به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست تخصصی «جنبش‌های اجتماعی، رسانه و سیاست‌گذاری‌های فرهنگی» عصر روز پنجشنبه همزمان با آغاز به کار موسسه فرهنگی و هنری بام (بنیاد اندیشه متمایز) در فرهنگسرای رسانه برگزار شد.

در این نشست حجت‌الاسلام پناهیان، نویسنده و پژوهشگر حوزه دین و اجتماع، حسام‌الدین آشنا، استاد دانشگاه امام صادق(ع)، مشاور ارشد رسانه ای دکتر حسن روحانی و نویسنده کتاب‌هایی مانند «خشونت و فرهنگ» و «از سیاست تا فرهنگ» و شهرام گیل‌آبادی، استاد دانشگاه صدا و سیما و نویسنده آثاری چون «دین در رسانه»، «فرا رسانه و روایتی دیگر»، «رادیو و ساخت معانی» حضور داشتند و به ایراد سخنرانی پرداختند.

اگر دولت در جنبش های اجتماعی دخالت نکند خوشحال می شوم
حسام‌الدین آشنا در ابتدای صحبت‌های خود به رابطه جمهوری اسلامی ایران و جنبش‌های اسلامی پرداخت و گفت: جمهوری اسلامی ایران محصول یک جنبش اجتماعی بود. اتفاقی که در سال 1357 رخ داد زمینه‌ساز نظریه‌پردازی برای جنبش‌های اجتماعی در سطح جهان شد. از ویژگی‌های این جنبش می‌توان به نبود خشونت در آن و نفوذ بسیار بالای آن در جامعه اشاره کرد که منجر به شکل‌گیری کانون‌های فراوان در جامعه شده بود.

وی ادامه داد: در جمهوری اسلامی ایران زمینه‌های مساعدی برای خیزش‌های اجتماعی وجود داشته است. جنگ هشت ساله ایران و عراق از درون محله‌های ایران روییده بود. «بسیجی ها» افرادی بودند که در کنار یکدیگر احساس وظیفه بیشتری می‌کردند و به خدمت‌رسانی مشغول بودند.

نویسنده کتاب «خشونت و فرهنگ» با اشاره به شرایط شکل‌گیری جنبش‌های اجتماعی گفت: اساسا جنبش‌های اجتماعی در جایی رشد می‌کنند که سیاستگذاری چندانی وجود نداشته باشد. اگر در جایی فعالیت خودجوش شکل گرفت، برای آن است که مردم جلوتر از دولت‌ها متوجه اشکالات شده‌اند.


مشاور دولت «تدبیر و امید» درباره بهره‌گیری از جنبش‌های اجتماعی برای مدیریت امور کشور گفت: اگر نگاه ما این باشد که جنبش‌های اجتماعی برای جامعه مفید هستند ما می‌توانیم از آن‌ها استفاده کنیم. این دیدگاه از آنجا ناشی می‌شود که دولت احساس کند که به ذات خود برای حل مشکلات کافی نیست و حل مشکلات مردم بدون مشارکت آنها امکان‌پذیر نیست. این نگاه به حمایت و تقویت از جنبش‌های اجتماعی می‌پردازد اما نگاه دیگری هم وجود دارد. نگاه دوم آن است که جنبش‌های اجتماعی را مضر و دردسر ساز می‌داند و فعالیت‌های آن‌ها را محدود می‌کند. برای مثال برخی از سیاست‌های ما در حوزه اینترنت گواه این موضوع هستند. البته با تلفیق این دو نگاه نگاه سومی ایجاد می‌شود و آن نگاه هوشمندانه به مسایل است. با به کار بستن این دیدگاه می‌توانیم هوشمندانه و متمایز عمل کنیم و به دست خودمان موجب تحقیر جامعه و جنبش‌های آن نشویم.

مشاور ارشد رسانه ای دکتر حسن روحانی در پایان درباره دیدگاه دولت یازدهم در این زمینه گفت: اگر دولت «تدبیر و امید» در جنبش‌های اجتماعی دخالت نکند بسیار خوشحال خواهم شد.

عنان کار فرهنگی را به اهالی فرهنگ بسپاریم
شهرام گیل‌آبادی با اشاره به مفهوم جنبش‌های اجتماعی در زمانه کنونی گفت: جنبش‌های اجتماعی وادی بسیار فراگیر و فراخی است. امروزه یکی از ساختارمندترین و مهم‌ترین بحث‌ها در سطح جهان مربوط به جنبش‌های اجتماعی است. جنبش‌های اجتماعی زمانی بوجود می‌آیند که افرادی که تعلقات مشترکی دارند گرد یکدیگر جمع می‌شوند. این جنبش‌ها معمولا بر اساس نیاز مردم جامعه ایجاد می‌شوند و جنبش‌ها خواستار تغییرات و مشارکت در مدیریت هستند. مدل‌های جنبش‌های اجتماعی جهان بسیار پیشرو هستند اما امروزه در ایران چندان به آن‌ها پرداخته نمی‌شود. در سال‌های جنگ و انقلاب جنبش‌های اجتماعی حضور فعالی در جامعه داشتند.

استاد دانشگاه صدا‌و‌سیما درباره شکل‌گیری جنبش‌های اجتماعی در جوامع گفت: ارکان جنبش‌های اجتماعی تفکرات و پارادایم‌های مشترک در میان افراد جامعه است. این افراد در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و تشکیل یک حلقه اجتماعی می‌دهند. امروزه در جامعه ما رفتارهای مشترک در جامعه ما کمتر دیده می‌شود و این امر موجب شده تا افراد کمتر به جمع شدن در کنار یکدیگر اقدام کنند.

گیل‌آبادی با اشاره به دلایل شکل‌گیری این جنبش‌‌ها و نقش رسانه گفت: افراد برای جمع شدن در کنار یکدیگر به این نیاز دارند که انگیزه داشته باشند. متاسفانه در حال حاضر رسانه ما به مردم جامعه ما این انگیزه را نمی‌دهد تا گرد یکدیگر به فعالیت بپردازند. همچنین هدف مشترکی هم در میان افراد جامعه برای رسیدن به آن وجود ندارد.

نویسنده کتاب «فرا رسانه و روایتی دیگر» درباره ضعف‌های نهادهای دولتی در هدایت افراد جامعه گفت: برنامه‌ریزی اجتماعی یکی از ضعف‌های اساسی ما در حوزه فرهنگ است. اساسا در کشور ما برنامه‌های فرهنگی در اولویت قرار ندارند و دغدغه معاش بر نگرانی‌های فرهنگی رجحان دارد. این مشکل موجب شده تا نتوانیم جنبش‌هایی را که در انقلاب و جنگ در جامعه ایجاد شده بودند را هدایت کنیم و آنها را در جامعه گسترش دهیم.

گیل‌آبادی با اشاره به نقش رسانه در شکل‌گیری و هدایت جنبش‌های اجتماعی گفت: رسانه‌ به عنوان یک ابزار باید بتواند با مخاطبان خود ارتباط برقرار کند. از آنجایی که مدیریت واحدی در عرصه فرهنگی ما وجود ندارد، متاسفانه از بسیاری از امور غافل هستیم. در جاهایی که باید به تقویت و شکل‌گیری این جنبش‌ها کمک کنیم، از آن‌ها غافل می‌شویم و در جاهای دیگری که نباید چندان به آن‌ها توجه کنیم به پشتیبانی از آن‌ها می‌پردازیم.

نویسنده کتاب «دین در رسانه» با تاکید بر تخصصی شدن برنامه‌ریزی در حوزه فرهنگ یادآور شد: فضای فرهنگ و برنامه‌ریزی فرهنگی باید تخصصی شود. اگر این اتفاق نیفتد و به آینده موکول شود ما ضربه خواهیم خورد. نباید در فضای فرهنگی منفعل باشیم و همه توان خود را معطوف به پاسخ دادن به صحبت‌های دیگران درباره خود کنیم و دایما پاسخگوی اقدامات کشورهای دیگر باشیم.

وی افزود: برنامه‌ریزی فرهنگی نیازمند نظریه روشن فرهنگی است. دولت‌های‌ ما اگر خودشان نداند که به چه اقدامی مشغول هستند، نمی‌توانند گرهی از مشکلات فرهنگی ما باز کنند. تا زمانی که نظریه مشخصی شکل نگیرد، ناتوان از ایجاد یک مدل فرهنگی در کشور هستیم تا بر اساس آن اقدام کنیم و دیگر فعالیت‌های خود را با آن بسنجیم.

گیل آبادی با اشاره به نبود افراد فرهنگی در راس نهادهای دولتی گفت: مشکل دیگر این است که آدم فرهنگی باید به فرهنگ بپردازد و از نگاه مهندسی در فرهنگ اجتناب داشته باشیم. اگر این اتفاق در سطح مدیریتی کشور رخ ندهد ما فقط اقتضایی و موردی با مشکلات برخورد خواهیم کرد.

ساختارهای اجتماعی نباید به افراد توهین کند
همچنین حجت‌الاسلام و المسلمین علیرضا پناهیان با شرکت در این جلسه با اشاره به تبلیغات رسانه‌های بیگانه در حوزه‌های مختلف گفت: در جهانی هستیم که به مردم و جامعه اجازه داده نمی‌شود تا خودشان باشند. برای اینکه افراد خودشان باشند نباید اجازه دهیم تا افراد در زندگی خود به مانند «آزمایش پاولف» در روانشناسی، وابسته و شرطی شوند. «ولایت» می‌تواند به افراد کمک کند تا خودشان باشند و از سرگشتگی و وابستگی رهایی پیدا کنند.

وی افزود: دموکراسی و لیبرالیسم سالیان دراز ادعا داشتند که از آزادی افراد دفاع می‌کنند اما در حال حاضر شاهد آن هستیم که عکس آن عمل می‌کنند و تلاش می‌کنند تا برای تمامی ابعاد زندگی افراد برنامه‌ریزی کنند.

پناهیان با اشاره به لزوم مستقل بودن افراد در جامعه عنوان کرد: مستقل بودن معنا و روش خاص خود را دارد. زمانی که ما قرآن می‌خوانیم با چنین ویژگی آشنا می‌شویم. قرآن کتابی نیست که صرفا جاذبه داشته باشد بلکه دافعه هم دارد. برخی اوقات که ما قرآن می‌خوانیم دچار رعب و وحشت می‌شویم. این جاذبه و دافعه موجب می‌شود که انسان خودش باشد. وقتی افراد جامعه مستقل باشند و به عبارتی دیگر خودشان باشند، خلاقیت در جامعه رشد می‌کند. خلاقیت در جامعه نباید تحمیلی باشد بلکه افراد جامعه فرصت داده شود تا مجال بروز آن ایجاد شود.

وی با اشاره به ساختارهای اجتماعی در جوامع مختلف گفت: ساختارهای اجتماعی نباید به گونه‌ای باشند که به شخصیت افراد توهین کنند و قدر و ارزش آنها را پایین بیاورند. متاسفانه در حال حاضر برخی از قوانین ما با روح اسلام مشکل دارند و من در جلسه‌ای که با اعضاء شورای نگهبان داشتم به این مورد اشاره کردم.

پناهیان با اشاره به جامعه ایرانی در سال‌های اخیر گفت: در حال حاضر جامعه ما به سمتی می‌رود که غربی شدن چندان جذابیتی برای مردم ما ندارد و مردم نسبت به آن بی‌اهمیت شده‌اند. باید از دو گروه در جامعه هراس داشت: یکی غرب‌زده‌ها و دیگری مسلمانانی که تلاش می‌کنند غرب‌زدگی را با فعالیت‌های خود اسلامیزه کنند. مورد اخیر یک عملیات احمقانه است زیرا افراد از چیزی دفاع می‌کنند که عین کفر است.

خبرنگار: مهدی سرایی