به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست «زیبایی‌شناسی موسیقی کانت» عصر دیروز، سه‌شنبه 21 آذر، با سخنرانی مهسا خویی، استاد زیبایی‌شناسی موسیقی در سالن اجتماعات دانشکده هنر و معماری برگزار شد. 

خویی در بخشی از سخنرانی خود گفت: کانت نخستین فیلسوفی است که تئوری هنرها را در نظام زیبایی‌شناسی خود وارد کرده است. او در کتاب «نقد قوه حکم» که سومین نقد اوست تئوری‌های زیبایی‌شناسی خود را شرح داده است. 

وی افزود: نگاه کانت به هنر یک نگاه انتقادی است و او در تئوری زیبایی‌شناسی خود مخاطب را به عنوان یک قاضی هنری به سمت هنر سوق می‌دهد. این مساله اتفاق بزرگی است، اما «راجر اسکروتن» در شروح خود بر فلسفه و زیبایی‌شناسی کانت معتقد است که این زیبایی‌شناسی تناقضات بسیاری دارد. 

این مدرس زیبایی‌شناسی موسیقی در ادامه به بیان اشکالات و ایرادات زیبایی‌شناسی کانت پرداخت و گفت: زیبایی‌شناسی کانت در جایی دچار اشکال می‌شود که او برای شرح قضاوت میان زیبایی هنری و زیبایی طبیعی مثال‌ها و نمونه‌هایی را بیان می‌کند. همین مساله قضاوت هم سبب شد تا فردریش ویلهلم نیچه، فیلسوف مشهور آلمانی در نقد تئوری زیبایی‌شناسی کانت بیان کند که این تئوری بیش از حد مخاطب محور است و چندان به آفرینش هنری کاری ندارد. 

خویی همچنین در بخش دیگری از سخنان خود گفت: نخستین نکته مهم در زیبایی‌شناسی کانت تفاوت بین امر زیبا و امر مطبوع است. به نظر کانت امر زیبا خارج از هرگونه بهره و سود است. 

خویی در ادامه به شرح و تبیین مفهوم امر زیبا و مراحل چهارگانه داوری ذوقی از منظر کانت پرداخت و در ادامه مثالی در تفاوت میان امر زیبا و امر مطبوع بیان کرد و توضیح داد: زمانی‌که ما می‌گوییم صدای ساز پیانو برای ما لذت‌بخش است، به محدوده داوری امر مطبوع قدم گذاشته‌ایم، اما زمانی‌که می‌گوییم صدای این ساز زیباست، داوری ذوقی کرده‌ایم، زیرا داوری ذوقی رها از هرگونه بهره و سود و البته همگانی است. هنگام بیان یک داوری ذوقی باید هرگونه مطبوعیت و سودمندی را از هنر مورد داوری منتزع کرد و تنها حکم ذوقی محض داد. 

وی افزود: کانت پس از ارایه تئوری‌های زیبایی‌شناسی خود یک تقسیم‌بندی از هنرهای زیبا بیان می‌کند و این مساله هم اشتباهاتی را در پی دارد و در واقع خود کانت سیستم خودش درباره حکم زیباشناسانه را با این تقسیم‌بندی نقض می‌کند. 

خویی همچنین با بیان این نکته که منتقدان بیشترین انتقادات را در دستگاه زیبایی‌شناسی کانت متوجه تئوری‌های موسیقی او کرده‌اند، گفت: کانت در کتاب «نقد قوه حکم» بیان می‌کند که موسیقی یک هنر «بی‌ادب» و «بی‌نزاکت» است. موسیقی هنری گذراست و نمی‌توان کلیت آن‌را درک کرد. لازم است بیان کنم که در عموم رساله‌های منتقدان در نقد زیبایی‌شناسی موسیقی کانت، خاطراتی از تنفر کانت نسبت به موسیقی درج شده است. 

خویی گفت: کانت در فلسفه موسیقی خود بیان می‌کند که اصوات تا جایی که خالص‌اند، زیبا هستند. این خالص بودن یعنی تنها یک خط ملودی ساده از نظر کانت زیباست و این نشان دهنده ذهنی است که هیچ دریافتی از موسیقی ندارد. جالب است که بر اساس دستگاه زیبایی‌شناسی کانتی موسیقی باید در بالاترین هنرها قرار گیرد، اما از منظر کانت شعر والاترین هنرهاست. 

خویی با جمع‌بندی سخنان خود تصریح کرد: به طور کل سیستم کانت برای داوری ذوقی یک سیتم کارآمد و پویاست، اما مثال‌های خود کانت حکم‌هایش را نقض می‌کند، چرا که او در هنگام بیان مثال به سلیقه خود اهمیت می‌دهد. بسیاری از نکاتی که کانت در کتاب «نقد قوه حکم» بیان کرده مورد استفاده فیلسوفان بعدی هنر قرار گرفته است. 

خویی در پایان گفت: پنج کتاب درباره «زیبایی شناسی موسیقی از منظر کانت» در خارج از ایران منتشر شده که هیچکدام تاکنون به فارسی برگردان نشده است و من خود مشغول ترجمه و شرح این کتاب‌ها هستم که امیدوارم در آینده‌ای نزدیک منتشر شود. 

نشست «زیبایی‌شناسی موسیقی کانت» یکی از سلسله نشست‌ها و سخنرانی‌هایی است که به مناسبت هفته پژوهش در این دانشکده برگزار می‌شود. 

همچنین چهارشنبه 22 آذر نشستی با موضوع «جایگاه ویولن در موسیقی ایرانی» با سخنرانی کیوان آقامحسنی و شنبه 25 آذر نشست «سر آغاز کار هنری» با سخنرانی محمدرضا قربانی در همین دانشکده برگزار شود.