به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) کتاب «زرافشان» فرهنگ اصطلاحات و ترکیبات خوشنویسی، کتاب آرایی و نسخه پردازی در شعر فارسی به قلم و کوشش حمیدرضا قلیچ‌خانی توسط انتشارات فرهنگ معاصر چاپ و منتشر شد.

حمیدرضا قلیچ‌خانی متولد 1347 در تهران، شاگرد استادان غلامحسین امیرخانی و محمدحسینی موحد، عضو گروه تخصصی نقد هنر (فرهنگستان هنر) و عضو انجمن خط اسلامی، در ادامه پژوهش‌های خود در سال 1392  به انتشار دو جلد فرهنگ ارزشمند در زمینه هنر خوشنویسی، کتاب‌آرایی و نسخه‌پردازی اقدام کرده است.

خوشنویسی، کتاب‌آرایی و نسخه‌پردازی مجموعه‌ای از هنرهاست که سبب تهیه هزاران نسخه خطی و مرقّع شده است؛ مجموعه‌ای از هنرها همچون ورّاقی، کاغذ سازی، کتابت، رنگ‌سازی و رنگ‌آمیزی، نقاشی، تزئینات متن و حاشیه، صحافی و جلدسازی و هنرهای وابسته به هریک. گستره این هنرها و فنون سبب می‌شود میان آداب این هنرها و بسیاری از اصطلاحات دبیری و دیوانی، ارتباط نزدیکی برقرار شود و از این رو مرزهای مشترک فراوان داشته باشند.

این فرهنگ دربرگیرنده بیش از پنج هزار سرمدخل از اصطلاحات و ترکیبات کتابت، کتاب‌آرایی و نسخه‌پردازی است که 4200 سرمدخل دارای توضیح و شاهد هستند و همچنین 800 سرمدخل نیز و همچنین 800 سرمدخل نیز به سرمدخل‌های دیگر ارجاع شده است؛ افزون بر توضیح و معنای هر سرمدخل، بیش از 12 هزار بیت شاهد از رودکی تا قاآنی شیرازی در این اثر جای گرفته است.

حمیدرضا قلیچ‌خانی در دیباچه این فرهنگ، اشاره کرده است: «تمام سرمدخل‌ها با شاهدهایی از شعر پلرسی همراهند و تمام توضیحات با ارائه منبع و مأخذ آمده است و همچنین هیچ شاهدی بدون نام سراینده، معرفی نشده است. اساس شواهد این فرهنگ بر سبک هندی استوار است که دوره اوج رواج این اصظلاحات بوده است؛ از این رو در سبک هندی ده‌ها دیوان را واژه به واژه خوانده و شواهد مربوط را جدا کرده‌ام.
از آنجا که این فرهنگ بینارشته‌ای است و پیوند دو عرصه مهم از هنرهای تجسمی و گفتاری را در فرهنگ ایرانی نشان می‌دهد، برای دو گروه از مخاطبان مفید خواهد بود: نخست برای هنرمندان و علاقمندان هنرهایی چون خوشنویسی، نگارگری، تذهیب و تشعیر، صحافی و دانشجویان گروه هنر و نسخه‌شناسی و نسخه پژوهی؛ و همچنین برای دانشجویان و پژوهشگران ادبیات و شیفتگان شعر پارسی.»

نویسنده کتاب «زرافشان» در بخشی از این کتاب به مشکلات استفاده از اینترنت در این حوزه اشاره کرده است: «ممکن است برخی گمان کنند که در این دست پژوهش‌ها اطلاعات فراوانی از راه اینترنت می‌توان به دست آورد و یا در آینده با پیشرفت تکنولوژی این امکان فراهم خواهد شد. طبیعی است که در تکمیل برخی اطلاعات می‌توان و باید از جستجو اینترنت و سایت‌های مرتبط استفاده کرد، خصوصا درباره واژگان و اصطلاحات و شواهد نادر و گاه برای اظهار نظر در باب بسامد این سرمدخل‌ها این امکان کارآمد است. اما هنگام گزینش و یافتن سرمدخل‌ها در پژوهش‌های بنیادینی اینگونه، پژوهشگر باید تجربه و آگاهی و اشراف کامل بر موضوع داشته باشد و چهارچوب اثر را در دراز مدت به دقت طراحی کند. مثلا چنانچه کسی نداند «حِبر» یا «ساغری» چیست، طبیعتا نمی‌تواند به جستجوی این واژه و ترکیباتش بپردازد.»


کتاب «زرافشان» اثر حمیدرضا قلیچ‌خانی در 870 صفحه و شمارگان 1000 نسخه با قیمت 48000 تومان توسط انتشارات فرهنگ معاصر چاپ و روانه بازار کتاب شده است.