به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب «دراماتورژِی و تمرین نگاری ویتسک» عصر دیروز، 18 شهریور، با حضور محمدرضا خاکی، احمد کامیابی‌مسک، مهبود مهرنوش، دبیر جلسه و مولف کتاب، ناصر حسینی‌مهر در سرای اهل قلم برگزار شد. 

خاکی در این نشست گفت: من این کتاب را با علاقه خواندم و به تمام دانشجویان رشته تئاتر توصیه می‌کنم که حتما آن را بخوانند و  امیدوارم انتشار این کتاب‌ها یعنی تحلیل نمایشنامه‌هایی که به روی صحنه می‌رود و ثبت تمرین‌های آن‌ها، در ایران به صورت سنت و الگو اجرا شود. 

وی افزود: متاسفانه در ایران «دراماتورژی» تفهیم نشده است. من در پوستر یک اجرای تئاتر دیدم که یک نفر هم کارگردان بود و هم دراماتورژ؛ در صورتی که دراماتورژ شخصی جدا از کارگردان است و شخص کارگردان نمی‌تواند دراماتورژ باشد. این مساله نشان می‌دهد که طبق عادت ما ایرانیان باز هم یک واژه گرفته شده از زبان بیگانه بدون آن‌که معنا و مفهوم آن به درستی درک شود، به کار برده می‌شود. 

این عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس در ادامه گفت: به نظر من این کتاب اصلا درباره دراماتورژی نیست. آن‌چه که در مقدمه کتاب از زبان «اروین پیسکاتور» در تعریف تراژدی آورده شده، برای مخاطب این توقع را ایجاد می‌کند که در کتاب مبحث دراماتورژی به طور کامل بیان شود، اما کتاب درباره چنین موضوعی نیست.

خاکی در ادامه بیان کرد که حجم قابل توجهی از کتاب به تحلیل نمایشنامه «ویتسک» اختصاص داده شده و در این راستا از روش تحلیل مناسبی هم استفاده شده است. از نظر این استاد تئاتر، این بخش از کتاب بسیار مناسب و ارزشمند است، ولی ارتباطی به مقوله دراماتورژی ندارد.

خاکی گفت: ناصر حسینی‌مهر در سال 1390 در تالار مولوی نمایشنامه ویتسک را به روی صحنه برد. در کتاب دو مصاحبه با حسینی هم منتشر شده که به این اجرا می‌پردازد و کمک خوبی برای مخاطب کتاب براي آشنایی با اجرای آقای حسینی از نمایشنامه ویتسک است، اما کتاب به هیچ عنوان دریافتی از دراماتورژی اجرای حسینی‌مهر در تالار مولوی به مخاطب منتقل نمی‌کند.

این مترجم در ادامه با بیان این نکته که در کتاب متن موجز و بسیار عالی به قلم «هاینر مولر» درباره نمایشنامه ویتسک آمده، گفت: به طور کل این کتاب گام خوب و ارزشمندی در اهمیت ثبت ایده‌های کارگردان برای اجرای نمایشنامه است، اما همان‌طور که گفتم در مبحث دراماتورژی کتاب کاملی به شمار نمی‌آید. 

وی افزود: من امیدوارم روزی در تئاتر ایران هم یک شغل مستقل از کارگردانی به نام «دراماتورژی» هم تعریف شود. در کشورهای دیگر این شغل وجود دارد، به عنوان مثال در کشور آلمان اگر حتی بخواهند نمایشنامه‌ای از برتولت برشت را اجرا کنند، دو  یا سه نفر دراماتورژ روی متن کار می‌کنند. بر این اساس می‌توان گفت که در اجرای نمایشنامه‌های ایرانی هم ابتدا باید دراماتورژ روی متن کار کند. 

خاکی در ادامه با بیان این نکته که «پیتر بروک» کارگردان شهیر تئاتر هم در اجراهای خود از وجود یک دراماتورژ سود می‌برد، گفت: پیتر بروک انگلیسی است و اکنون در فرانسه مجموعه تئاتری را اداره می‌کند، او در تئاتر حتی زمانی که قصد دارد، نمایشنامه‌های شکسپیر را اجرا کند، ژان کلود کاریر، فیلمنامه و نمایشنامه‌نویس مشهور فرانسوی دراماتورژی نمایشنامه‌ها را برایش انجام می‌دهد. 

 در ادامه حسینی‌مهر درباره انگیزه خود از تالیف کتاب «دراماتورژی و تمرین‌نگاری ویتسک»، گفت: این کتاب در ابتدا به قصد کتاب شدن شکل نگرفت. پنج سال پیش زمانی که از اروپا به ایران آمدم، به تدریس بازیگری در گروه تئاتر دانشگاه آزاد واحد تنکابن پرداختم و این کتاب حاصل درس‌هایی است که در آن کلاس مطرح شد.

وی افزود: هر گروهی که متنی را برای اجرا در دست می‌گیرد، باید تمام تلاشش را در انتقال درون‌مایه متن به کار بگیرد و این مساله جوهر اصلی دراماتورژی است. دراماتورژی به هیچ عنوان بحث نظری صرف نیست.

حسینی‌مهر در ادامه با بیان این نکته که ویتسک یک نمایشنامه ویژه برای کار بازیگری است، گفت: در این نمایشنامه اعمال درونی و بیرونی شخصیت‌ها بسیار پررنگند. نمایشنامه‌نویس‌ها، به ویژه اکسپرسیونیست‌ها پس از «گئورگ بوشنر» از این متن بسیار الهام گرفتند. در این نمایشنامه تاکید روی یک انسان منزوی است که دنیای مدرن در مقابل او در حال شکل گرفتن است، دنیای که انسان‌ها را نابود می‌کند.

حسینی‌مهر در ادامه گفت: انسان‌هایی مانند شخصیت اصلی نمایشنامه ویتسک در ایران و اروپای امروز بسیارند و نخستین دلیل مهم من برای انتخاب این نمایشنامه همین مساله بود، چرا که متن برای بازیگران و همچنین مخاطب باورپذیر خواهد بود.

این مترجم و کارگردان تئاتر در پایان گفت: من انتقادهای دکتر خاکی بر این کتاب را وارد و صحیح می‌دانم. این کتاب بیشتر به مقوله تحلیل نمایشنامه ویتسک پرداخته است، اما یادمان نرود که در کار یک دراماتورژ تحلیل و بررسی متن جایگاه والایی دارد. این کتاب در معنای واقعی خود دراماتورژی در حیطه عمل است که در کنارش اصول و فنون بازیگری و همچنین موسیقی و گریم هم انتقال داده شده است.

احمد کامیابی‌مسک، دیگر منتقد این جلسه گفت: در این کتاب مبحث دراماتورژی برای نخستین بار در ایران مطرح می‌شود و این مساله بسیار ارزشمند است، چرا که بر حسب تجربیات من در تدریس تئاتر، دانشجویان به هیچ عنوان برداشت درستی از دراماتورژ و دراماتورژی ندارند.

وی افزود: متن این کتاب یک دراماتورژی به معنای درست کلمه است. ناصر حسینی‌مهر به زبان و فرهنگ آلمانی اشراف کامل دارد و بر اساس همین اشراف هم به بهترین وجه این نمایشنامه را دراماتورژی کرده است.

این مترجم و مدرس تئاتر در ادامه گفت: مطالب این کتاب برای مخاطب عام هم می‌تواند جذاب باشد. به نظر من انتشار این گونه کتاب‌ها باید ادامه پیدا کند، چرا که در این حوزه ما فقط کتاب ترجمه‌ای داشته‌ایم که آن هم اکثرا توسط مترجمان ناآگاه و ناآشنا به تئاتر انجام شده است. این ناآشنایی با تئاتر باعث شده که مقدمه‌های این مترجمان بسیار غلط باشد و ذهن دانشجویان را خراب کند.

«دراماتورژی و تمرین نگاری ویتسک» نوشته ناصر حسینی‌مهر، به همراه متن آلمانی ویتسک، مقاله «زخم ویتسک» نوشته هاینر مولر (کارگردان و نمایشنامه‌نویس آلمانی و صاحب آثاری چون هملت ماشین) و یک گفت‌وگو با ناصر حسینی‌مهر،  امسال(1391) از سوی نشر افراز در 312 صفحه و بهای 11 هزار تومان منتشر شده است.

نمایشنامه «ویتسک» یکی از مشهورترین آثار گئورگ بوشنر نویسنده آلمانی است. «لئونس و لنا» و «مرگ دانتون» دیگر آثار این نمایشنامه‌نویسند که هر دو در ایران ترجمه شده‌اند.