خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، به نقل از نشریه کتاب هفته، غلامحسین افشردی، مشهور به حسن باقری (۲۵ اسفند ۱۳۳۴ ـ ۹ بهمن ۱۳۶۱) در تاریخ دفاع مقدس نامی برجسته و آشناست؛ طراح بسیاری از عملیات‌های رزمندگان جمهوری اسلامی ایران در سالهای نخستین جنگ تحمیلی عراق علیه ایران. موسسه شهید حسن باقری، بیش از یک دهه است که با هدایت و مسوولیت سردار فتح‌الله جعفری، از همرزمان شهید و فرماندهان سالهای دفاع مقدس، به مرکزی برای ارایه اسناد و مدارک فعالیت‌ها و فرماندهی شهید حسن باقری و توسعه و ترویج تفکر بسیجی او تبدیل شده و مجموعه‌های ماندگاری مانند «گزارش روزانه جنگ» و «روایت زندگی شهید حسن باقری» را منتشر کرده است و مجموعه‌های دیگری را در دست انتشار دارد.
به مناسبت سی‌ویکمین سالگرد شهادت حسن باقری، در قالب گفت‌وگویی با مهدی امیریان، مدیر این موسسه، به فعالیت‌های موسسه شهید حسن باقری می‌پردازیم که انتشار اسناد به جای مانده از این طراح عملیات‌های دفاع مقدس در قالب کتاب با اهمیت‌ترین فعالیت آن است.
آقای امیریان، زمینه تاسیس موسسه شهید حسن باقری چه بود؟
سال ۱۳۷۶ وقتی کنگره فرماندهان و ۳۶ هزار شهید استان تهران تشکیل شد، مشخص شد که حجم بالایی از اسناد درباره شهید حسن باقری موجود است و قابلیت این را دارند که به صورت جداگانه‌ای مورد تحقیق و بررسی قرار گیرند. بنابراین، در همان سال‌ها ستاد احیای تفکر و اندیشه‌های شهید حسن باقری تشکیل شد تا گروهی بر گردآوری اسناد متمرکز شوند. این گروه از سال ۱۳۸۰ با دستور سردار غلامعلی رشید، کار خود را آغاز کرد و استان‌ها، مراکز سپاه پاسداران و ارتش و سازمان‌های گوناگونی که گمان میشد سندی از شهید در اختیار داشتند، در این زمینه مورد بررسی قرار گرفتند. هنوز هم کار گردآوری ادامه دارد و هیچ‌گاه تعطیل نخواهد شد. در کنار جمع‌آوری اسناد، کار ساماندهی اسناد هم در قالب‌های مختلف تا سال ۱۳۸۲ به انجام رسید. از این سال به بعد با حجم بسیار گسترده‌ای از اسناد مواجه شدیم. نوع دسته‌بندی، سازماندهی و نحوه انتشار آنها مورد بحث قرار گرفت. در نهایت این اسناد بر اساس تاریخ، شماره‌گذاری و موضوع‌بندی شدند. برخی اسناد مانند کالک‌های عملیاتی به احیا و اسکن نیاز داشتند تا در قالب کتاب‌های مرجع قابل انتشار باشند. اکنون حدود ۲۰ هزار صفحه سند و دو هزار ساعت صوت و حدود دو هزار قطعه تصاویری که شهید حسن باقری به عنوان مسوول اطلاعات و عملیات جنگ تهیه کرده، در اختیار داریم. موسسه شهید حسن باقری در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان یک موسسه ثبت شده و با نویسندگان مختلف و در حوزه‌های گوناگون همکاری دارد. هدف ما انجام کار در حوزه انتشارات و در قالب نشر آثار شهید حسن باقری است.
تفکیک ساختار‌های فعالیت در این موسسه به چه صورت است؟
ساختار این موسسه بر مبنای تفکیک اسناد به دست آمده از شهید حسن باقری شکل گرفت. بخش «مکتوبات و اسناد» شامل زیرمجموعه‌هایی مانند گزارش‌های روزانه، اسناد روزانه، سالنامه و نوشته‌های شهید حسن باقری، گزارش‌ها و بازجویی اسرا، بخش «عکس و فیلم» شامل تصاویری که از شهید حسن باقری موجود است، بخش «صوت» دربردارنده صوت‌های قدیمی که‌گاه شناسایی افراد در آنها دشوار است، بخش «مصاحبه» که کتاب سه جلدی «روایت زندگی شهید حسن باقری» نمونه‌ای از کار این بخش است، بخش «گویاسازی» که به گویا ساختن ابهامات هر نوشتار و سند از نظر نام افراد، مناطق و اصطلاحات میپردازد و «تاریخ شفاهی» و «نقشه» شامل کالک‌های عملیاتی و «بانک اطلاعاتی» از بخش‌های موسسه‌اند. دو طیف در این موسسه مشغول به کارند. طیفی را نویسندگان تشکیل می‌دهند که امکان تحقیق و پژوهش در داخل موسسه دارند. طیف دیگر، دانشجویان جوانی هستند که در حال آماده‌سازی اسناد برای نویسندگان‌اند. نویسندگان در واقع تدوینگرند چون نویسنده اصلی اسناد و مدارک موجود، خود حسن باقری است.
بانک اطلاعاتی موسسه شهید حسن باقری چگونه قابل دسترسی خواهد بود؟
این بانک تمام اسنادی که از حسن باقری در اختیار داریم را شامل می‌شود و امکان جست‌وجو هم تحت محیط وب خواهد داشت. همگام با انتشار کتاب‌ها، بانک اطلاعات موسسه نیز در حال تکمیل است. بانک اطلاعات موسسه شهید حسن باقری قابلیت جست‌وجوی تمامی افراد و مکان‌ها و اصطلاحات و مصاحبه‌ها را با هر نوع قابلیت جست‌و‌جویی خواهد داشت. طراحی جدول‌های این بانک انجام شده است و بخش گویاسازی این بانک می‌تواند برای مخاطبانی که اطلاعات بیشتری دارند، کاربردی باشد. فعلا اطلاعاتی به این بانک وارد نشده است، چون تمامی اسناد موسسه در قالب کتاب منتشر نشده است. پس از تکمیل این روند، امکان بازدید از بخش اسناد فراهم می‌شود.
پایگاه اینترنتی اطلاع‌رسانی موسسه در چه وضعیتی است؟
فعالیت آن (hasanbagheri.ir) را از سال ۱۳۸۲ بی‌هیاهو آغاز کردیم. زمانی که کتاب پنج جلدی «گزارش روزانه جنگ» را در سال ۱۳۹۰ رونمایی کردیم، غیر از فرماندهان، مرتبطان با دفاع مقدس و خانواده شهید حسن باقری هیچ رسانه‌ای از فعالیت این موسسه مطلع نبود. این بی‌هیاهویی را بر اساس اندیشه‌های خود شهید حسن باقری لحاظ کردیم چرا که معتقدم در کشور ما پیش از آن‌که کاری انجام شود، صدای آن بلند می‌شود. در این مجموعه قصد داشتیم با دور بودن از رسانه‌ها، کار پژوهش و نگارش را به خوبی انجام دهیم. این دوری از هیاهو برای ما برکات زیادی داشت. سایت این موسسه در آینده نزدیک به صورت کامل‌تری راه‌اندازی می‌شود. کتاب‌های منتشر شده هم در قالب پی، دی، اف روی این سایت و بر اساس روزشمار قرار خواهد گرفت. تمام کتاب‌های شهید حسن باقری دارای روزشمار است و رویداد‌های هر روز نمایش داده خواهد شد.
با توجه به مسکوت بودن اقدام‌های پژوهشی و نگارشی، چطور توانستید اسناد را گردآوری کنید؟
سطح فرماندهی شهید حسن باقری به عنوان جانشین نیروی زمینی و فرمانده اطلاعات عملیات جنگ و فرمانده قرارگاه نصر، به گونه‌ای بود که در آن زمان بسیاری از فرماندهان ارشد، از همرزمان شهید بوده‌اند. با نامه‌نگاری‌هایی که در سطح فرماندهان صورت می‌گرفت و اینکه فرماندهان خیلی علاقه‌مند بودند به شهید حسن باقری پرداخته شود و شأنی که او در میان فرماندهان داشت، باعث میشد که کار به خوبی پیش برود. البته گاهی اسنادی که می‌خواهیم را نمی‌یابیم، اما هیچ‌گاه درنماندیم.
آثار موسسه شهید حسن باقری در چه قالب‌هایی منتشر می‌شوند؟
انتشار آثار مرجع در اولویت هستند، زیرا منشا محصولات فرهنگی دیگری از جمله رمان، فیلمنامه، فیلم، سریال، انیمیشن، بازی و... می‌شوند. با نمایش مجموعه «آخرین روزهای زمستان» که درباره شهید حسن باقری از سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد، ما با شتاب بیشتری به سمت خلق آثار هنری بیشتر درباره اقدامات شهید حسن باقری رفتیم. ساخت این مستند بر عهده صدا و سیما، اما تهیه صوت و بخش‌های مستند بر عهده موسسه بود. این اثر، توقع مخاطبان را از موسسه افزایش داد و عرضه کتاب‌های این مجموعه در شهرستان‌ها بیشتر شده است.
به این ترتیب زمینه خلق آثاری دیگر چون کتاب‌های کودک و نوجوان را می‌توان ایجاد کرد.
همان‌طور که گفتم، ثبت اسناد در قالب کتاب برای ما در اولویت است. اسناد جنگ تحمیلی عراق علیه ایران اگر کتاب نشوند، از بین خواهند رفت. اعتقاد داریم که کاری تاریخی را درباره یکی از مهم‌ترین برهه‌های انقلاب در دست داریم. وقتی توقعات بسیاری از موسسه شهید حسن باقری با پخش مستند «آخرین روزهای زمستان» پیدا شد، چند اولویت دیگر را در فعالیت‌هایمان گنجاندیم. نخستین اولویت در این زمینه، نگارش داستان‌هایی برای کودکان است. قصد داریم که تعدادی از نویسندگان کودک را دعوت کنیم و از آنها بخواهیم با مطالعه آثار مرجع منتشر شده سوژه‌هایی را طرح کنند و برای کودکان با تصویرسازی مناسب داستان‌هایی را بنویسند. همچنین تالیف فیلمنامه و رمان هم بر پایه آثار مرجع منتشر شده در مراحل اولیه است. اخیرا در جلسه‌های هیات‌مدیره این موسسه طراحی بازی‌های رایانه‌ای و تولید پازل و انیمیشن نیز مطرح شده است، براساس تجربه‌مان در حوزه کتاب، قصد داریم تنها بر سرعت متمرکز نشویم و دقت را نیز حتما لحاظ کنیم.
پیش‌بینی می‌کنید که تولید آثار مرجع این موسسه چه زمانی به پایان برسد؟
بر اساس اسنادی که از شهید حسن باقری تا این لحظه گردآوری شده است، پیش‌بینی می‌شود که حدود ۳۰ مجلد کتاب مرجع منتشر شود. گزارش‌ها، مصاحبه‌ها و... هریک در مجلداتی ارایه می‌شود. اولویت دیگر، تولید کتاب‌های نوع دوم است. آنچه اکنون از شهید حسن باقری در دانشگاه‌ها می‌گوییم، بر پایه آثار مرجع منتشر شده و مناسب استفاده محققان است. اما برای مثال، دانشجویان بیشتر علاقه‌مند به مطالعه کتاب‌هایی در حجم کمتر و جذاب‌تر هستند. این کتاب‌ها برداشتی از کتاب‌های نوع اولند که مطالب کاربردی را دربرخواهند داشت. علاوه بر این، برخی محققان می‌خواهند تنها بر یک موضوع خاص مثل «دزفول در دو سال نخست جنگ» متمرکز شوند. قصد داریم از مجموعه پنج جلدی «گزارش روزانه جنگ» که گزارش‌هایی از مناطق مختلف را در بر دارد، کتاب‌هایی بر این اساس تهیه کنیم که در گروه کتاب‌های نوع دوم موسسه جای می‌گیرند. کتاب‌هایی که قابلیت آموزشی هم خواهند داشت. در حوزه تدوین کتاب‌های مربوط به بخش «صوت» هنوز اقدامی انجام نداده‌ایم. نگارش این آثار کاری بسیار دشوار و زمان‌بر است. همچنین دو جلد کتاب از گویاسازی اسناد مربوط به شهید حسن باقری تهیه شده است.
مجموعه‌های دیگری مانند مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، در زمینه نگارش آثار درباره شهید حسن باقری فعالند؟ ارتباط شما با این موسسه‌ها چطور است؟
از نظر محتوایی موسسه شهید حسن باقری کار منحصر به فردی انجام می‌دهد که در کشور بی‌نظیر است. هیچ مرکز دیگری به شیوه ما به این شهید نپرداخته و نمی‌پردازد، اما با این مراکز مراوده محتوایی و اطلاعاتی داریم. در صورتی که خلأیی در اسنادمان داشته باشیم، به این مراکز مراجعه می‌کنیم. این موضوع به صورت متقابل نیز وجود دارد. زمانی که کار را آغاز کردیم، این موضوع متولی نداشت. اما اکنون تمامی موسسه‌های کشور می‌دانند که تنها موسسه شهید حسن باقری است که به این فرمانده شهید میپردازد.
بودجه موسسه شهید حسن باقری چگونه تامین می‌شود؟
تا سال ۱۳۸۰ با کمک فرماندهان دفاع مقدس این مرکز اداره میشد. فرماندهانی که دوست دارند برای این فرمانده جوان شهید کار‌های زیادی انجام شود. البته چون اسناد متعلق به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است و تاریخ سپاه و انقلاب اسلامی محسوب می‌شوند، از سوی این نهاد نیز حمایت‌هایی صورت می‌گیرد، اما بودجه مصوب سالانه نداریم. بخش مهمی از منابع مالی این موسسه با انتشار و فروش آثارش تامین می‌شود.
اما آثار منتشر شده این موسسه با توجه به تلاشی که برای تدوین و انتشار آنها صورت گرفته و بهای کاغذ، به بهای ارزان‌تری نسبت به آثار مشابه آنها در تعداد صفحه، ارایه می‌شوند.
بله. زیرا بخشی از آثارمان به شیوه حمایتی چاپ می‌شوند. مثلا یکی از کتاب‌های مجموعه پنج جلدی «گزارش روزانه جنگ» با حمایت شهرداری تهران چاپ شد. می‌کوشیم با فروش آثارمان بخشی از منابع مالی موسسه را تامین کنیم. اما ستاد کل نیرو‌های مسلح نیز از پشتیبانان مالی موسسه است. جوانان دانشجو هم با ما همکاری خوبی دارند. از سوی دیگر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم خرید‌های حمایتی از آثار دارد.
آیا مطالبه‌ای برای ترجمه آثار شهید باقری وجود دارد؟
کتاب‌های پنج جلدی «گزارش روزانه جنگ» و «روایت زندگی شهید حسن باقری» از سوی یکی از دانشجویان ایرانی دانشگاه سوربن فرانسه مورد پژوهش و تحقیق قرار گرفته است. همچنین کتاب پنج جلدی گزارش روزانه جنگ» در لبنان مورد استفاده گروه حزب‌الله است. مقدمه این کتاب از جزوه‌های آموزشی حزب‌الله لبنان است. برای ترجمه آثار هنوز ورود جدی نداشته‌ایم زیرا کتاب‌های نوع دوم موسسه که مخاطبان عام خواهند داشت، حتما ترجمه خواهند شد.
و ترجمه به کدام زبان‌ها در اولویتند؟ زبان‌های انگلیسی و عربی را همگام با هم پیش خواهیم برد.
در مورد مستند شهید حسن باقری بفرمایید که بخشی از آن با انتقاد برخی گروه‌ها مواجه شده بود.
تهیه کنندگان این اثر، کار سنگین مطالعاتی در موسسه شهید باقری درباره او انجام دادند که شامل حدود 600 صفحه فقط فیش‌برداری بود. بخشی از مطالب به دلیل کم بودن وقت برنامه بدون نگاه تخصصی حذف شد. بخش‌هایی که پیوند میان مطالب گفته شده را از بین می‌بُرد. قرار بود متن فیلمنامه را موسسه شهید حسن باقری بازنگری شود اما به ناگاه برای پشت صحنه فراخوانده شدیم! بخش دیگر انتقاد‌ها این بود که به برخی مطالب مهم به دلیل عدم تسلطشان به موضوع پرداخته نشد.
سخن پایانی شما...
موسسه شهید حسن باقری اسنادی را در اختیار دارد که تاریخ دفاع مقدس ما و تاریخ مهم‌ترین بخش جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، یعنی دو سال نخست آن است. قصد داریم این اسناد را برای ماندگاری در تاریخ ایران با نگاه کاملا تخصصی و دقت سختگیرانه ثبت و منتشر کنیم. دفاع مقدس الگو‌هایی دارد که نمونه آن شهید حسن باقری است.
به مناسبت سی‌ویکمین سالگرد شهادت حسن باقری، در قالب گفت‌وگویی با مهدی امیریان، مدیر این موسسه، به فعالیت‌های موسسه شهید حسن باقری می‌پردازیم که انتشار اسناد به جای مانده از این طراح عملیات‌های دفاع مقدس در قالب کتاب با اهمیت‌ترین فعالیت آن است.
آقای امیریان، زمینه تاسیس موسسه شهید حسن باقری چه بود؟
سال ۱۳۷۶ وقتی کنگره فرماندهان و ۳۶ هزار شهید استان تهران تشکیل شد، مشخص شد که حجم بالایی از اسناد درباره شهید حسن باقری موجود است و قابلیت این را دارند که به صورت جداگانه‌ای مورد تحقیق و بررسی قرار گیرند. بنابراین، در همان سال‌ها ستاد احیای تفکر و اندیشه‌های شهید حسن باقری تشکیل شد تا گروهی بر گردآوری اسناد متمرکز شوند. این گروه از سال ۱۳۸۰ با دستور سردار غلامعلی رشید، کار خود را آغاز کرد و استان‌ها، مراکز سپاه پاسداران و ارتش و سازمان‌های گوناگونی که گمان میشد سندی از شهید در اختیار داشتند، در این زمینه مورد بررسی قرار گرفتند. هنوز هم کار گردآوری ادامه دارد و هیچ‌گاه تعطیل نخواهد شد. در کنار جمع‌آوری اسناد، کار ساماندهی اسناد هم در قالب‌های مختلف تا سال ۱۳۸۲ به انجام رسید. از این سال به بعد با حجم بسیار گسترده‌ای از اسناد مواجه شدیم. نوع دسته‌بندی، سازماندهی و نحوه انتشار آنها مورد بحث قرار گرفت. در نهایت این اسناد بر اساس تاریخ، شماره‌گذاری و موضوع‌بندی شدند. برخی اسناد مانند کالک‌های عملیاتی به احیا و اسکن نیاز داشتند تا در قالب کتاب‌های مرجع قابل انتشار باشند. اکنون حدود ۲۰ هزار صفحه سند و دو هزار ساعت صوت و حدود دو هزار قطعه تصاویری که شهید حسن باقری به عنوان مسوول اطلاعات و عملیات جنگ تهیه کرده، در اختیار داریم. موسسه شهید حسن باقری در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان یک موسسه ثبت شده و با نویسندگان مختلف و در حوزه‌های گوناگون همکاری دارد. هدف ما انجام کار در حوزه انتشارات و در قالب نشر آثار شهید حسن باقری است.
تفکیک ساختار‌های فعالیت در این موسسه به چه صورت است؟
ساختار این موسسه بر مبنای تفکیک اسناد به دست آمده از شهید حسن باقری شکل گرفت. بخش «مکتوبات و اسناد» شامل زیرمجموعه‌هایی مانند گزارش‌های روزانه، اسناد روزانه، سالنامه و نوشته‌های شهید حسن باقری، گزارش‌ها و بازجویی اسرا، بخش «عکس و فیلم» شامل تصاویری که از شهید حسن باقری موجود است، بخش «صوت» دربردارنده صوت‌های قدیمی که‌گاه شناسایی افراد در آنها دشوار است، بخش «مصاحبه» که کتاب سه جلدی «روایت زندگی شهید حسن باقری» نمونه‌ای از کار این بخش است، بخش «گویاسازی» که به گویا ساختن ابهامات هر نوشتار و سند از نظر نام افراد، مناطق و اصطلاحات میپردازد و «تاریخ شفاهی» و «نقشه» شامل کالک‌های عملیاتی و «بانک اطلاعاتی» از بخش‌های موسسه‌اند. دو طیف در این موسسه مشغول به کارند. طیفی را نویسندگان تشکیل می‌دهند که امکان تحقیق و پژوهش در داخل موسسه دارند. طیف دیگر، دانشجویان جوانی هستند که در حال آماده‌سازی اسناد برای نویسندگان‌اند. نویسندگان در واقع تدوینگرند چون نویسنده اصلی اسناد و مدارک موجود، خود حسن باقری است.
بانک اطلاعاتی موسسه شهید حسن باقری چگونه قابل دسترسی خواهد بود؟
این بانک تمام اسنادی که از حسن باقری در اختیار داریم را شامل می‌شود و امکان جست‌وجو هم تحت محیط وب خواهد داشت. همگام با انتشار کتاب‌ها، بانک اطلاعات موسسه نیز در حال تکمیل است. بانک اطلاعات موسسه شهید حسن باقری قابلیت جست‌وجوی تمامی افراد و مکان‌ها و اصطلاحات و مصاحبه‌ها را با هر نوع قابلیت جست‌و‌جویی خواهد داشت. طراحی جدول‌های این بانک انجام شده است و بخش گویاسازی این بانک می‌تواند برای مخاطبانی که اطلاعات بیشتری دارند، کاربردی باشد. فعلا اطلاعاتی به این بانک وارد نشده است، چون تمامی اسناد موسسه در قالب کتاب منتشر نشده است. پس از تکمیل این روند، امکان بازدید از بخش اسناد فراهم می‌شود.
پایگاه اینترنتی اطلاع‌رسانی موسسه در چه وضعیتی است؟
فعالیت آن (hasanbagheri.ir) را از سال ۱۳۸۲ بی‌هیاهو آغاز کردیم. زمانی که کتاب پنج جلدی «گزارش روزانه جنگ» را در سال ۱۳۹۰ رونمایی کردیم، غیر از فرماندهان، مرتبطان با دفاع مقدس و خانواده شهید حسن باقری هیچ رسانه‌ای از فعالیت این موسسه مطلع نبود. این بی‌هیاهویی را بر اساس اندیشه‌های خود شهید حسن باقری لحاظ کردیم چرا که معتقدم در کشور ما پیش از آن‌که کاری انجام شود، صدای آن بلند می‌شود. در این مجموعه قصد داشتیم با دور بودن از رسانه‌ها، کار پژوهش و نگارش را به خوبی انجام دهیم. این دوری از هیاهو برای ما برکات زیادی داشت. سایت این موسسه در آینده نزدیک به صورت کامل‌تری راه‌اندازی می‌شود. کتاب‌های منتشر شده هم در قالب پی، دی، اف روی این سایت و بر اساس روزشمار قرار خواهد گرفت. تمام کتاب‌های شهید حسن باقری دارای روزشمار است و رویداد‌های هر روز نمایش داده خواهد شد.
با توجه به مسکوت بودن اقدام‌های پژوهشی و نگارشی، چطور توانستید اسناد را گردآوری کنید؟
سطح فرماندهی شهید حسن باقری به عنوان جانشین نیروی زمینی و فرمانده اطلاعات عملیات جنگ و فرمانده قرارگاه نصر، به گونه‌ای بود که در آن زمان بسیاری از فرماندهان ارشد، از همرزمان شهید بوده‌اند. با نامه‌نگاری‌هایی که در سطح فرماندهان صورت می‌گرفت و اینکه فرماندهان خیلی علاقه‌مند بودند به شهید حسن باقری پرداخته شود و شأنی که او در میان فرماندهان داشت، باعث میشد که کار به خوبی پیش برود. البته گاهی اسنادی که می‌خواهیم را نمی‌یابیم، اما هیچ‌گاه درنماندیم.
آثار موسسه شهید حسن باقری در چه قالب‌هایی منتشر می‌شوند؟
انتشار آثار مرجع در اولویت هستند، زیرا منشا محصولات فرهنگی دیگری از جمله رمان، فیلمنامه، فیلم، سریال، انیمیشن، بازی و... می‌شوند. با نمایش مجموعه «آخرین روزهای زمستان» که درباره شهید حسن باقری از سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد، ما با شتاب بیشتری به سمت خلق آثار هنری بیشتر درباره اقدامات شهید حسن باقری رفتیم. ساخت این مستند بر عهده صدا و سیما، اما تهیه صوت و بخش‌های مستند بر عهده موسسه بود. این اثر، توقع مخاطبان را از موسسه افزایش داد و عرضه کتاب‌های این مجموعه در شهرستان‌ها بیشتر شده است.
به این ترتیب زمینه خلق آثاری دیگر چون کتاب‌های کودک و نوجوان را می‌توان ایجاد کرد.
همان‌طور که گفتم، ثبت اسناد در قالب کتاب برای ما در اولویت است. اسناد جنگ تحمیلی عراق علیه ایران اگر کتاب نشوند، از بین خواهند رفت. اعتقاد داریم که کاری تاریخی را درباره یکی از مهم‌ترین برهه‌های انقلاب در دست داریم. وقتی توقعات بسیاری از موسسه شهید حسن باقری با پخش مستند «آخرین روزهای زمستان» پیدا شد، چند اولویت دیگر را در فعالیت‌هایمان گنجاندیم. نخستین اولویت در این زمینه، نگارش داستان‌هایی برای کودکان است. قصد داریم که تعدادی از نویسندگان کودک را دعوت کنیم و از آنها بخواهیم با مطالعه آثار مرجع منتشر شده سوژه‌هایی را طرح کنند و برای کودکان با تصویرسازی مناسب داستان‌هایی را بنویسند. همچنین تالیف فیلمنامه و رمان هم بر پایه آثار مرجع منتشر شده در مراحل اولیه است. اخیرا در جلسه‌های هیات‌مدیره این موسسه طراحی بازی‌های رایانه‌ای و تولید پازل و انیمیشن نیز مطرح شده است، براساس تجربه‌مان در حوزه کتاب، قصد داریم تنها بر سرعت متمرکز نشویم و دقت را نیز حتما لحاظ کنیم.
پیش‌بینی می‌کنید که تولید آثار مرجع این موسسه چه زمانی به پایان برسد؟
بر اساس اسنادی که از شهید حسن باقری تا این لحظه گردآوری شده است، پیش‌بینی می‌شود که حدود ۳۰ مجلد کتاب مرجع منتشر شود. گزارش‌ها، مصاحبه‌ها و... هریک در مجلداتی ارایه می‌شود. اولویت دیگر، تولید کتاب‌های نوع دوم است. آنچه اکنون از شهید حسن باقری در دانشگاه‌ها می‌گوییم، بر پایه آثار مرجع منتشر شده و مناسب استفاده محققان است. اما برای مثال، دانشجویان بیشتر علاقه‌مند به مطالعه کتاب‌هایی در حجم کمتر و جذاب‌تر هستند. این کتاب‌ها برداشتی از کتاب‌های نوع اولند که مطالب کاربردی را دربرخواهند داشت. علاوه بر این، برخی محققان می‌خواهند تنها بر یک موضوع خاص مثل «دزفول در دو سال نخست جنگ» متمرکز شوند. قصد داریم از مجموعه پنج جلدی «گزارش روزانه جنگ» که گزارش‌هایی از مناطق مختلف را در بر دارد، کتاب‌هایی بر این اساس تهیه کنیم که در گروه کتاب‌های نوع دوم موسسه جای می‌گیرند. کتاب‌هایی که قابلیت آموزشی هم خواهند داشت. در حوزه تدوین کتاب‌های مربوط به بخش «صوت» هنوز اقدامی انجام نداده‌ایم. نگارش این آثار کاری بسیار دشوار و زمان‌بر است. همچنین دو جلد کتاب از گویاسازی اسناد مربوط به شهید حسن باقری تهیه شده است.
مجموعه‌های دیگری مانند مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، در زمینه نگارش آثار درباره شهید حسن باقری فعالند؟ ارتباط شما با این موسسه‌ها چطور است؟
از نظر محتوایی موسسه شهید حسن باقری کار منحصر به فردی انجام می‌دهد که در کشور بی‌نظیر است. هیچ مرکز دیگری به شیوه ما به این شهید نپرداخته و نمی‌پردازد، اما با این مراکز مراوده محتوایی و اطلاعاتی داریم. در صورتی که خلأیی در اسنادمان داشته باشیم، به این مراکز مراجعه می‌کنیم. این موضوع به صورت متقابل نیز وجود دارد. زمانی که کار را آغاز کردیم، این موضوع متولی نداشت. اما اکنون تمامی موسسه‌های کشور می‌دانند که تنها موسسه شهید حسن باقری است که به این فرمانده شهید میپردازد.
بودجه موسسه شهید حسن باقری چگونه تامین می‌شود؟
تا سال ۱۳۸۰ با کمک فرماندهان دفاع مقدس این مرکز اداره میشد. فرماندهانی که دوست دارند برای این فرمانده جوان شهید کار‌های زیادی انجام شود. البته چون اسناد متعلق به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است و تاریخ سپاه و انقلاب اسلامی محسوب می‌شوند، از سوی این نهاد نیز حمایت‌هایی صورت می‌گیرد، اما بودجه مصوب سالانه نداریم. بخش مهمی از منابع مالی این موسسه با انتشار و فروش آثارش تامین می‌شود.
اما آثار منتشر شده این موسسه با توجه به تلاشی که برای تدوین و انتشار آنها صورت گرفته و بهای کاغذ، به بهای ارزان‌تری نسبت به آثار مشابه آنها در تعداد صفحه، ارایه می‌شوند.
بله. زیرا بخشی از آثارمان به شیوه حمایتی چاپ می‌شوند. مثلا یکی از کتاب‌های مجموعه پنج جلدی «گزارش روزانه جنگ» با حمایت شهرداری تهران چاپ شد. می‌کوشیم با فروش آثارمان بخشی از منابع مالی موسسه را تامین کنیم. اما ستاد کل نیرو‌های مسلح نیز از پشتیبانان مالی موسسه است. جوانان دانشجو هم با ما همکاری خوبی دارند. از سوی دیگر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم خرید‌های حمایتی از آثار دارد.
آیا مطالبه‌ای برای ترجمه آثار شهید باقری وجود دارد؟
کتاب‌های پنج جلدی «گزارش روزانه جنگ» و «روایت زندگی شهید حسن باقری» از سوی یکی از دانشجویان ایرانی دانشگاه سوربن فرانسه مورد پژوهش و تحقیق قرار گرفته است. همچنین کتاب پنج جلدی گزارش روزانه جنگ» در لبنان مورد استفاده گروه حزب‌الله است. مقدمه این کتاب از جزوه‌های آموزشی حزب‌الله لبنان است. برای ترجمه آثار هنوز ورود جدی نداشته‌ایم زیرا کتاب‌های نوع دوم موسسه که مخاطبان عام خواهند داشت، حتما ترجمه خواهند شد.
و ترجمه به کدام زبان‌ها در اولویتند؟ زبان‌های انگلیسی و عربی را همگام با هم پیش خواهیم برد.
در مورد مستند شهید حسن باقری بفرمایید که بخشی از آن با انتقاد برخی گروه‌ها مواجه شده بود.
تهیه کنندگان این اثر، کار سنگین مطالعاتی در موسسه شهید باقری درباره او انجام دادند که شامل حدود 600 صفحه فقط فیش‌برداری بود. بخشی از مطالب به دلیل کم بودن وقت برنامه بدون نگاه تخصصی حذف شد. بخش‌هایی که پیوند میان مطالب گفته شده را از بین می‌بُرد. قرار بود متن فیلمنامه را موسسه شهید حسن باقری بازنگری شود اما به ناگاه برای پشت صحنه فراخوانده شدیم! بخش دیگر انتقاد‌ها این بود که به برخی مطالب مهم به دلیل عدم تسلطشان به موضوع پرداخته نشد.
سخن پایانی شما...
موسسه شهید حسن باقری اسنادی را در اختیار دارد که تاریخ دفاع مقدس ما و تاریخ مهم‌ترین بخش جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، یعنی دو سال نخست آن است. قصد داریم این اسناد را برای ماندگاری در تاریخ ایران با نگاه کاملا تخصصی و دقت سختگیرانه ثبت و منتشر کنیم. دفاع مقدس الگو‌هایی دارد که نمونه آن شهید حسن باقری است.
نظر شما