به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، فرهنگ و فولکلور مردم هر شهر یا کشور آمیخته با عناصر ادبی و روحیه مردم آن منطقه است. ایرانیان از دیرباز روحی لطیف و طبع شاعرانه داشتند و این مساله در فرهنگ مردم و آداب و رسوم هر منطقه تاثیر بسیار گذاشته است.
حسن ذوالفقاری، پژوهشگر فرهنگ عامه می‌گوید: معمولا آیین‌هایی که مردم برگزار می‌کنند برخاسته از دستورات دینی است اما از درون این آیین‌ها، آدابی نیز به وجود می‌آید که به‌شیوه‌های ویژه هر منطقه و فراخور مردم آن انجام می‌شوند. ایرانیان در فرهنگی زندگی می‌کنند که آمیخته با شعر و ادب، همچنین روحیه هنری است و این مساله باعث می‌شود که آداب و رسوم، آمیخته با عناصر ادبی و هنری باشد و حتی گاه شکل نمایشی به خود بگیرد.
نویسنده کتاب «فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی» با اشاره به پیشینه ذکرها و دعاهایی که در ماه رمضان یا دیگر مراسم مذهبی خوانده می‌شود، بیان کرد: هر آیینی پیشینه‌ای دارد اما مناجات‌خوانی و ذکرخوانی در ساختار اساسی همه ادیان وجود داشته و در ایران پیش از اسلام نیز چنین آدابی بوده است. ریشه‌های پیشین ذکرگویی و نیایش، همچنین عناصری که در خود ساخته و پرورده، پس از اسلام با روح اسلامی درآمیخته و پس از استحاله، شکل و ماهیت اسلامی به خود گرفته‌اند.
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس گفت: در حوزه فرهنگ مردم در ماه رمضان، سید احمد وکیلیان کتاب نسبتا جامعی درباره آداب و رسوم مردم در مناطق مختلف به‌تفکیک منطقه نوشته است و منبع خوبی برای آغاز کارهای بعدی به‌شمار می‌رود اما نیاز به تدوین مدخل الفبایی درباره آیین‌های ایرانیان به‌ویژه ماه رمضان و عاشورا در دایره‌المعارف‌ها وجود دارد. در واقع باید کتاب جامع فرهنگ عامه نوشته شود که به ریزه‌کاری‌های چنین برنامه‌هایی نیز بپردازد.
ذوالفقاری درباره درهم‌تنیدگی فرهنگ مردم با شعر بیان کرد: آداب خاصی در گذشته‌ها درباره ماه رمضان برپا می‌شده که امروزه به‌دلیل این‌که تلویزیون کار سحری‌خوانی را انجام می‌دهد، منسوخ شده یا تنها در برخی روستاها اجرا می‌شود. در این سحری‌خوانی‌ها اشعاری مناجاتی از خواجه عبدالله انصاری، سعدی، حافظ و دیگر شاعران ایرانی را می‌خواندند.
وی با بیان مثال‌هایی درباره مراسم سحری‌خوانی در مناطق مختلف ایران اظهار کرد: سحری‌خوانی در فرهنگ فولکلور شهرهای گوناگون ایران نام‌های متفاوتی دارد. «مناجات‌خوانی»، «پیش‌خوانی» نام‌های دیگر آن است. در دشستان به آن «پامنقلی» می‌گفتند و در هرمزگان «گُم‌سحری» یا «دَم‌دَم سحری» نام گرفته است. در ابیانه به «شُو خونیه» و در مناطقی که گویش فارسی دارند، «شب‌خوانی» و در شاهرود نیز «شُو خونی» گفته می‌شد. امر سحرخوانی در رمضان خود مساله مهمی به‌شمار می‌رود.
مدیرگروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: خواندن اشعار دو بار و به مقاصد گوناگون برای بیدار کردن مردم و آماده کردن سحری، همچنین اعلام نزدیک شدن به زمان اذان صبح انجام می‌گرفت. علایم دیگری مانند فاصله ماه و ستارگان، صدای خروس، نقاره زدن، طبل و شیپور، بوق حمام، توپ در کردن، کوبیدن به دیوار همسایه‌ها، جار کشیدن و تیر در کردن نیز به قصد آگاه کردن استفاده می‌شده اما امروزه زنگ تلفن و ساعت جای آن را گرفته است. همچنین از این آیین‌ها ضرب‌المثل‌هایی نیز به جای مانده است.
ذوالفقاری در پایان سخنانش با اشاره به لزوم گردآوری و تدوین آداب و رسوم ماه مبارک رمضان بیان کرد: دایره‌المعارف بهترین متولی برای آغاز تدوین و تالیف چنین کتاب‌هایی است. آیین‌های رمضان، عاشورا و اعیاد دینی ایرانیان باید در مرکزی که فعالیتش روی دایره‌المعارف‌نویسی متمرکز است، گردآوری، ثبت و منتشر شود. از سوی دیگر پژوهشگران این حوزه آمادگی لازم برای این کار را دارند اما شروع و ادامه این فعالیت نیازمند حمایت و پشتیبانی به‌ویژه از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارد.
حسن ذوالفقاری، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، پژوهشگر فرهنگ عامه، مدیر گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، متولد 1345 در دامغان است و دکترای زبان و ادب فارسی را از دانشگاه تهران اخذ کرده است. وی بیش از 40 عنوان کتاب در حوزه ادبیات مردم و فرهنگ عامه منتشر کرده که «فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی» در دو جلد، «ادبیات عامیانه ایران»، «ادبیات مکتب‌خانه‌ای ایران» در سه جلد و «داستان‌های امثال» نام برخی از این کتاب‌هاست.
چهارشنبه ۹ مرداد ۱۳۹۲ - ۰۹:۳۰
نظر شما