به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به نقل از ستاد خبری بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، نشست «مطالعات عثمانی و ترکیه در ایران» با حضور نصرالله صالحی،‌ تاريخ‌پژوه و كارشناس تاريخ عثمانی،‌ حسن حضرتی، استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران، منیژه صدری، پژوهشگر حوزه تاریخ و عثمانی شنبه (14 اردیبهشت‌ماه) در سرای اهل قلم بین‌الملل بیست‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد. 

نصرالله صالحی در این نشست با اشاره به کم‌سابقه بودن این مطالعات در ایران، بیان کرد: سابقه مطالعات عثمانی به دوره قاجار و عصر ناصری بازمی‌گردد که با ترجمه برخی منابع به فارسی آغاز شد اما این کار نیمه رها شد. در دو دهه اخیر به‌دلیل نزدیک شدن روابط دو کشور نیاز به تالیفات و ترجمه زیاد شد که در «دایره‌المعارف بزرگ اسلامی» و «دایره‌المعارف جهان اسلام» نیز مدخل‌هایی به عثمانی اختصاص پیدا کرد و باعث شد آثار این حوزه تخصصی‌تر شوند. متاسفانه کتاب‌های این حوزه بیشتر ترجمه‌اند و تالیف‌ها در حوزه مطالعات عثمانی و ترکیه به‌دلیل ندانستن خط و زبان عثمانی بسیار اندک است.

این كارشناس تاريخ عثمانی افزود: فعالیت‌هایی که در حوزه عثمانی انجام می‌شود برگرفته از علایق شخصی است و نیاز به نهادسازی در این زمینه وجود دارد. در ترکیه این نهادسازی انجام شده و «نهضت ترجمه» و نهادهای دیگری متولی این امر شده‌اند. در ایران نیز «مرکز اسناد وزارت خارجه»، «مرکز پژوهشی میراث مکتوب»، همچنین «پژوهشکده تاریخ اسلام» در این حوزه دست به فعالیت‌های جدی زده‌اند که امیدواریم با حمایت دیگر نهادهای مربوطه این کار به سرانجام برسد.

حسن حضرتی سخنران بعدی نشست بود، وی گفت: پیشینه مطالعات عثمانی و ترکیه در ایران به دوره متقدم عثمانی بازمی‌گردد. بخشی از منابع نوشته شده درباره عثمانی از سوی ایرانیان است و تاریخ‌نگاران ایرانی در سبک نگارش تاریخ‌نگاران عثمانی تاثیرگذار بودند. کتاب‌هایی مانند «هشت بهشت» از «ادریس بدلیسی» از منابع مهم این حوزه به‌شمار می‌روند اما از حیث منابع تاریخی آن‌چه ایرانیان درباره عثمانیان نوشته‌اند بسیار بیشتر از نمونه‌های عثمانی درباره ایران است. اخیرا پایان‌نامه‌هایی درباره این دو سرزمین نوشته شده که کارهای خوبی به‌شمار می‌روند.

استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران ادامه داد: دسته دیگری از آثار منتشر شده در این حوزه، کتاب‌های تصحیح شده و ترجمه‌هاست. در این حوزه‌ها افرادی مانند مجتبی مینوی و محمدامین ریاحی با دسترسی به منابع ترکیه مانند کتابخانه‌های فاتح و سلیمانیه از این منابع بسیار مهم استفاده کردند و امروزه نیز این منابع می‌توانند در مطالعات تاریخ مشروطه اثرگذار باشند.

منیژه صدری نیز در این نشست اظهار کرد: نگرش ترکیه نسبت به مطالعات ایران چندگانه است. عثمانی از قرن 19 میلادی به فارسی‌زدایی از منابع دست زد. در سده اخیر و پس از تشکیل جمهوری در ترکیه توجه دانشجویان و پژوهشگران ترکی به ایران و شرق کم شد و به غرب توجه ویژه‌ای نشان دادند. منع آموزش زبان فارسی در این دوره نیز از دیگر دلیل‌های افول زبان فارسی به‌شمار می‌رود. پس از این دوره در 13 دانشگاه ترکیه آموزش زبان و ادبیات فارسی آغاز شد و توجه به ایران و تاریخ آن اهمیت یافت.

این پژوهشگر حوزه تاریخ عثمانی افزود: در دهه‌های اخیر پژوهش‌هایی درباره آرشیوهای مربوط به ایران در کتابخانه‌های ترکیه در حال انجام است. بخشی از این پژوهش‌ها از سوی کردها و بخش دیگری را ترک‌ها انجام می‌دهند.

وی ادامه داد: از کتاب‌های نوشته شده درباره ایران، می‌توان به کتاب تاریخ ایران تا انقلاب مشروطه نوشته «ییلماز کارادنیز» اشاره کرد که اطلاعات خوبی درباره ایران و جامعه ایرانی به مخاطب ترک‌زبان می‌دهد. کتاب دیگر از این نویسنده درباره دیوانسالاری ایران به‌شمار می‌رود که با تکیه بر اسناد آرشیوی نوشته شده‌اند. از سوی دیگر اهمیت به تصوف، مولوی‌شناسی و افزایش روابط تجاری میان دو کشور، نیاز به فارسی‌آموزی در ترکیه را افزایش داد.

صدری در پایان سخنانش گفت: باید در دانشگاه‌ها و به‌ویژه در رشته تاریخ، آموزش زبان یا خط عثمانی یا سندپژوهش و سندشناسی تدریس شود تا بتوان از اسناد و کتاب‌هایی که در کتابخانه‌های عثمانی وجود دارد، استفاده کرد.

بیست‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تا 21 اردیبهشت ماه در مصلای امام خمینی (ره) برپاست.