پاپلی‌یزدی درباره کمبود کتاب در حوزه میراث فرهنگی برای مخاطب عام به خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، گفت: تخصص ویژه‌ای در باستانشناسی در جهان وجود دارد به نام (public archaeology) یا باستانشناسی برای عامه. متخصصان این رشته پژوهش‌ها و تفاسیر باستانشناسی را که به‌طور عمده بسیار تخصصی و سخت فهم هستند به زبان ساده درمی‌آورند و برای اقشار گوناگون جامعه بازگو می‌کنند. این بازگویی می‌تواند به شکل کتاب، مقاله یا فیلم مستند منتشر شود.
این باستانشناس افزود: باستانشناس عامه، باستا‌شناسی را نه تنها برای عامه مردم که برای هر غیرمتخصصی بازنمایی می‌کند، جامعه هدف انتخابی او می‌تواند دانش‌آموزان، بانوان خانه‌دار یا متخصصان رشته‌های دیگر علوم انسانی یا علوم و فنون باشد. در ایران متاسفانه چنین متخصصانی وجود ندارند. متخصص باستانشناسی برای عامه در واقع این توانایی را دارد که نیازها را تشخیص دهد اما در ایران متاسفانه به لحاظ تخصصی نمی‌توانیم این نیاز را درک کنیم.
وی ادامه داد: خوشبختانه دو تن از همکاران من در دو سال گذشته ده‌ها پرسشنامه از اقشار گوناگون پر کرده‌اند که به نظر می‌رسد بزرگترین مشکلی که امروزه، هم در زمینه باستانشناسی و هم در حوزه میراث فرهنگی در جامعه وجود دارد، نوعی اشتباه‌اندیشی نسبت به این رشته‌های دانشگاهی و ساختار اداری است که البته نشات گرفته از نبود متخصص باستانشناسی در سطح عامه و کتاب‌های مرتبط با این موضوع است.
وی با بیان اهمیت شکل ظاهری و قیمت کتاب در جذب مخاطب عام عنوان کرد: به عقیده من کتاب‌های باستانشناسی در سطح عامه باید از کیفیت بالایی برخوردار باشند و با قیمت مناسبی ارایه شوند تا در سبد خانوار جای گیرند. به دلیل ناشناخته بودن این رشته‌ها و البته نویسندگان باستانشناس در سطوح مختلف اجتماعی کیفیت بالا می‌تواند موجب جذابیت و انتخاب خواننده شود.
نویسنده کتاب «باستانشناسی چهل‌تکه» درباره نقش دیگر رسانه‌ها در فرهنگ‌سازی و موضوع حفاظت از میراث فرهنگی گفت: معتقدم هر رسانه‌ای می‌تواند نقش خود را در این زمینه ایفا کند. روزنامه‌ها، رادیو و رسانه‌های بصری هر کدام به شکلی می‌توانند نقش مهم میراث فرهنگی و لزوم توجه به آن را به دولت و مردم گوشزد کنند.
پاپلی‌یزدی در پاسخ به این سوال که آیا در موضوع حفاظت از میراث فرهنگی کشور کارشناسان و نویسندگان این حوزه باید خود را مسوول بدانند یا مسوولان میراث فرهنگی، اظهار کرد: به نظر من این وظیفه هم متوجه متخصصان است و هم متوجه سازمان میراث فرهنگی. در واقع ما در این زمینه با دو مساله سر و کارداریم، نخست این‌که رشته باستانشناسی یک رشته دانشگاهی است و دوم مساله میراث فرهنگی است که میراث معنوی و مادی معاصر و باستانی را شامل می‌شود.
وی افزود: در گذشته بخشی در ساختار میراث فرهنگی با نام معرفی و آموزش وجود داشت اما متاسفانه با از هم پاشیدن ساختار اداری میراث فرهنگی در دولت دهم، وظایف اداری قسمت‌های گوناگون مختل شد. در کل به عقیده من ارایه اطلاعات صحیح درباره میراث فرهنگی لازم است توسط متخصصان امر صورت گیرد خواه از کانال سازمان میراث فرهنگی یا دیگر بخش‌های خصوصی، دولتی یا کتاب‌های تخصصی.
وی همچنین به نقش نویسندگان در آگاهی دادن به مردم و جلوگیری از تخریب میراث فرهنگی پرداخت و بیان کرد: در جهان، باستانشناسی عامه اطلاعات صحیح، مختصر شده و قابل فهم را به جامعه ارایه می‌دهد و لزوم نگهداری از میراث فرهنگی را گوشزد می‌کند. همچنین از سنین کودکی، در مهدکودک‌ها و دبستان‌ها فرایند آموزش آغاز می‌شود. کودک می‌آموزد که میراث تنها از آنِ او و نسل او نیست و متعلق به همه بشریت است و از این رو او باید این امانت را به نسل بعد از خود منتقل کند. همان‌طورکه نسل پیش به این مهم پرداخته است. از سویی عافیت‌طلبی و تفکر منفعت‌طلبانه مادی تا جای ممکن نسبت به میراث مخدوش و مورد نقد قرار می‌گیرد اما در ایران این فرایند آموزشی اتفاق نمی‌افتد.
این پژوهشگر به ناشران کتاب‌های میراث فرهنگی اشاره کرد و افزود: ناشران به دلیل نگرانی از بازگشت سرمایه و همچنین ناشناخته بودن رشته‌های مرتبط با میراث فرهنگی در جامعه حاضر به انتشار کتاب در این زمینه نیستند. باستانشناسان مجبورند یا کتاب‌هایشان را منتشر نکنند یا به ناشران ضعیف ارایه دهند. برای مثال من و چهار نفر از همکارانم که همگی متخصص باستانشناسی هستیم در دو سال کتابی برای مخاطبان جوان در زمینه باستانشناسی عامه تهیه کرده‌ایم اما در فرایند نشر مشکلاتی که عنوان شد وجود دارد. چنان‌چه آگاه هستم بسیاری از دوستان و همکارانم در فرایند نشر، پژوهش‌هایشان که عمدتا از کیفیت مطلوبی برخوردار است با همین مشکل مواجه می‌شوند و گاه از انتشار کتاب منصرف می‌شوند یا حس می‌کنند که با گذشت زمان پژوهش‌ها دیگر روزآمد نیستند.
پاپلی‌یزدی گفت: بنا بر همین دلایل به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر تعداد کتاب‌های منتشر شده در زمینه باستانشناسی و میراث فرهنگی توسط محققان ایرانی در خارج از ایران سیر صعودی و در داخل ایران سیر نزولی داشته است. دود این وضع به چشم کسی نمی‌رود جز مردم جامعه ایران که از فرهنگ و گذشته خود به شکل تخصصی محروم می‌شوند و در ازای آن ده‌ها کتاب بی‌کیفیت توسط غیر متخصصان و ناشران ضعیف‌تر به بازار ارایه می‌شود که اطلاعات ناقص و غیر تخصصی به جامعه ارایه می‌کنند و دستاورد آن تنها تخریب آثار فرهنگی ملموس و غیر ملموس است.
لیلا پاپلی‌یزدی، دارای مدرک دکترای باستانشناسی از دانشگاه تهران است. وی تاکنون کاوش‌هایی را در خانه‌های بم، نیشابور و همدان انجام داده‌است.
شنبه ۱۶ آذر ۱۳۹۲ - ۰۹:۳۰
نظر شما