به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست تخصصی «کارکرد انجمن‌های علمی در توسعه علم» عصر امروز (11 اردیبهشت‌ماه) با حضور محمد‌حسن‌زاده، مسوول سالن تولید علم و دبیر نشست، دکتر اباصلت خراسانی، پژوهشگر و مولف، دکتر امیر اصنافی، عضو انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران و فرامرز مسعودی، کارشناس کتابداری و رییس کتابخانه فولاد در سالن «کتاب و رسانه» سرای اهل قلم برگزار شد.
اباصلت خراسانی، نویسنده کتاب «ارزیابی اثربخشی آموزش‌های سازمانی» در این نشست علمی، درباره شاخص‌های تاثیرگذاری انجمن‌های علمی گفت: زمانی چرخه تولید کامل می‌شود که محصول نهایی تولید شده استفاده شود. نتایج محصولات باید به ورودی پژوهش بازگردند تا مفهوم سیکل علمی تکمیل شود.
منابع اعتباری پژوهشی باید درصد مشخصی داشته باشند
وی با اشاره به تامین منابع اعتباری برای پژوهش‌های علمی افزود: بودجه این پژوهش‌ها باید درصد‌های مشخصی داشته باشد، شاخص آن نیز می‌تواند تولید ناخالص ملی باشد. در مقوله خروجی‌ها نیز شاخص‌هایی مانند کمیت یا تعداد یافته‌های پژوهشی در نظر گرفته شود، به عبارت دیگر باید با روشی متودیک شاخص‌ها را تعیین کرد.
نویسنده کتاب «تکنیک‌های کاربردی نیازسنجی سازمانی» در ادامه در تشریح شاخص‌های توسعه علمی اظهار کرد: این شاخص‌ها در چهار گروه اصلی درون‌دادی، فرایندی، برون‌دادی و سودمندی جای می‌گیرند. نگاه ما به این چهار شاخص در توسعه علمی باید منطبق و نوک به نوکی باشد که مقصود اصلی همان سودمندی توسعه علمی است.
خراسانی ادامه داد: شاخص‌های درون‌دادی مانند نیروی انسانی و دانشجویان، شامل هزینه‌کرد‌هایی است که برای تحقق توسعه زیرساختها یا امر پشتیبانی صرف می‌شوند که همان تعداد مراکز علمی و دانشگاه‌های کشور است. شاخص فرایندی نیز به معنای قوانین علم و فناوری است که شکل کالبدی علم را تعیین می‌کند. شاخص برون‌دادی که امروزه بسیار بر آن تاکید می‌شود شامل اختراعات و انتشار مقالات علمی است. شاخص سودمندی نیز که در اکثر مواقع نادیده گرفته می‌شود به توسعه علمی مربوط است که پایداری توسعه کشور یکی از نمونه‌های آن است. پایداری توسعه در گرو دانش بنیادین است و دانش بنیادین نیز سهم فناوری را مشخص می‌کند.
با توسعه علمی فاصله فقیر و غنی پر شده است
وی با اشاره به عدالت اجتماعی به‌عنوان یکی از شاخص‌های توسعه علمی بیان کرد: عدالت اجتماعی به معنای فاصله حداقلی بین فقیر و غنی است. در بهترین حالت در جامعه با توسعه علمی فاصله فقیر و غنی پر شده است.
این پژوهشگر و نویسنده، رشد فکری را سومین شاخص توسعه علمی دانست و افزود: در کشوری با توسعه علمی، فضای آزادی و آزاد‌اندیشی فراهم است. تامین زیرساختها به‌عنوان شاخص دیگر توسعه علمی به معنای تدوین برنامه‌های 50 یا 60 ساله است که شبکه‌های علمی یکی از نمود‌های این زیر‌ساخت‌هاست.
خراسانی در ادامه نقش انجمن‌ها در توسعه علمی کشور را این‌گونه تشریح کرد: این موضوع در چند بخش قابل بررسی است. آیا انجمن‌های آموزشی یا دانشجویی کشور مکمل همدیگرند؟ میزان رضایت جامعه از انجمن‌ها چقدر است؟ در بسیاری از زمینه‌‌ها پیشرفت داشته‌ایم اما انجمن‌ها برخوردی واکنشی داشته‌اند. برای برقراری ارتباط مثبت بین انجمن‌ها و پیشرفت نهاد‌های مختلف، دولت تنها کاری از پیش نمی‌برد.
یافته‌های علمی انجمن‌ها را به میان مردم ببریم
وی با اشاره به آمار فعالیت 240 انجمن دارای مجوز از سوی وزارت علوم افزود: این انجمن‌ها تا چه حد در توسعه علم نقش داشته‌اند؟ بحث دیگر توقع جامعه است. در پاسخ به این سوال که «انجمن‌های علمی چقدر نسبت به تغییر رفتار جامعه نسبت به خود موفق بوده‌اند؟» باید یافته‌های علمی انجمن‌ها را به میان مردم ببریم، جایی که بنگاه‌های اقتصادی فعالیت می‌کنند.
نویسنده کتاب «تکنیک‌های کاربردی نیازسنجی سازمانی» درباره نقش انجمن‌ها در اشاعه اخلاق گفت: انجمن‌های ما به ویژه انجمن‌های علوم انسانی، حرفه‌ای نیستند. به اعتقاد صاحبنظران، انجمن حرفه‌ای باید داری 24 ویژگی باشد.
این پژوهشگر در پایان درباره دلایل موفق نبودن انجمن‌ها گفت: انجمن با توجه به کوچک بودن، باید چابک باشند، اما این طور نیست. یکی از دلایل موفق نبودن انجمن‌ها بی‌توجهی اسناد بالادستی به آنها است.
هدف انجمن‌ها، جز ترویج علم نیست
امیر اصنافی، عضو انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران در ادامه این نشست بیان کرد: در همه انواع انجمن‌ها مانند انجمن‌های دانشجویی و علمی، هدفی جز ترویج علم وجود ندارد. باید در نظر داشت که ترویج علم در رشته‌های مختلف فقط با ابزار‌های خاص امکان‌پذیر نیست بلکه مجموعه فاکتور‌هایی لازم است.
عضو شبکه وب‌سنجی و علم‌سنجی « COLLNET» افزود: یک پرسش اصلی این است که چه کسانی باید انجمن‌های علمی را تشکیل دهند؟ آیا ویژگی‌های کار در انجمن در این افراد نهادینه شده است؟ به‌نظر می‌رسد اعضای انجمن نباید هدفی جز اثرگذاری در علم و تدوین راهبرد‌های خاص را دنبال کنند. به عبارت دیگر اعضای انجمن علمی، افرادی خودجوش هستند. انجمن‌های دانشجویی در مرتبه بالاتری قرار دارند، به‌طوری‌که می‌توان از نیروی انسانی این انجمن‌ها استفاده ویژه‌ای کرد.
وی در ادامه در انتقاد از وجود نگاه صنفی در بین اعضای انجمن‌های علمی گفت: یک سردرگمی بین اعضای انجمن‌ها درباره تعریف حوزه فعالیت انجمن وجود دارد. آیا انجمن، فضایی برای رفع دغدغه‌های صنفی یا علمی است؟ به‌نظر می‌رسد انجمن‌ها می‌توانند علاوه بر فعالیت‌های علمی به موضوع صنفی هم بپردازند. انجمن نباید نهادی بسته باشد.
حذف انجمن‌ها خلاء ایجاد می‌کند
فرامرز مسعودی، کارشناس کتابداری در این نشست علمی درباره حذف فرضی انجمن‌ها و تاثیر این‌کار گفت: پاسخ این پرسش به کارکرد انجمن‌ها مرتبط است. به‌نظر می‌رسد با حذف انجمن‌ها با یک خلاء مواجه می‌شویم. برای تبیین این مقوله این پرسش مطرح است که انجمن‌ها چه نیرو‌های بالقوه و بالفعلی دارند؟ فعالیت بالفعل آنها امروز انتشار مقاله است، اما آیا می‌توانند در توسعه علمی نیز به‌عنوان یک نیروی بالفعل نقش بازی کنند؟ به‌نظر می‌رسد درباره نقش بالقوه پاسخ منفی است.
تعریف غلط وزارت علوم از نقش انجمن‌ها
رییس کتابخانه فولاد در ادامه با بیان این‌که به‌نظر می‌رسد تعریف وزارت علوم از نقش انجمن‌ها اشتباه است اظهار کرد: این نقش، نقش نهادی اجرایی و پژوهشی است. وزارت علوم برای انجمن‌ها نقشی اجرایی در نظر گرفته، در حالی که انجمن‌ها نهادی اجرایی نیستند.
مسعودی ادامه داد: نهادی‌هایی مانند پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران «ایرانداک» به‌عنوان مراکزی که دارای بودجه‌ای مشخص‌اند، چندان در اجرای نتایج پژوهشی موفق نیستند، بنابراین نمی‌توان برای سایر انجمن‌ها توقع اجرایی بودن داشت.
وی در پایان درباره ارایه راهکار‌ی برای موفقیت انجمن‌ها گفت: جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات، بیان موانع و راه‌حل، اگر به‌عنوان ماموریت نهایی انجمن‌ها در نظر گرفته شود، می‌توان به اقبال مردمی از انجمن‌ها و در نهایت موفقیت آنها امیدوار بود.
نظر شما