چیستی شهود قلبی 

مسئله سوم در باب شهود، شهود قلبی است. نخست ببینیم شهود قلبی چیست؟ پیش از این توضیح دادیم که گونه‌هایی از شهود داریم که یکی از آنها، شهود قلبی است. مبنای کار شیخ اشراق نیز همین شهود قلبی است. محققان در تبیین شهود قلبی می‌گویند در ورای قوه عقل، قوه دیگری به نام «قلب» داریم که در آن، حقایق به صورت کلی و معقول دریافت نمی‌شوند، بلکه آدمی آنها را با قلب یا جان به طور جزئی و متشخّص می‌یابد. در تعبیرهای دینی نیز آمده است که قلب، چشم و گوش دارد که با آنها می‌‌بیند و می‌شنود. به نظر می‌رسد تعابیر آمده در اشعار عرفانی در باب صدا کردن هاتف غیبی نیز به همین شهود قلبی ناظر است؛ زیرا کسی که صدای آن هاتف را می‌شنود، با این گوش سر نیست؛ چون او می‌شنود و دیگری نمی‌شنود. همچنین تمثلاتی که برای برخی وجود دارد، مثل اینکه شیخ اشراق می‌گوید من عالم مثال یا عالم عقل را دیدم، از نوع شهودات قلبی است؛ یعنی این امور از عقل یا شهود عقلی برنخاسته‌اند، بلکه در جان یا قلب ریشه دارند. شهود قلبی، از عقل و شهود عقلی بالاتر است؛ همان‌گونه که عقل، از حس و خیال‌فراتر است. محققان اشراقی معتقدند شهود قلبی، حقایقی را آشکار می‌کند که اکثریت توان دیدن آنها را ندارند؛ چون به حدّ تلطیف روح و صفای قلب نرسیدند. رسیدن به این مقام، ریاضت در کنار زدن زنگارهای قلبی و نیل به صفای فطری و باطنی می‌طلبد. شیخ اشراق به این نکته تأکید ویژه‌ای دارد.

صفحه 69/ حکمت اشراق(جلد اول)/ حجت‌الاسلام و المسلمین سید یدالله یزدان پناه/ دکتر مهدی علی‌پور/ انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه/ چاپ دوم/ سال 1391/ 434 صفحه/ 8300 تومان