارشناس ارشد كتابداري در پاسخ به اين سوال گفت: منابع غير كتابي طيف گسترده‌اي از اطلاعات هستند و كتابخانه ملي به عنوان كتابخانه ما در بخشي از آنها اين مساله را جمع‌آوري كرده است و ما شاهد آن هستيم. 

ایجاد RDA در تکمیل ساختار انگلو امريكن
وي افزود: در قواعد انگلو امريكن به اين نتيجه رسيدند كه كمبودهايي داريم و براي تكميل آنها ساختاري تعريف شد كه اين ساختار RDA بود.

فعال ادامه داد: روش توليد و نشر كتاب‌هاي ديجيتالي در ادامه اين ساختار رواج پيدا كرد و با استقبال زيادي از مخاطبان مواجه شد و نشريات الكترونيكي هم به دنبال آن به آمار قابل توجهي رسيد شايد تنها دليل اين اتفاق اين بود كه نحوه دسترسي به اين منابع گسترده‌تر از دسترسي به منابع كتابي بود. 

این کارشناس کتابداری گفت: مبحث بعدي كه در منابع غيركتابي داراي اهميت است توصيف و دسترسي فيزيكي منابع است كه در منابع غيركتابي ويژگي‌هاي ظاهري مانند جلد و رنگ منبع به اندازه محتواي آن به چشم نمي‌آيد و مي‌توان از طريق اين منابع اطلاعاتي را به سرعت كم ثبت كرد. 

وی افزود: مورد بعدي شيوه انتشار اين منابع است كه براي منابع غيركتابي زحمت كمتري نسبت به منابع كتابي كشيده مي‌شود. نكته بعدي براي منابع غيركتابي ايجاد ارتباط عوامل كتاب‌شناختي است كه اين مساله نياز به توضيح بيشتري دارد.

فعال ادامه داد: هدف RDA تكميل استانداردهاي كتابداري موجود در انگلو امريكن است و بيشترين كاربرد RDA در منابع غيركتابي است. 

RDA يك استاندارد نوين براي جايگزيني انگلو امريكن است
در ادامه اين نشست، نرگس عزيزيان، دانشجوي دكتراي كتابداري و اطلاع‌رساني، با بيان اين‌كه RDA يك استاندارد نوين براي جايگزيني ويرايش دوم انگلو امريكن است اين سيستم به كاربر كمك مي‌كند اطلاعات را پيدا، شناسايي و دريافت كند در حقيقت RDA به خوشه‌بندي اطلاعات مي‌پردازد و مخاطب به آساني آنها را از هم تفكيك و استفاده مي‌كند.

صميعي در ادامه اين نشست با بيان اينكه RDA در كنگره امريكا با مارك 1 اجرايي شد افزود: با بروز چنين مساله‌اي اين سوال مطرح مي‌شود كه آيا با استانداردهاي فراداده‌اي مانند مكس كه يك سيستم كتابداري است سازگاري دارد يا خير؟ دكتر زين‌العابديني در پاسخ به اين سوال اظهار كرد: كنگره امريكا استاندارد مارك را زنده كرد و همزمان با آن RDA رشد كرد.

وي افزود: RDA دستورالعملي مي‌دهد كه چطور نرم‌افزار داده را در محيط كامپيوتر تعريف كنيم در سازماندهي جديد اگر RDA بخواهد استفاده شود دو كار مهم را انجام مي‌دهد يكي از آنها اين است كه ديتا را براي بازيابي ظاهري غني‌تر مي‌كند و ديگري كه به شكل پنهان انجام مي‌شود اين است كه داده‌ها را به داده‌هاي شناسنامه‌دار تبديل مي‌كند.

زين‌العابديني نیز در ادامه با اشاره به پيشينه وجود RDA در ايران گفت: از اسفند سال 85 سيستم RDA در متون فارسي راه پيدا كرد و در چند سال نخست كارشناسان به شناخت از اين سيستم پرداختند و هم اكنون نياز است تا كميته‌اي براي اجرايي شدن اين سيستم تشكيل شده و با آسيب‌شناسي و رفع خلا موجود در اين سيستم براي ايران آن را امكان‌پذير كنند.

وي در پايان سخنان خود به نكته‌اي ديگر اشاره كرد و افزود: نخست اينكه بايد داده‌ سالم داشته باشيم كه در حال حاضر با اين مشكل مواجه هستيم بايد كارشناسان براي سالم‌شدن داده‌ها كميته‌اي تشكيل دهند و دوم اينكه نگاه ما به سازماندهي و فهرست كتاب بايد تغيير كند.