به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، جلسه نقد کتاب «ذهن روسی در نظام شوروی» اثر آیزایا برلین، متفکر سرشناس انگلیسی با ترجمه رضا رضایی، عصر دیروز، 18 تیر با حضور زهرا محمدی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران، هومن پناهنده، زبان‌شناس و محقق فلسفه، رضا رضایی، مترجم کتاب و علی اصغر محمدخانی، دبیر نشست در موسسه فرهنگی شهر کتاب برگزار شد. 

محمدی در این جلسه با اشاره به این نکته که ترجمه کتاب متنی بسیار روان دارد، گفت: ما در ایران از دو طریق عمده خارجی با ادبیات روس آشنا شده‌ایم، یکی آثار و تک‌نگاری‌های «هانری تروایا» بوده و دیگری آثار آیزایا برلین. نگاه تروایا در معرفی ادیبان روس در کتاب‌های خود یک نگاه تاریخی و داستانی بوده، اما نگاه برلین یک نگاه فلسفی و اندیش‌ورزانه است. 

وی افزود: لازم است بیان شود که ما ایرانی‌ها بیشتر و بهتر از روس‌ها، آیزایا برلین را می‌شناسیم و  در شناخت ادبیات و اندیشمندان روس را به او مدیونیم. به طور کل برلین منبع مطمئنی برای شناخت ادبیات روس است. 

این مدرس زبان و ادبیات روس در ادامه با اشاره به این نکته که ادبیات مورد استفاده برلین، چندان باب طبع ذهن روسی نبود، گفت: روس‌ها بسیار دیر به سمت شناخت آیزایا برلین رفتند؛ چرا که ادبیات و سبک نوشتاری برلین چندان مورد طبع آن‌ها نبود. اهالی روسیه بسیار مقید به ساختار متنی هستند و از نظر آن‌ها اگر قرار است درباره فلسفه حرف زده شود، متن باید فقط و فقط فلسفی باشد، اما برلین در متون فلسفی خود، ادبی حرف زده است. 

وی در ادامه با اشاره به این نکته که مترجمان روسی هم استقبال چندانی از آثار برلین نکردند، گفت: برلین در لیتوانی به دنیا آمد، بنابراین یک ریشه روسی داشت. او حتی بعدها که به شوروی سفر کرد، به عنوان یک جاسوس انگلیسی شناخته شد. از جمله کتاب‌های او که در روسیه و برای نخستین بار در سال 2001 منتشر شدند، یکی کتاب «فلسفه آزادی: اروپا» و دیگری «تاریخ آزادی: روسیه» است. 

همچنین رضا رضایی، مترجم این کتاب در این جلسه، گفت: «ذهن روسی در نظام شوروی» مهم‌ترین کتاب آیزایا برلین، این متفکر و اندیشمند بریتانیایی نیست، اما بسیار بیشتر از دیگر آثار او مشهور شده است. 

وی افزود: من تاکنون چند کتاب از برلین ترجمه کردم و این ترجمه‌ها را مدیون نجف دریابندری هستم. نخستین کتابی که از برلین در ایران ترجمه شد «متفکران روس» نام داشت و مترجم آن دریابندری بود. من در سال 1363 این ترجمه بسیار عالی و بدون نقص را مطالعه کردم و همین باعث شد به سمت مطالعه و ترجمه دیگر آثار برلین کشیده شوم. «متفکران روس» درباره ادبیات و فلسفه روسیه در قرن 19 است و کتاب «ذهن روسی» نیز به نوعی دنباله این کتاب و جلد دوم آن است، چرا که به ادبیات و فلسفه روسیه در قرن 20 می‌پردازد. 

این مترجم در ادامه با اشاره به مهم‌ترین کار فلسفی برلین، گفت: برلین یک فیلسوف سیاسی بود و آثار فلسفی محض هم نوشته است که بیشتر آن‌ها در ایران ترجمه شده. مهم‌ترین کتاب برلین «چهار مقاله درباره آزادی» نام دارد که با ترجمه بی‌نقص محمدعلی موحد به فارسی منتشر شده است. آرای فلسفی و سیاسی برلین در این کتاب خواندنی است. 

رضایی همچنین درباره هدف خود از ترجمه آثار آیزایا برلین، گفت: یک ویژگی مهم نوشتارهای برلین برخلاف دیگر فیلسوفان هم‌سطح او این است که هیچ نکته مبهی را برای مخاطب باقی نمی‌گذارد. استدلال‌های فلسفی او بسیار روشن و خالی از ابهام است. یکی از دلایل مهم من برای ترجمه آثار برلین همین شفافیت نوشتار اوست. 

وی همچنین به بیان ویژگی‌ آرای انتقادی برلین در کتاب‌هایش پرداخت: برلین در ابتدا استاد فلسفه بود، اما در ادامه کار فکری و آکادمیک خود به تدریس اندیشه‌ها پرداخت و همین باعث شد تا او را به عنوان مورخ اندیشه‌های فلسفی بشناسند. برلین در قلم خود انصاف بسیار دارد. او در همین کتاب «ذهن روسی در نظام شوروی» با آراء و اندیشه‌های کسانی به شدت مخالفت می‌کند، اما مخالفت و نقد او در کمال انصاف است. 

رضایی در ادامه سخنان خود به ناشر اصلی کتاب و ویراستار آن اشاره و دقایقی را درباره آن‌ها صحبت کرد. دیگر سخنران این نشست هومن پناهنده نیز در سخنان خود به سبک ترجمه رضایی پرداخت. 

«ذهن روسی در نظام شوروی» با عنوان دوم «فرهنگ روسیه در دوره کمونیسم» نوشته آیزایا برلین و ترجمه رضا رضایی با شمارگان هزار و 100 نسخه، 415 صفحه و بهای 18 هزار و 500 تومان از سوی نشر ماهی روانه کتابفروشی‌ها شده است. 

رضایی پیش‌تر کتاب‌های «کارل مارکس» و «مجوس شمال» برلین را به فارسی برگردانده بود.