خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) ـ زهرا رهنما ـ در این مراسم که با دعوت جمعی از نویسندگان و استادان دانشگاه در رشته‌های مختلف همراه بود، صحبت از این دو اثر بیشتر معطوف به کتاب «حجاب با حجاب» بود و مدعوین به جای سخنرانی، به گفت‌وگوهای کوتاه پرداختند.
در آغاز نشست، حسام مظاهری، مدیر مسئول نشر آرما با آرزوی برداشته شدن مشکلات فرا روی چاپ کتاب‌هایی مانند «حجاب با حجاب» و «سبک زندگی»،این دو اثر را گشاینده زوایایی جدید در موضوع خود دانست.
حجت‌الاسلام محمدرضا زائری، نخستین سخنران این نشست بود که با لحنی صریح به نقد مسائل و آسیب‌شناسی وضعیت کنونی فرهنگ کشور، پخش برنامه‌های صدا و سیما و چاپ کتاب پرداخت.
او با گلایه و انتقاد شدید از اطاله یک‌سال و نیمه صدور مجوز کتابش و ناوارد دانستن آنها، تقصیر اشکال‌های وارد شده بر کتاب از سوی ممیزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را ناشی از مشکلات فرهنگ جمعی دانست که ممیز تنها نمونه‌ای از آن است. زائری گفت: سعی کتاب «سبک زندگی» گشودن باب گفت‌وگو درباره مسائل و تضادهایی است که جامعه امروز ما با آن مواجه است.
پیشنهادهایی برای «سبک زندگی»
حجت‌الاسلام شریعت، فعال فرهنگی نخستین سخنگوی این نشست بود که پیشنهاد کرد عنوان کتاب «سبک زندگی» می‌توانست پسوندی اسلامی داشته باشد.
سپس حجت‌الاسلام سید محمد خلیلی تهرانی، فعال فرهنگی، موضوع سبک زندگی را یکی از دغدغه‌های مسئولان نظام دانست و مسئله حجاب را از اموری دانست که نیازمند نگاه بازتر و واقع نگرتر است.
احسان رضایی، سردبير هفته نامه همشهري جوان نيز حاکم شدن روح ژورنالیستی بر کتاب «سبک زندگی» را عامل نپرداختن آن به برخی جزئیات دانست و طرح پرسش‌هایی فقهی در زمینه حکم بهره‌گیری از رسانه‌های امروز در حالت‌های مختلف را به عنوان یکی از مباحثی مطرح کرد که جا داشت در این کتاب به آن پرداخته شود.
زائری در پاسخ، بردن موضوع را به میان مخاطب و برگزاری نشستی گوناگون با جوانان و دیگر گروه‌ها را به عنوان عناصری مکمل برای پاسخ به پرسش‌ها پیشنهاد کرد.
مسئله پیچیده راه‌حل ساده ندارد
دیگر مهمان نشست، دکتر احمد شکرچی، استاد علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی گفت: اگر بخواهم از منظر جامعه شناسی به موضوع این کتاب نگاهی داشته باشم، باید بگویم که جناب زائری در کتاب حجاب با حجاب، تأکید کرده‌اند که ما دنبال علت‌ها هستیم و آنطور که من فهمیدم، ایشان علت‌العلل مسئله حجاب را «حیا» دانسته‌اند. البته برقراری روابط علّی در مسائل جامعه گاهی ساده است، اما هرقدر تعداد و گستره موضوع بالاتر رود، این رابطه هم پیچیده‌تر می‌شود. مسئله پیچیده، راه‌حل ساده ندارد.
وی افزود: مسائل فقهی که با حرام و حلال بیان می‌شوند، از مقوله تشریع هستند. پدیده حجاب، یک پدیده هنجاری است و این پدیده، وقتی در جامعه مطرح می‌شود، از جنس تکوینی است و در فرآیند زندگی انسانها پدید می‌آیند. حتی ناخودآگاه‌ها در آن دخالت دارند. مسئله بی‌حجابی در تجمع ناخودآگاه‌ها بروز می‌کند. ما باید بررسی کنیم چه رفتارهایی در جامعه درحال رخ دادن است که افراد این برخورد را نسبت به حجاب دارند.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: به نظر من خیلی راحت نیست که برای بی‌حجابی تنها یک علت را بیان کنیم. اگر تنها علت بی‌حجابی را بی‌حیایی بدانیم، این سوال مطرح می‌شود که آیا تمام بی‌حجاب‌ها، بی‌حیا هستند یا به‌عکس، آیا هرکس حجاب ظاهری دارد، باحیا هم هست؟
وی ادامه داد: در هیچ جای کتاب، تعریفی از حیا ارائه نشده است. در ضمن در کتاب، بار اصلی این معضل بر دوش مسئولان گذاشته شده است، اما آیا تمام رفتارهای مردم، به خاطر رفتارهای مسئولان است؟ مگر نه اینکه مسئولان برخاسته از همین جامعه اند؟
از فکر تا اجبار
علي جعفرآبادي، نويسنده ، یکی دیگر از مدعوین جلسه با نقلی از امام موسی صدر و مطالعه یکساله او برای یافتن راه‌کار ایجاد تغییر در رفتار پوششی زنان لبنانی و سپس کوشش او برای به‌کارگیری آنان در فعالیت‌های خیریه، گفت: باید سطح فکری و تربیتی زنان بالا برود تا آنها به خودی خود، به جای خودنمایی سطح متوسطی از حجاب را رعایت کنند.
در ادامه، تقی دژاکام، روزنامه‌نگار و فعال فرهنگي با ذکر اینکه در دوره پیش از انقلاب، اغلب زنان و دختران در دانشگاه‌های ما بی‌حجاب بودند، این پرسش را مطرح کرد که چرا بی‌حجابی آنها بسیار وزین‌تر از برخی حجاب‌های امروز ماست؟
دنباله گفتمان مطهری و بهشتی
کورش علیانی، نویسنده و منتقد صحبت هایش را اینگونه شروع کرد: محمدرضا زائری یک گفتمان است، یک گفتمانی که بی‌دنباله هم نیست. زائری دنباله گفتمان شهید مرتضی مطهری و شهید سیدمحمد حسینی بهشتی است که سه ویژگی دارد: اهل دانستن هستند و از دانستن دست نمی‌کشند؛ همیشه در هر جای خالی، آماده به کار و خدمت هستند و منتی هم ندارند؛ بدون ادا و اصول، به آزادی معتقدند. به عنوان نمونه، شهید مطهری در نامه خود به رئیس وقت دانشکده الهیات، توصیه می کند که لازم است ما استاد مارکسیست بیاوریم تا مارکسیسم را تدریس کند. او درست نمی‌دانست که تدریس مارکسیسم را یک غیرمارکسیست به عهده بگیرد.
نویسنده کتاب «تن و آدمی» در ادامه خطاب به نویسنده حجاب با حجاب گفت: کار کردن سخت است؛ پوست کندن دارد. شب و روز به سراغ آدم می‌آیند، می زنندت مگر اینکه توبه کنی و راه دیگری انتخاب کنی. اما آقای زائری! این گفتمان دست کم50 سال سابقه دارد. از کتاب «مسئله حجاب» شهید مطهری داریم تا «حجاب بی حجاب» و «حجاب با حجاب» شما. 50 سال است که ما پشت این در ایستاده‌ایم و می‌کوبیم و همیشه هم خبرهای خوشی از آن طرف در می‌آید، اما این در هیچ‌گاه باز نمی‌شود. شما در کتاب «سبک زندگی»، سبک زندگی را بخشی از زندگی تعریف کردید که با مصرف ارتباط می‌یابد. این موضوع نیز سابقه‌ای طولانی دارد. اگر به کتاب‌ها و سخنرانی‌های دکتر شریعتی نگاه کنید، از ایدئولوژی انقلابی در خدمت زندگی سخن می‌گوید. او دائما در مورد مصرف و تغییر این الگو صحبت می‌کند.
سپس یکی از حضار در جلسه سخن خود را با طرح این پرسش آغاز کرد که به چه چیز باید امید بست. او در پاسخ این پرسش خود، به نقد رویکرد کتاب در اینکه وظیفه اصلی حل مشکل را متوجه دولت بدانیم، پرداخت و گفت هر کس مسئولیت خود را دارد. انداختن تقصیر بر گردن دیگران، دایره مسئولیت ما را تنگ می‌کند.
تغییر عقیده و ابزارهای ملایم
فروز رجايي‌فر از دانشجويان خط امام با انتقاد از اینکه اکثریت قریب به اتفاق دعوت‌شدگان نشست رونمایی کتابی درباره حجاب را مردان تشکیل می‌دهند، گفت که مسئله حجاب پدیده‌ای عقیدتی است و تنها به زنان محدود نمی‌شود و اغلب دختران یا همسرانی که حجاب را رعایت نمی‌کنند، به دلیل آن است که والدین یا همسرانشان عقیده‌ای به حجاب ندارند.
او با ذکر اینکه با ورود اسلام سیاسی‌ـ‌عقیدتی به ایران محجبه شده است، به دشواریها، فشارها و مشکلات روانی تغییر حجاب برای زنان در قبل از انقلاب اشاره کرد و افزود که درک این دشواریها برای مردان ممکن نیست.
رجايي فر با تأکید بر اینکه روش دین «تبلیغ و دعوت» است، گفت: برای ما این روش به «تثبیت و اثبات دین با اهرم قدرت» تغییر یافته است. اما دین بعد معنوی و فرهنگی دارد و نمی‌شود با «قانون» آن را وارد افکار و رفتارهای مردم کرد. ما برای گسترش حجاب نیاز داریم به قرآن و منبع دیني رجوع کنیم. فلسفه حجاب در قرآن، جدا کردن زن مؤمن از غیرمؤمن است. اولین کار برای دور شدن از این فلسفه، اجباری شدن حجاب بود، غافل از اینکه ما برای تبلیغ حجاب، نیاز به ابزارهای ملایم داریم، نه قانون و اجبار.
وی با ذکر خاطره‌ای از دانشگاهی که حجاب چادر را اجباری کرده بود و بسیاری از دانشجویانش چادر را در شکل‌هایی زننده می‌پوشیدند، افزود: یکی از اشتباهات ما این بود که حجاب برتر یعنی چادر را در برخی مکانها اجباری کردیم. مگر برتر به معنی مستحب نیست؟ آیا حد برتر باید معیار سنجش انسانها باشد یا تنها باید به حد واجب اکتفا شود و حد واجب مورد احترام باشد؟ آیا درست است که مردان را با اجبار برای مستحبی مانند نماز شب از خواب بیدار کنیم؟
او در پایان با نقد برخی به اصطلاح استدلال‌ها برای فلسفه حجاب، به طرح این پرسش پرداخت که: شریعتی چه می‌کرد که از هر هزار زن حاضر در سخنرانی‌هایش، دست کم پنجاه نفر تا هفته بعد از آن محجبه می‌شدند.
چرا پا را جلوتر از دین بگذاریم؟
فريد مدرسی، روزنامه‌نگار نیز از حاضران این نشست، در آغاز سخن خود تأکید کرد که باید ریشه‌ای‌تر به موضوع حجاب نگاه کرد. امروزه یک سی دی از کتابی تحقیقی درباره حجاب در زمان پیامبر اسلام (ص) که مجوز چاپ نگرفته است پخش می‌شود. آن کتاب می‌خواهد بگوید که حد حجاب در اسلام بسیار کمتر از چیزی است که ما گمان می‌بریم. اما کسی از علما در نقد آن چیزی نمی‌نویسد.
او با بیان اینکه خانواده امام موسی صدر با خانواده‌ای شیعه و نمازخوان، اما بی‌حجاب رفت‌وآمد می‌کردند افزود: باید به انسان به ماهو انسان معتقد بود و سپس درباره چیزهای دیگر او بحث کرد.
وی سپس با طرح این پرسش که آیا جغرافیا بر تلقی ما از حجاب تأثیر دارد ادامه داد: قبل از انقلاب به حجاب به عنوان امری عبادی مانند نماز و روزه نگاه می‌شد. امروز که حجاب تبدیل به فریضه‌ای سیاسی شده است، جامعه‌شناسان و سیاستمداران باید درباره آن سخن بگویند. وگرنه به لحاظ دینی چرا ما پا را از دین جلوتر می‌گذاریم؟
کتاب زائری از نگاه رئیس ستاد رسیدگی به امور مساجد
حجت‌الاسلام محمدجواد حاج‌علی‌اکبری، رئيس ستاد رسيدگي به امور مساجد نیز در بخشی از سخنانش با تأکید بر اینکه برخی برخوردها در موضوع حجاب شایسته نبوده است، این پرسش را مطرح کرد که آیا وارد کردن قدرت به مقوله حجاب صحیح است؟
وی گفت: برخی مواقع هست که قدرت ناگزیر به ورود است، برای مثال در بحث سیاست‌گذاری‌های کلان فرهنگی، دولت باید قانون وضع کند و برای اجرای آن فکری کند.
از نگاه حسین دهباشی
حسین دهباشی، نویسنده و پژوهشگر نیز در ادامه این گفت‌وگو پرسید: مجموعه تبلیغاتی که این روزها راجع به حجاب می‌شود، چندین برابر کاری است که در دهه 60 می‌شد. اما چرا آن زمان مردم حجاب را بیشتر می‌پذیرفتند؟
وی با تأکید بر نقش عنصر محبت در اثرگذاری بر دیگران، به این واقعیت اشاره کرد که شرکت آن همه جوان در جنگ تحمیلی به دلیل یک فضای کلامی و تبلیغاتی وسیع و جدی نبود، بلکه به دلیل وجود فضایی دوستانه و رفاقتی بود. اما امروزه فضا بیشتر به نامهربانی گرایش دارد.
فقه، حقوق و جرم‌انگاری حجاب
حسین قاضی زاده، حقوقدان دعوت‌شده به این نشست، نگاهی فقهی و حقوقی به مسئله حجاب داشت. او سه پرسش و مسئله را در این موضوع مطرح کرد: اول، آیا هر حرامی جرم است و باید برای آن جرم‌نگاری شود؟ او اهمیت این مسئله را در آن دانست که رخداد مصادیق خشونت در موضوع حجاب به دلیل جرم‌انگاری آن است. دوم، فرض کنیم هر حرام، باید جرم تلقی شود. به فرض جرم بودن حجاب و عدم رعایت آن از سوی بسیاری از بانوان، آیا بیان اینکه جمع کثیری در یک کشور مجرم اند، به صلاح است؟ سوم، به فرض که هر حرام جرم است و مجرم دانستن زنان بدون حجاب كامل به صلاح. آیا این برخوردهایی که ما با زنان می‌کنیم، همان برخوردی است که پیامبر (ص) و امیرالمؤمنین (ع) در دوران حکومت خود داشتند؟
در مراسم نشست رونمایی از کتاب دکتر محمدرضا زائری، موضوعات و انتقاد های فراوانی مطرح شد. نشستی که باید در رسانه ملی پخش می شد تا جان سخن اهالی فرهنگ و مردم را بازگو کند. اما حیف که چنین نشست هایی بیشتر در محیط های محدود و دربسته برگزار می شود.
سه‌شنبه ۹ اردیبهشت ۱۳۹۳ - ۱۴:۵۸
نظر شما