به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، آموزگار در نشست تخصصی «جایگاه کتاب در ایران و نقش یونسکو» که شنبه (دوم آذرماه) در کمیسیون ملی یونسکو در تهران برگزار شد با بیان فعالیت‌های صنفی نشر در ایران، اظهار کرد: تمدن علمی، فرهنگی و هنری ایران نیاز به توضیح ندارد، طی سال‌های متمادی جهانیان از این حوزه بهره‌ها برده‌اند و ایران سرآمد کشورهای دیگر است. اختراع چاپ باعث تولید انبوه کتاب شد و مسایل اقتصادی را مطرح کرد که تنظیم مناسبات فعالان این حوزه را دگرگون ساخت. کنوانسیون برن حقوق ناشران را مشخص کرد و پس از آن نیز در ایران حرکت‌هایی برای این وضعیت به وجود آمد.

دبير اتحاديه ناشران و كتابفروشان تهران در ادامه افزود: در گذشته ناشران معدود ایرانی برای یافتن جایگاه کتاب‌هایشان مبادرت به تاسیس کتابفروشی کردند. بر اساس گزارش‌ها حدود 75 درصد فعالیت‌های نشر در پایتخت صورت می‌گیرد و این امر فاصله مرکز و دیگر استان‌ها را بیشتر می‌کند. بسیاری شهرها فاقد کتابفروشی‌ هستند و در دو دهه اخیر ناشران مربوط به کتاب‌های آموزشی و کمک آموزشی افزایش یافته‌اند. مشکل جدی دیگر این‌که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در حوزه‌های مختلف، به لحاظ آماری تغییرات مثبتی ایجاد شده اما در بخش‌های قابل توجهی آمارها دلگرم‌کننده نیست. شمارگان کتاب‌ها با میزان تولید آن‌ها تناسب ندارد. تولید حدود 75 هزار عنوان کتاب به طور متوسط در سال با شمارگان یک‌هزار نسخه نشان از این امر دارد که باید برای حل این مساله اقدام کرد.

وی با اشاره به فعالیت‌های صنفی در تهران اظهار کرد: 55 سال پیش فعالیت‌های صنفی نشر در تهران آغاز به کار کرد و ‌اکنون اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران یک‌هزار و 200 عضو دارد. به دلیل این‌که در قانون نظام صنفی صلاحیت خصوصی مانع از اخذ پروانه از سوی اتحادیه صنفی می‌شود امیدوارم معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این امکان را فراهم کند تا زمینه عضویت آن‌ها در اتحادیه ناشران و کتابفروشان فراهم شود.

آموزگار گفت: در طول سه سال گذشته این اتحادیه بخش بین‌الملل نداشته که این بخش به تازگی آغاز به کار کرده است تا مناسبات فرامرزی و ارتباط با ناشران خارجی فراهم شود. از سوی دیگر این بخش با مطالعه چالش‌های جهانی پیش‌رو زمینه حضور و فعالیت ناشران ایرانی را در بازارهای بین‌المللی فراهم می‌کند. بحث اقتصاد نشر از دیگر موضوع‌های با اهمیت به‌شمار می‌رود. دیگر مساله این حوزه فروش و حق ترجمه است.

وی با اشاره به اهمیت حمایت‌های دولتی از این بخش بیان کرد: در زمینه توسعه و اشاعه فرهنگ هر کشور دولت نقش مهمی ایفا می‌کند که در طول سال‌های گذشته این امر مغفول مانده و نیاز به حمایت جدی از سوی دولت، به ویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارد. برای حضور در بازارهای بین‌المللی نشر، نخستین قاعده پذیرش حقوق مولف یا حقوق مالکیت ادبی و هنری است. به دلیل این‌که هنوز به این کنوانسیون‌ها نپیوسته‌ایم تلاش کرده‌‌ایم این حقوق از سوی ناشران ایرانی در ایران رعایت شود.

دبير اتحاديه ناشران و كتابفروشان تهران در پایان سخنانش گفت: سابقه برپایی 25 نمایشگاه بین‌المللی کتاب و حضور ناشران خارجی در ایران اهمیت بسیاری دارد که می‌تواند راهگشای فعالیت‌های آینده باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تولید محتوای کتاب‌های ایران از سطح بالایی برخوردار است. کتاب‌هایی از استادان ایرانی به زبان انگلیسی از سوی ناشران خارجی منتشر شده و آن‌ها دلیل انتشار کتاب‌هایشان از سوی ناشران خارجی را به دست‌آوردن مخاطب بیشتر و حمایت از اثر تولیدی‌شان در سطح بین‌الملل عنوان می‌کنند. 

تجربه ایران پشتوانه صنعت چاپ و نشر در بازار بین‌المللی
محمدرضا وصفی نیز در این نشست با موضوع «افق‌‌های پیش روی نشر ایران در عرصه بین‌الملل» سخنرانی کرد. وی با برشمردن اهداف یونسکو اظهار کرد: حفظ میراث و حافظه جهانی، گسترش علم و پیوند با دیگر فرهنگ‌ها اهداف اصلی یونسکو به شمار می‌روند که ایران در این حوزه‌ها ظرفیت بالایی دارد. صنعت نشر به روساخت مهم با ‌نام صنعت چاپ نیاز دارد. این صنعت پس از صنعت خودرو، دومین و بزرگترین حوزه تراکم سرمایه به ویژه سرمایه‌های خصوصی را به خود اختصاص داده است اما به علت برخی از مشکلات در اذهان عمومی جایی ندارد.

مدیرکل دفتر مجامع، تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه افزود: آمار در صنعت نشر حاکی از آن است که 10هزار ناشر ثبت شده داریم که تنها سه‌هزار ناشر، فعالند و برخی نیز از پشتوانه مالی خوبی برخوردارند. امتیاز دیگر کشور ما بحث شابک است که آن را به کشورهای همسایه مانند افغانستان و تاجیکستان نیز انتقال داده‌ایم. شابک اطلاعات حوزه کتاب را به عرصه جهانی معرفی می‌کند. حدود سه‌هزار کتابخانه فعال در ایران وجود دارد که برابر با آمار جهانی در وضعیت متوسط هستیم. ظرفیت استثنایی ایران که در هیچ کشور دیگری وجود ندارد راسته کتابفروشی است. پدیده‌ای که پیش از انقلاب در نزدیکی بازار شکل گرفت و پس از آن به روبه‌روی دانشگاه تهران منتقل شد. در شهرهایی مانند قم نیز این مساله دیده می‌شود.

وی با اشاره به نمایشگاه‌های سالیانه در استان‌ها بیان کرد: نمایشگاه بین‌المللی کتاب نیز معمولا حدود پنج میلیون نفر بازدیدکننده دارد که ظرفیت بزرگی است. اتفاق مهمی که پس از انقلاب روی داده و برای یونسکو اهمیت بسیاری دارد احیای نسخ خطی مربوط به حوزه جهان اسلام به دو زبان فارسی و عربی است؛ آثار ارزشمندی که به تغییر نگرش ما در تاریخ علم منجر شده‌اند. بر اساس همین آثار درباره حضور پرتغالی‌ها در هرمز با ترجمه کتاب «جنوب‌نامه» مشخص شد ایران از پیشتازان مبارزه با حضور استعمارگران در کشورهای شرقی بوده است.

وصفی در ادامه بیان کرد: نقش کتاب در حوزه آموزش و زبان فارسی بااهمیت و انتقال علم از طریق زبان فارسی در کشورهای منطقه صورت گرفته است. به طور خاص صنعت نشر سه قرارداد مختلف با افغانستان، منطقه کردستان عراق و کشور عراق در نشر کتاب‌های مدارس دارد. در حوزه علوم پایه و پزشکی ایران از معدود کشورهایی به‌شمار می‌رود که آثار علمی جهان را به صورت روزآمد ترجمه می‌کند. آمار نشان می‌دهد حدود 22 درصد از انتشار کتاب‌ها به ترجمه اختصاص یافته که نیازمند حمایت از سوی یونسکو است. در حوزه‌های آموزش، سلامت و بهداشت عمومی، آموزش زبان خارجی، بومی‌سازی کتاب‌های زبان خارجی، نشر مکتوب و حوزه کودک ایران سرآمد دیگر کشورهاست.

مدیرکل دفتر مجامع، تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به حضور تصویرگران کتاب کودک در عرصه جهانی و درخشش آن‌ها گفت: با توجه به این‌که حوزه کودک با مفاهیم جهانی و انسانی سروکار دارد، آن‌چه در ایران تولید می‌شود، می‌تواند در اختیار سازمان‌های بین‌المللی قرار گیرد. در حوزه هنر، ایران ناشران تخصصی بسیاری دارد. از سوی دیگر نشر دانشگاهی نیز در ایران تخصصی شده است. رسانه مکتوب نیز جای کار بسیاری دارد. ایران در حوزه تالیف، تصنیف و تصحیح کتاب‌های عربی فعالیت‌هایی داشته که به گسترش این همکاری در پیوندهای منطقه‌ای کمک می‌کند و نشان می‌دهد ظرفیت‌های خوبی در حوزه قفقاز، کشورهای عربی و پاکستان وجود دارد.

وی در پایان سخنانش بیان کرد: مفهوم کتابخانه تا 10سال آینده تغییر می‌کند و به مکانی اجتماعی تبدیل می‌شود و جایی برای نقد و تبادل اطلاعات خواهد شد. در حوزه eBook ایران با تحریم‌های ناجوانمردانه‌ای روبه‌روست که نیاز به پشتیبانی ویژه از سوی یونسکو دارد. اکنون طبقه دانشگاهی کشور80 درصد از مطالعات را با استفاده از کتاب‌های دیجیتال انجام می‌دهند، بنابراین باید در این زمینه فکری جدی کرد. مساله دیگر تعریف سند است که به حافظه جهانی یونسکو ارتباط دارد. در آینده با سندهای دیجیتال روبه‌رو هستیم که نمی‌دانیم آن‌ها را باید چگونه نگهداری و دسته‌بندی کرد. مفهوم سند در ایران کهن است و نیازمند تعاریف جدید برای حفظ در حافظه جهانی دارد.