به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، انجمن ایرانی تاریخ با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی نشست علمی «بررسی آثار و افکار پرفسور فرانتس روزنتال» را با حضور دکتر مهدی محقق، نویسنده، مصحح و شارح کتاب‌های تاریخی و فلسفي و میثم کرمی، پژوهشگر و تاریخ‌پژوه یکشنبه( 22 دی‌ماه) برگزار کرد.

مهدی محقق در ابتدای این جلسه درباره لزوم برگزاری چنین نشست‌هایی گفت: از شرق و غرب عالم دانشمندان ایرانشناس و اسلام‌شناس بسیاری وجود دارند که در ابعاد مختلف باید آن‌ها را شناخت و به آثارشان توجه بیشتری کرد.

وی درباره فرانتس روزنتال سخنان خود را این گونه آغاز کرد: وی ساکن آمریکا و در دانشگاه ییل تدریس می‌کرد. روزنتال استاد تاریخ و زبان‌های سامی بود و من پیش از آن که در کانادا با وی از نزدیک آشنا شوم، از طریق کتابی به نویسندگی وی با عنوان «ع‍ل‍م‌ ال‍ت‍اری‍خ‌ ع‍ن‍د ال‍م‍س‍ل‍م‍ی‍ن‌» آشنایی نسبی کسب کرده بودم.

محقق افزود: بیشتر استادانی که در آمریکا تدریس می‌کردند از شاگردان وی بودند و او دانشجویان بسیاری از کشورهای مختلف عربی، هند و پاکستان و اروپا در مقطع دکترای تاریخ اسلام داشت.

مصحح کتاب «الاس‍ول‍ه‌ و الاج‍وب‍ه‌» که در نشست نقد و معرفی آثار روزنتال، سعی کرد از طریق بازگوکردن خاطرات و همکاری‌های خود با روزنتال، به معرفی این شخصیت بپردازد، ادامه داد: با روزنتال نخستین‌بار در فیلادلفیا و در انجمنی با عنوان “American oriental society” که شماری از شرق‌شناسان و اسلام‌شناسان آمریکا نیز در آن حضور داشتند، آشنا شدم و من در آن همایش، مقاله‌ای را درباره طب روحانی محمد بن زکریای رازی نوشته بودم و زمانی که وی متوجه علاقه وافر من به تاریخ طب شد، مقاله‌های خود را در این زمینه برای من می‌فرستاد؛ چنان که من بعدها مقاله «تاریخ الاطبا و فلاسفه» از روزنتال که قدیمی‌ترین نوشته در زمینه تاریخ طب قدیم محسوب می‌شود و معطوف به کتاب الفصول بقراط است، ترجمه کردم.

وی در ادامه سخنانش بر مقاله‌های بسیار خوب و روشن کننده‌ای که از سوی روزنتال به تالیف درآمده است و نقش روشن کننده‌ای در «تاریخ علم پزشکی» داشته، اشاره کرد و گفت: در طول تاریخ همواره گروه‌هایی بوده‌اند که علم پزشکی و علم طب را برخلاف شرع و دین می‌پنداشتند و در جهل مطلق خود آن‌ها را حرام می‌دانستند، از این رو مقاله‌ای که روزنتال در دفاع از علم پزشکی نوشته است، ناظر بر این واقعیت تاریخی است. همچنان که خود من نیز کتابی با عنوان «م‍ف‍ت‍اح‌ ال‍طب‌ و م‍ن‍ه‍اج‌ ال‍طلاب» با همکاری مرحوم محمدتقی دانش‌پژوه ‌در رد این جهل و در دفاع از علم پزشکی به تالیف درآوردم.

مصصح کتاب «القبسات» در ادامه این نشست، به شخصیت متعالی و دانشمنددوست روزنتال اشاره کرد و با یادآوری خاطره‌ای گفت: به دنبال کنگره‌ای که روزنتال با مرحوم «عباس زریاب‌خویی»، مورخ، ادیب، نسخه‌شناس، نویسنده و مترجم ایرانی آشنا شده بود، به من نامه‌ای نوشت که در آن نوشته شده بود،«من با مورخی ایرانی آشنا شدم و وی را بسیار «قوی» یافتم...» متن این نامه گویای این مطلب است که وی تا چه اندازه به اندیشمندان سراسر جهان احترام می‌گذاشت و آن‌ها را قدر می‌دانست؛ در حالی که متاسفانه این مساله در جامعه ما حالت عکس دارد و حتی دانشمندان ما در زمان حیات مورد توجه قرار می‌گیرند.

نویسنده کتاب «آرام نامه» در ادامه افزود: حتی زمانی که روزنتال شخصا از من دعوت کرد که به دانشگاه ییل بروم، وی با خودروی شخصی به فرودگاه آمد و در منزل خود بسیاری از کتاب‌ها و نسخه‌های خطی از جمله نخستین انجیلی که در اروپا چاپ شده بود را به من نشان داد.

نویسنده کتاب «م‍ف‍ت‍اح‌ ال‍طب‌ و م‍ن‍ه‍اج‌ ال‍طلاب»‌ گفت: روزنتال مقالات بسیار زیادی در زمینه تاریخ و تاریخ پزشکی به تالیف رسانده بود که همه آن‌ها از وسعت اطلاعات وی حکایت می‌کنند و حضور پر رنگ این دانشمند در مجمع خاورشناسان آمریکا و مجمع مطالعات خاورمیانه نیز گواهی بر این مدعاست.

محقق سخنان خود را این گونه به پایان برد: روزنتال یکی از برجستگان زبان‌های سامی، تاریخ اسلام و تاریخ پزشکی اسلامی بود. از این رو نه تنها باید وی و آثار وی را بهتر شناخت بلکه شناخت دیگر اندیشمندان خارج و داخل امری بسیار مهم و جدی است و این نشست باید مقدمه‌ای بر این مهم باشد.

در ادامه این نشست، میثم کرمی، تاریخ‌پژوه با تاکید بر معرفی آثار روزنتال گفت: روزنتال جایگاه بسیار بزرگی در معرفی نسخه‌های خطی دارد. به طوری که بیشترین آثار نسخ خطی در جهان عرب از آن وی است اما متاسفانه جامعه علمی ایران از بیشتر آثار وی بی خبر بوده و از این دانشمند بزرگ، تنها پنج یا شش کتاب و چند مقاله به فارسی ترجمه شده است.

نویسنده کتاب «فارابی شناسی» ادامه داد: این موضوع را می‌توان در کتاب «تاریخ تاریخ‌نگاری در اسلام» از روزنتال که از سوی اسدالله آزاد ترجمه شده است، دید. ترجمه این اثر حجمی یک سوم کتاب اصلی را دارد که در آن بسیاری از افزوده‌ها و تغییراتی که خود نویسنده به این اثر داشته، ترجمه نشده است و این مثال، نمونه بسیار خوبی است که از مغفول ماندن این شخصیت در جامعه علمی ایران حکایت می‌کند.

نویسنده کتاب «غزالی‌شناسی» ادامه داد: وی یکی از انگشت شمارترین دانشمندان نام آشنای اهل علم است که هنوز شمار بسیاری از دست نوشته‌ها و یادداشت‌های وی به چاپ نرسیده است و امروز آن‌ها جزو میراث دانشگاه ییل به شمار می‌روند.

این پژوهشگر افزود: روزنتال در طی سه سفری که به ترکیه داشت، آثار بسیار ارزشمند و نادری از خود به جای گذاشت و نسخه‌های خطی بی شماری را به عالم معرفی کرد که بی نظیر است. از جمله دستاورد سفرهای وی به ترکیه، تصحیح بخش نخست «تاریخ ابن بی بی»، تصحیح کتاب «مختصرالمعانی»، بررسی اشعار شاعران عربی شامل «ابن بابک»، «ابوبکر خوارزمی»، بررسی و تصحیح مجموعه چهار جلدی «جنگ کهن عربی»، مقاله‌ای پیرامون «ابن سعد»، مورخ و سیره‌نویس سده دوم و سوم هجری اهل بغداد بوده است.

وی با بیان و تاکید بر این که روزنتال یکی از بزرگ‌ترین نسخه‌شناسان و مصححان عالم است و از جمله دانشمند جامع‌الطرافی بوده است که در شاخه‌های مختلف، پژوهش انجام داده اما در ایران آثار کمی از وی ترجمه شده است، گفت: این که از میان 70 تا 80 آثار این نویسنده، تنها 20 تا 30 اثر وی به فارسی ترجمه شده است، نشان از ضعف علمی جامعه ایران در این حوزه است و ما به محققان و افراد بسیاری نیاز داریم که بتوانند این آثار را به فارسی ترجمه کنند.