مینو رجبی‌نیا، عضو فدراسیون جهانی ناشنوایان از سال 2002 تاکنون، کارشناس بخش ناشنوایان کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد، دارای تحصیلات زبان انگلیسی در مقطع کارشناسی، طراح کتابخانه سیار برای این گروه ویژه، 19سال است که از طریق ارتباط با کشورهای پیشرفته در امور ناشنوایان، به تحقیق، مطالعه و فعالیت داوطلبانه برای این گروه می‌پردازد. به بهانه هفته بهزیستی به سراغ وی رفتیم و درباره جامعه کتابخوان ناشنوا با وی به گفت‌وگو نشستیم.
ـ بخش ناشنوایان کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد از چه سالی تاسیس شد و شما به عنوان کارشناس و مسوول کتاب‌های این گروه ویژه در این کتابخانه، چگونه با این گروه ارتباط برقرار می‌کنید؟ به نظر شما کتابداران در کتابخانه‌ها چگونه باید با این این گروه‌های ویژه، تعامل داشته باشند؟
بخش ناشنوایان از سال 1385 در کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد تاسیس شد و به پیشنهاد من برای ارتباط بهتر با این گروه ویژه و استفاده از نظر و مشارکت مستقیم آنان تصمیم گرفتیم از وجود ناشنوایان در اداره این بخش استفاده کنیم اما درباره نحوه ارتباط کتابداران با ناشنوایان نمی‌توانم نظری ارایه کنم زیرا کتابدار نیستم اما آموختن زبان اشاره می‌تواند در ارتباط بهتر کتابداران با ناشنوایان، موثر‌باشد.
ـ شما با دانستن زبان اشاره به تنهایی هم قادر به اداره این بخش بودید، چرا از ناشنوایان استفاده کردید؟
برای پاسخ به این پرسش این مثال را برای شما عنوان می‌کنم، تصور کنید وارد یک کشوری می‌شوید که به زبان بیگانه صحبت می‌کنند و عده‌ای را می‌یابید که به زبان شما مکالمه می‌کنند آیا در این حالت با آنها بیشتر احساس نزدیکی نمی‌کنید؟ آیا برای ارتباط با این گروه مشتاق‌تر نمی‌شوید؟
ـ آیا کتابداران این کتابخانه آموزش زبان اشاره دیدند؟
بله. استادم محسن موسوی طی یک دوره آموزشی هشت ماه کتابداران این مجموعه را با زبان اشاره آشنا کرد و بعد از آن، من یک دوره چهار ماه را به آموزش سرفصل‌های ارتباطی با ناشنوایان برای کتابداران این مجموعه، اختصاص دادم.
ـ از آرزو‌های محقق نشده خود در ارتباط با ناشنوایان سخن بگویید؟
ما در ایران نیاز زيادي به آموزش نیروهای متخصص برای ارتباط با ناشنوایان داریم. مهم‌ترین آرزوی من ایجاد یک رشته دانشگاهی تخصصی به نام مترجمی زبان اشاره است که متاسفانه در دانشگاه‌های ایران وجود ندارد و بر خلاف وعده رییس بهزیستی کشور، در سال 1374، مبنی بر ایجاد رشته دانشگاهی مترجمی زبان اشاره در دانشگاه علوم بهزیستی کشور هنوز این رشته وجود خارجی ندارد .
ـ شما طراح کتابخانه سیار ناشنوایان هم هستید؟ درباره این طرح توضیح می‌دهید؟
این طرح و ایده مربوط به پیش از ورود من به حسینیه ارشاد است و این پیشنهاد برای ارسال کتاب به مدارس ناشنوایان کشور و دسترسی بیشتر این گروه به کتاب، از هفت سال پیش شکل گرفت و ما اکنون با پنج مدرسه ناشنوایان در شهر تهران ارتباط داریم و به دلیل کمبود نیرو، تعامل ما با مدارس این گروه محدود است زیرا از هیچ گروه و یا ارگان دولتی کمک دریافت نمی‌کنیم.
ـ شکل‌گیری این ایده از کجا شروع شد؟
مدارس ناشنوایان فاصله زیادی از این کتابخانه دارند و والدين آنها به دلیل مشغله‌های فراوان نمی‌توانند این رفت و آمد را بپذیرند ضمن این‌که این تردد ممکن است هزینه‌هایی را به خانواده‌های این گروه‌ها تحمیل کند و به همین دلیل تصمیم گرفتیم کتاب‌ها را به مدارس این گروه‌های ویژه ارسال كنيم.
ـ در چه فواصلی و با چه شیوه‌ای، کتاب را به مدارس ناشنوایان ارسال مي‌كنيد؟
به صورت هفتگی با انتخاب حجم وسیعی از کتاب‌ها، این آثار مکتوب را به مدارس ناشنوایان می‌بریم و هفته دیگر برای بردن کتاب‌های جدید و دریافت کتاب‌های گذشته اقدام می‌کنیم و انتخاب این آثار برای مدارس پسرانه و دخترانه متفاوت است.
ـ این طرح در کدام مقاطع اجرا می‌شود؟
طرح کتابخانه سیار ناشنوایان در سطح دبستان اجرا می‌شود اما مدارسی هم وجود دارند که دارای مقاطع راهنمایی و دبیرستان هستند و ما برای این گروه‌های سنی هم کتاب قرار می‌دهیم تا آنها نیز بتوانند از این آثار استفاده کنند.
ـ خاطره‌ای از اجرای این طرح هم دارید؟
در سال‌های نخست اجراي این طرح، شاید بیش از 100 جلد کتاب در طول یکسال، برگشت داده نمی‌شد زیرا می‌گفتند این کتاب ها گم و یا پاره شده که این مساله‌ای مهمی برای ما تلقی نمی‌شد زیرا هدف آشنایی این گروه با کتاب بود اما اکنون بررسی‌های آماری نشان میدهد تعداد بازگشت کتاب‌ها افزایش پیدا کرده و در سال 1391 فقط هشت کتاب برگشت داده نشده‌اند.
ـ عواملی که باعث شد کتاب‌ها بازگشت داده شوند، چه بود؟
ارتباط برقرار کردن با کتاب، اعتماد به کتابداران، رغبت برای استفاده از کتاب‌های جدید و خواندن آثار قبلی از سوی ناشنوایان از نشانه‌های موفقیت این طرح است و نشان میدهد که این گروه باکتاب انس گرفتند و برگشت نداشتن هشت کتاب در طول یکسال از پنج مدرسه ناشنوا، آمار بسیار موفقیت آمیزی است.
ـ این کتابخانه چند عضو ناشنوا دارد و بیشتر، این اعضا از چه کتاب‌هایی استقبال می‌کنند؟
کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد با سه هزار جلد و 800 عنوان کتاب در بخش ناشنوایان، 425 عضو ناشنوا در گروه سنی کودک، نوجوان و بزرگسال دارد. به طور کلی کتاب‌های تاریخی و آثار مکتوب نوشته شده درباره شخصیت‌های تاثیر‌گذار در این کتابخانه با استقبال بیشتری از سوی بزرگسالان ناشنوا روبه‌‌رو شده است.
ـ چه طرحهای دیگری در ارتباط با کتابخوانی ناشنوایان دارید؟
کتابخانه حسینیه ارشاد طرحهای زیادی برای ارتباط با ناشنوایان دارد که ممکن است به صورت مستقیم ارتباطی با کتابخوانی ناشنوایان نداشته باشد اما بازهم به نوعی به ارتباط ناشنوایان با این کتابخانه مرتبط است که قصه‌گویی، تدارک جشن‌های ویژه برای این گروه در کتابخانه و مدارس این گروه‌های ویژه، از جمله آن‌هاست. به عنوان مثال، در یکسال جشن شب یلدا با حضور با حضور 300 دانش آموز و پنج قصه‌‌گوی ناشنوا با برپایی کرسی‌هایی، در این کتابخانه برگزار شد.
ـ این طرح‌ها چه کمکی به ناشنوایان می‌کند؟
این طرح‌ها و برنامه‌ها ناشنوایان را با فرهنگ سرزمین مادری خود آشنا می‌کند و چرایی مناسبت‌های تقویمی فرهنگ ایران را به آنها گوشزد می‌کند. آیین‌های ایرانی باید از طریق آموزش‌های غیرمستقیم و اجرای برنامه‌های جذاب به گروه‌های ویژه مانند ناشنوایان، آموزش داده شوند.
ـ درباره وضعیت کتاب‌های ناشنوایان و ارتباط گروه‌های سنی گوناگون با این بخش توضیح دهید؟
کتاب‌های گروه سنی کودکان در این بخش ساده سازی می‌شوند اما گروه‌های سنی دیگر محدودیتی در استفاده از منابع ندارند و بسته به نوع سواد و تحصیلاتشان می‌توانند از تمام کتاب‌های این کتابخانه استفاده کنند.
ـ مهم‌ترین نیاز جامعه ناشنوایان در زمینه آموزش کتاب‌های درسی چیست؟
این کتاب‌ها باید از پایه ابتدا از طریق زبان اشاره به افراد ناشنوا آموزش داده شود زیرا این گروه‌ها قدرت درک کمتری از افراد شنوا در بحث آموزش کتاب‌های درسی دارند و ممکن است معنی بسیاری از جملهها را متوجه نشوند. به عنوان مثال، معانی تحت الفظی جملهها را از طریق لب‌خوانی درک می‌کنند و سیستم آموزش عمومی، برای این گروه خروجی ندارد. آموزش دو زبانه( زبان اشاره و گفتار) در مدارس تلفیقی می‌تواند مشکل آموزشی این گروه را در بخش یادگیری کتاب‌های درسی، مرتفع کند.
ـ چه آسیب‌های در جریان آموزش ممکن است در مدارس تلفیقی ناشنوایان و افراد شنوا، به این گروه وارد شود؟
مورد تمسخر قرار گرفتن از سوی افراد شنوا به دلیل توان کم در گفتار این‌‌گروه‌ها، به ویژه در مدارس ابتدایی، طی شدن سیر عادی گفتاری برای آموزش درسی از سوی معلمان در این مدارس بدون توجه ویژه به ناشنوایان و ارتباط ناشنوا با معلم تنها از طریق لب‌خوانی، آموزش این گروه ویژه را در مدارس عادی سخت می‌کند. به طور حتم مدارس تخصصی نسبت به مدارس تلفیقی برای آموزش ناشنوایان مناسب‌‌تر است زیرا آموزش ناشنوایان در مدارس تلفیقی باعث وارد شدن آسیب‌های جدی به این گروه‌ها به ویژه از نظر روحی می‌شود.
ـ مهم‌ترین دلایل حضور ناشنوایان در مدارس افراد شنوا چیست؟
ممکن است والدین با واقعیت ناشنوا بودن فرزندان خود کنار نیامده باشند و اصرار داشته باشند مانند افراد شنوا با آنها برخورد کنند در صورتی که آنها نیاز‌های آموزشی ویژه‌ای دارند و بهتر است مدارس تخصصی ناشنوایان در ایران با هزینه‌های دولتی توسعه پیدا کند.
ـ یادی از استاد مهربان و پدر ناشنوایان ایران کنیم. مرحوم باغچه‌بان که مدرسه کر و لال‌ها را به عنوان نخستین مدرسه ناشنوایان در ایران تاسیس کرد و امروز با شماره‌های مختلف این مدارس در تهران وجود دارند. درباره نقش باغچه‌بان در آموزش ناشنوایان توضیح دهید؟
این مدرسه قدیمی با نام اصلی کرو لال‌ها امروز در میدان کلانتری تهران قرار دارد اما در طول زمان تلاش بسیاری شد تا واژه ناشنوا جایگزین کلمه کر شود اما واژه DEFDUM (کر و لال)، از قدیم در همه جا استعمال می‌شد و اختصاص به ایران ندارد و این مدرسه‌ها اکنون با شماره‌های گوناگون در ایران تاسیس می‌شوند.
ـ مهم‌ترین نقش باغچه‌بان در آموزش ناشنوایان چه بود؟
مهم‌ترین ابتکار باغچه‌بان شیوه آموزشی مناسب او بود و شاگردان وی که امروز زنان و مردان مسنی هستند به دلیل روش مناسب، درک بسیار بالایی ازدرس‌‌هایی که فراگرفتند،دارند.
ـ چه کسانی اکنون به عنوان بانیان آموزش ناشنوایان در ایران، مطرح هستند؟
پاکزاد موسس مدرسه «نیم‌روز» و مبتکر طرح تشکیل کانون ناشنوایان ایران در سال 1338،یکی از کسانی است که مدرسه تخصصی برای ناشنوایان ایجاد کرد و شاگردان این مدرسه نیز از درک و سواد بالایی در زمینه آموزشی، برخوردار هستند.
ـ مهم‌ترین نیاز‌های ناشنوایان در بخش آموزش چیست؟
تعداد متخصصان و مترجمان زبان اشاره در ایران بسیار کم است و پاسخگوی نیاز ناشنوایان به ویژه در بخش آموزش کتاب‌های دانشگاهی و تخصصی در مقاطع عالی نیست و از مهم‌ترین نیاز‌های این گروه تربیت متخصصان زبان اشاره از طریق ایجاد یک رشته دانشگاهی تخصصی و حضور این افراد متخصص در نهاد‌ها، ارگان‌ها و اماکن پررفت و آمد کشور است.
ـ آیا آموزش وپرورش استثنایی کشور در بخش بین‌الملل از منابع مکتوب خارجی در کتاب‌های درسی ویژه ناشنوایان استفاده می‌کند؟
تا آن جا که من میدانم آموزش و پرورش استثنایی در بخش بین‌الملل، تمایل زیادی به استفاده از منابع خارجی و ترجمه برای استفاده در کتاب‌های درسی ویژه ناشنوایان ندارد و مطابق روش سنتی و قدیمی، تلاش می‌کند از منابع تالیفی داخلی همگام با آموزش سراسری به افراد شنوا، برای ناشنوایان هم استفاده کند که خروجی هم برای این گروه ندارد.
ـ کتاب‌هایی که تا کنون درباره ناشنوایان نوشته شده و یا شما مطالعه کردید، چیست؟
کتاب‌های مرجعی مانند «آموزش دو زبانه»، به زبان انگلیسی که وضعیت بودجه کشور برای فعالیت ناشنوایان را بررسی می‌کند و حتی نوع حکومت سیاسی و ارتباط فعالیت آنان با مساحت کشور را مورد ارزیابی قرار میدهد و کتاب مرجع دیگر « آموزش تلفیقی» است و چگونگی آموزش و شرایط این مدارس، برای آموزش این گروه‌های ویژه را مورد ارزیابی قرار میدهد.
ـ مهم‌ترین راهکار انتشار کتاب‌های موفق کاربردی برای ناشنوایان چیست؟
اختصاص بودجه برای ترجمه کتاب‌های مناسب برای همه گروه‌های خاص، چاپ کتاب با تعیین شمارگان مشخص و شناخت جامعه هدف از مهم‌ترین فاکتور‌های چاپ کتاب موفق در این حوزه محسوب می‌شوند و در نهایت انتشار آثار مکتوب این گروه‌های ویژه باید با نگاه کاربردی چاپ شوند تا در سطح جامعه تاثیر گذار باشند و پیشنهاد تاسیس انتشارات تخصصی ناشنوایان ایده مناسبی برای چاپ کتاب‌های تخصصی تالیفی و ترجمه در ارتباط با این گروه‌های ویژه می‌تواند باشد.
ـ کسانی که در زمينه زبان انگلیسی تخصص دارند، می‌توانند آغازگر نهضت ترجمه کتاب‌های ویژه گروه‌های خاص باشند؟
صد در صد. ترجمه کتاب‌های تخصصی در ارتباط با گروه‌های ویژه ناشنوایان، نابینایان و معلولیت‌های جسمی و ذهنی شروع مناسبی برای آشنایی مخاطبان با کتاب‌های جدید این حوزه محسوب می‌شود زیرا ترجمه علاوه بر دادن اطلاعات به مترجم، آگاهی و دانش‌های جدید را از طریق نهضت ترجمه در اختیار مخاطبان تخصصی این گروه‌های ویژه نیز قرار میدهد.
ـ خانم رجبی‌نیا آیا انتشارات تخصصی برای چاپ کتاب‌های ویژه ناشنوایان در ایران وجود دارد؟
تا آن‌جا که من میدانم انتشارات تخصصی برای چاپ کتاب‌های ویژه نانشنوایان در ایران وجود ندارد اما به طور مطلق نمی‌توانم به این پرسش پاسخ دهم زیرا ممکن است وجود داشته باشد اما من اطلاع نداشته باشم.
ـ درباره فدراسیون جهانی ناشنوایان و عضویت در این نهاد صحبت کنید؟ این همایش‌های چه خروجی برای ایران می تواند داشته باشد؟
این همایش ها هر چهار سال یکبار برگزار می‌شود و با صراحت می‌‌گویم بدون داشتن پایه و اساس که نیاز به تربیت مترجم زبان اشاره در کشور است و آسان‌ترین راه‌حل هم هست، این همایش‌ها برای کشور نمی‌تواند خروجی داشته باشد.
ـ مهم‌ترین خواسته شما برای جامعه ناشنوایان چیست؟
دانشگاه علوم بهزیستی کشور یک رشته مترجمی زبان اشاره ایجاد کند و سپس این دانشجویان باعث می‌شوند امکانات بیشتری برای ناشنوایان از طریق ارتباط رشته تحصیلی و بازار کار آنان برای این گروه ویژه فراهم شود.
زینت کلاهچی فعال بخش ناشنوایان کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد است که در ساده‌سازی کتاب‌های این گروه به کارشناس این بخش کمک می‌کند و در اثنای این مصاحبه وارد بحث شد. او دیپلمه است و 32 سال سن دارد.
ـ از چه سالی در این بخش کار می‌کنید، آیا در مراکز آموزش تلفیقی تحصیل کردید؟
از سال 1390 وارد کتابخانه حسینیه ارشاد شدم و در مدارس تخصصی ناشنوایان آموزش دیدم.
ـ آخرین کتابی که خواندید، چه بود؟
کتاب «افسون سبز» آخرین کتابی است که خواندم اما نویسنده آن را یادم نیست.
ـ آرزو داری چه کتابی را بخوانی که هنوز نوشته نشده است؟
کتابی که نام ( مینو رجبی‌نیا) به عنوان یک فعال عرصه ناشنوایان، در صدر نام آن، قرار داشته باشد.
ـ اگر بخواهی کتابی با نام خانم رجبی‌نیا بنویسی، مهم‌ترین نکته‌ای که در آن ذکر می‌کنی، چه خواهد بود؟
مهربانی، فداکاری و خصوصیات زیاد دیگر که در این کتاب به آن اشاره خواهم کرد.
یکشنبه ۳۰ تیر ۱۳۹۲ - ۱۳:۴۳
نظر شما